Abide
Üye
Ruh sıhhati alanında çalışanların sıkça karşılaştığı sorulardan bir adedidir ‘’ben olağan miyim?’’. Bu makalede bu güç soruya birliktece karşılık arayacağız. Öncelikle sıhhat teriminden bahsetmeliyiz. Dünya Sıhhat Örgütü, sıhhati ‘’bedensel, ruhsal ve toplumsal düzgünlük hali’’ olarak tanımlıyor. Bedensel düzgünlük halini günümüzde birfazlaca analiz, tetkik vs. ile tespit edebiliyoruz. Hatta bu işin bir ismi bile konmuş: ’check-up’. Pekala ruhsal ve toplumsal olarak check-up yapılabilir mi? Kimlere olağan, kimlere olağandışı diyeceğiz ve bunu nasıl yapacağız?
‘Normal’ terimi istatistiksel olarak çoğunluğa uyan ve çok uçlarda kalmayan demektir. Hekimlikte istatistiksel prosedür sık kullanılır ve bulgulara göre olağanın alt ve üst sonları belirlenir. bu biçimde; ruh sıhhati açısından çoğunluğa ahenk sağlamak olağanlığın kriteri olabilir mi? Örneğin bir toplumda çoğunluk akıllı telefon kullanıyor, telefonu elinden düşürmüyor, ailesine ve çocuğuna vakit ayırmıyorken; az sayıda kişi telefonu yalnızca işte kullanıyor, ailesiyle ve çocuğuyla kaliteli vakit geçiriyorsa bu toplumda çoğunluğa mı, yoksa azınlığa mı olağan diyeceğiz? Tarihi süreci incelediğimizde de iz bırakan büyük kişiselyetler çoğunluğa uymayan ve onları değiştirmeye çalışanlar olmuşlardır. Öyleyse istatistiksel tarif ruh sıhhatinde hem nazaranceli, birebir vakitte kimi vakit geçersiz kalabilmektedir.
Klinik olarak bireyde çok anksiyetenin ya da besbelli psikopatolojinin olmayışı, bununla birlikte kendisinden mutlu, toplumsal bağlantılarında rahat ve memnun oluşu elbette kıymetlendirilebilir. Ancak ileri derecede bencil, diğerlerine kolay kolay palavra söyleyen, toplumun problemlerine duyarsız birisi halinden mutluysa, toplumsal alakaları güzelse ve memnunsa bu kişi ‘normal’ midir? Öte yandan herkese yardım etmeye çalışan, gerçek kelamlı, toplum faydasına çalışan fakat huzursuz ve korkulu olan şahsa olağandışı diyebilir miyiz? İnsanın hayatında korku, ıstırap, acı çekme bir ruhsal rahatsızlığın belirtisi olabileceği üzere; duruma nazaran olağandışı sayılmayacak doğal reaksiyonlar olabilir. Hatta birtakım durumlarda üzülmemek, ağlamamak, tasa duymamak olağandışı olabilir.
Psikoanalize bakılırsa ise olağanlık ölçütü id, ego, superego içindeki istikrardır. Ruh sıhhati yerinde olan kişinin alt benlik(id) dürtülerine doyum sağlayan, hem de etrafına ahenk sağlayabilen(ego) ve üstbenliğin(superego) de sesine kulak verebilen birisi olduğu kabul edilir. Ancak bu tanımlamada da dürtülerin doyumu, etrafa ahenk, üstbenliğin beklentileri nazarancelidir ve her vakit tartışmaya açıktır. Psikoanalizin kurucusu Freud’a olağanın şartları sorulunca ‘’çalışmak ve sevmek’’ diye karşılık vermiş. Bu iki sözcük üzerinde ise yüzlerce kitaplar yazılmış ve yazılacaktır.
En başta söylemiş olduğimiz üzere ‘normal’ i tanımlamak pek güçtür. Milattan evvel yaşayan ünlü filozof Aristo ‘’Bir ölçü mecnunluk karışımının bulunmadığı kusursuz bir ruh yoktur.’’ demiş. 19.yüzyılda İsviçreli psikiyatr Eugen Bleuler, öğrencisi Gustav Bychowski’ye şöyleki bir öğüt vermiş: ‘’Hiç kimseye olağandır evrakı verme, ben karıma bile vermem’’. Günümüzde de Prof.Dr.Orhan Öztürk’e göre olağanlığın ve çok olmayan anormalliğin hudutları net değildir, ölçütleri nazarancelidir. İstatistiksel ve klinik görüşlerin, etrafa ahenk var iseyımının hepsinde az ya da epeyce gerçek hissesi vardır; ancak çağdan çağa, toplumdan topluma, hatta şahıstan şahsa nazarancelidir, değişebilir.
Sonuç olarak; her bireyde tutarsız, uygunsuz, çok, yetersiz davranışlar görülebilir. Lakin bu davranışlar daima yada yeniden eder usulde ise, fonksiyonelliğini ve/veya kişilerarası münasebetlerini bozuyorsa; ruh sıhhati alanında çalışan tabip, psikiyatr yahut klinik psikologlara başvurması gerekir.
Dr.Mustafa İspir
Kaynak: Öztürk, M. Orhan, and Aylin Uluşahin. Ruh sıhhati ve bozuklukları. Nobel Tıp Kitabevleri, 2014.
‘Normal’ terimi istatistiksel olarak çoğunluğa uyan ve çok uçlarda kalmayan demektir. Hekimlikte istatistiksel prosedür sık kullanılır ve bulgulara göre olağanın alt ve üst sonları belirlenir. bu biçimde; ruh sıhhati açısından çoğunluğa ahenk sağlamak olağanlığın kriteri olabilir mi? Örneğin bir toplumda çoğunluk akıllı telefon kullanıyor, telefonu elinden düşürmüyor, ailesine ve çocuğuna vakit ayırmıyorken; az sayıda kişi telefonu yalnızca işte kullanıyor, ailesiyle ve çocuğuyla kaliteli vakit geçiriyorsa bu toplumda çoğunluğa mı, yoksa azınlığa mı olağan diyeceğiz? Tarihi süreci incelediğimizde de iz bırakan büyük kişiselyetler çoğunluğa uymayan ve onları değiştirmeye çalışanlar olmuşlardır. Öyleyse istatistiksel tarif ruh sıhhatinde hem nazaranceli, birebir vakitte kimi vakit geçersiz kalabilmektedir.
Klinik olarak bireyde çok anksiyetenin ya da besbelli psikopatolojinin olmayışı, bununla birlikte kendisinden mutlu, toplumsal bağlantılarında rahat ve memnun oluşu elbette kıymetlendirilebilir. Ancak ileri derecede bencil, diğerlerine kolay kolay palavra söyleyen, toplumun problemlerine duyarsız birisi halinden mutluysa, toplumsal alakaları güzelse ve memnunsa bu kişi ‘normal’ midir? Öte yandan herkese yardım etmeye çalışan, gerçek kelamlı, toplum faydasına çalışan fakat huzursuz ve korkulu olan şahsa olağandışı diyebilir miyiz? İnsanın hayatında korku, ıstırap, acı çekme bir ruhsal rahatsızlığın belirtisi olabileceği üzere; duruma nazaran olağandışı sayılmayacak doğal reaksiyonlar olabilir. Hatta birtakım durumlarda üzülmemek, ağlamamak, tasa duymamak olağandışı olabilir.
Psikoanalize bakılırsa ise olağanlık ölçütü id, ego, superego içindeki istikrardır. Ruh sıhhati yerinde olan kişinin alt benlik(id) dürtülerine doyum sağlayan, hem de etrafına ahenk sağlayabilen(ego) ve üstbenliğin(superego) de sesine kulak verebilen birisi olduğu kabul edilir. Ancak bu tanımlamada da dürtülerin doyumu, etrafa ahenk, üstbenliğin beklentileri nazarancelidir ve her vakit tartışmaya açıktır. Psikoanalizin kurucusu Freud’a olağanın şartları sorulunca ‘’çalışmak ve sevmek’’ diye karşılık vermiş. Bu iki sözcük üzerinde ise yüzlerce kitaplar yazılmış ve yazılacaktır.
En başta söylemiş olduğimiz üzere ‘normal’ i tanımlamak pek güçtür. Milattan evvel yaşayan ünlü filozof Aristo ‘’Bir ölçü mecnunluk karışımının bulunmadığı kusursuz bir ruh yoktur.’’ demiş. 19.yüzyılda İsviçreli psikiyatr Eugen Bleuler, öğrencisi Gustav Bychowski’ye şöyleki bir öğüt vermiş: ‘’Hiç kimseye olağandır evrakı verme, ben karıma bile vermem’’. Günümüzde de Prof.Dr.Orhan Öztürk’e göre olağanlığın ve çok olmayan anormalliğin hudutları net değildir, ölçütleri nazarancelidir. İstatistiksel ve klinik görüşlerin, etrafa ahenk var iseyımının hepsinde az ya da epeyce gerçek hissesi vardır; ancak çağdan çağa, toplumdan topluma, hatta şahıstan şahsa nazarancelidir, değişebilir.
Sonuç olarak; her bireyde tutarsız, uygunsuz, çok, yetersiz davranışlar görülebilir. Lakin bu davranışlar daima yada yeniden eder usulde ise, fonksiyonelliğini ve/veya kişilerarası münasebetlerini bozuyorsa; ruh sıhhati alanında çalışan tabip, psikiyatr yahut klinik psikologlara başvurması gerekir.
Dr.Mustafa İspir
Kaynak: Öztürk, M. Orhan, and Aylin Uluşahin. Ruh sıhhati ve bozuklukları. Nobel Tıp Kitabevleri, 2014.