ahmetbeyler
Yeni Üye
Antlaşma, dünya üstündeki bütün devletlerin bir ortada huzurlu ve barış içerisinde yaşamasını sağlayan, ortasında düzinelerce unsur yazılmış olan kâğıt modülü. Daha spesifik bir tarif yapmak gerekirse iki ya da daha fazlaca devletin işbirliği, barış, ticaret üzere konularda kendilerince belirlediği unsur ve kurallara uymasını tescilleyen yetkili organlar tarafınca onaylanmış evrak ya da diplomatik araç olarak isimlendirilir.
Günümüze kadar antlaşmaların çoklukla bir savaşın yani çatışmanın kararında imzalandığını görüyoruz. Bu antlaşmalar devletlerin hudutlarını, ekonomilerini, memleketler arası bağlantılarını ve ittifaklarını baştan aşağı şekillendirecek biçimde imzalanır. İşte bugün diplomasinin fazlaca kıymetli bir aracı olan, dünya tarihini değiştiren ve mukadderatını derinden etkileyen antlaşmalara beraber göz atıyoruz.
Dünya tarihini değiştiren antlaşmalar:
Tordesillas Antlaşması (1494)
Westphalia Barışı (1648)
Paris Antlaşması (1783)
Viyana Kongresi (1814-15)
Versay Antlaşması (1919)
Brezilyalıların Portekizce konuşmasının ana niçini: Tordesillas Antlaşması (1494)
Tordesillas Antlaşması imzalandığı devirdeki tanınan deniz güçlerinden olan Portekiz ve İspanya (yaklaşık 15 yıl evvel Kastilya Krallığı olarak biliniyordu) içinde kabul gördü. Müzakeresini ise Papa VI. İskender (Rodrigo Borgia) üstlendi. Antlaşmanın asıl hedefi Kristof Kolomb’un seyahatinin kararında keşfettiği yerlere dair çıkan şiddetli tartışmaları sonlandırarak tahlile kavuşturmaktı.
Önceleri Cabo Verde Adalarının 400 km batısından geçen bir çizgi belirlenmiş ve bu çizginin batısı İspanya’ya, doğusu ise Portekiz’e bırakılmıştı. Portekiz hükümdarının baskılarına dayanamayan Papalık, çabucak hemen keşfedilmemiş olan Amerika kıtası ve Brezilya’yı yinedan bir hudut belirleyerek, Brezilya ve Afrika’yı Portekiz’e, Güney ve Orta Amerika’yı (Brezilya haricinde) İspanya’ya verdi.
Bu sebeple Brezilya’nın ana lisanının Portekizce olduğunu söyleyebiliriz. Portekiz’in baskı yapma niçini ise Avrupa ve Asya içindeki ticaret yolunun sahibi olup oradan ekonomik gelir elde etmekti. O denli de oldu fakat uzun sürmedi, İngiltere ve Hollanda el birliğiyle Portekiz’i saf dışı bırakarak bu durumu bozdu. Bu ortada İspanya da boş durmayarak Latin Amerika’da büyük bir imparatorluk kurmuş, maden zenginliklerinden yararlanmış, Filipinler ve Endonezya’da koloniler kurmuştur.
Otuz yıldır süren bir savaşın akabinde: Westphalia Barışı (1648)
Westphalia Barışı, Roma İmparatorluğu ve Fransız Krallığı içinde 24 Ekim 1648 tarihinde imzalanmıştır. Bu barışın yani antlaşmanın en büyük özelliği ise ulus devlet teriminin açığa çıkmasıdır. Evvelden milletlerarası toplantılar dini bir niteliğe sahipken, bu antlaşma yardımıyla devlet, savaş ve iktidar meselelerinin tartışıldığı laik bir konferans ortamı haline gelmiştir.
Ayrıca bu antlaşma Otuz Yıl Savaşları olarak isimlendirilen bir periyodu de sonlandırmış ve tarihçiler tarafınca modern çağın başlangıcı olarak gösterilmiştir. Zira hükümdarlara (monarklara) kendi halkının dinini belirleme hakkı verilmiştir. Bir başka deyişle hükümdar hangi kiliseye mensupsa halkı da o kiliseye mensup olmuştur.
Bugünkü Amerika’nın varoluş sebebi: Paris Antlaşması (1783)
Paris Antlaşması, 3 Eylül 1783 tarihinde Büyük Britanya Krallığı ile Kuzey Amerika’daki On Üç Koloni içindeki Amerikan Devrimini (savaşını) sonlandıracak biçimde imzalanmıştır. Bu antlaşmanın Amerika Birleşik Devletleri için özel bir tarihî önemi vardır. Amerika Birleşik Devletleri’ndeki en eski antlaşmadır zira Amerika Birleşik Devletleri bu antlaşma ile bağımsızlığını kazanmış ve resmi olarak kurulmuştur. Antlaşma bugün hâlâ yürürlüktedir.
Fransızlar ve İspanyollar Amerika Birleşik Devletleri’nin kurulmasını engellemek hatta kurulsa bile ekonomik olarak zorluklar çekmesini istiyordu. Amerikalılar ve İngilizler ellerinden geleni arkasına koymayarak bu antlaşma yardımıyla sonlarını genişletti ve bugünkü uluslararası güç merkezine dönüştü.
Napolyon dur artık dağıttın her tarafı: Viyana Kongresi (1814-15)
Viyana Kongresi, 9 Mart 1814 tarihinde Avrupa’nın önde gelenleri olarak Birleşik Krallık, Avusturya, Prusya, Rusya siyasi coğrafyayı ve güç istikrarlarını gözden geçirip düzeltmek için kendi ortalarında bir ittifak kurmuş ve Napolyon Fransası’nı daima bozguna uğratırken gerçekleşti. Milletler içinde daha fazla çatışma ve savaş çıkmaması için Fransa’yı ve ittifak üyelerini bir ortaya getirdi.
Aşamalar halinde ilerleyen kongrede Fransız Devrimi daha sonrasında Avrupa’da ortaya çıkan problemlere ait görüşmeler yapıldı. Her ulustan temsilciler katıldı. Herkes için kabul edilebilecek hâle gelene kadar ülkelerin konumları tartışıldı. Kongrede imzalanan antlaşmalar dizisiyle bir arada ülkelerin pozisyonu günümüzdeki hudutlara yakın bir daha şekillendi.
Bu kongre Avrupalı devletlerin ortalarındaki sorunları toplantı yoluyla çözme teşebbüslerinin birincisi ve kararıydu. Hatta bu teşebbüsle bir arada yaklaşık 100 yıl kadar (I. Dünya Savaşına dek) Avrupa’da hiç savaş görülmedi. Kongrenin bir öbür değerli ögesi ise kaybeden taraflara nasıl davranıldığıydı. Cezalandırıcı bir biçimde davranmak şu biçimde dursun siyasi yapılarının bozulmaması için taraflar ellerinden geleni yapmıştı.
Almanlar bir gecede beş parasız kaldı: Versay Antlaşması (1919)
Birinci Dünya Savaşı daha sonrasında Batılı müttefikler ile Almanya içinde “En kuvvetli kimse o hayatta kalsın” niyeti vardı. Tam da o sırada 28 Haziran 1919’da Versay Antlaşması imzalandı. Antlaşma Almanya için o denli berbattı ki tıpkı vakitte İkinci Dünya Savaşı kaçınılmazdı. Almanya bütün deniz çok topraklarından vazgeçmişti. Bütün savaş gemilerini itilaf devletlerine vermiş, bundan bu biçimde denizaltı ve uçak yapması engellenmişti. Tüm bunlar yetmezmiş üzere Almanya’dan bir de “Tamirat Borcu” ismi altında savaş tazminatı istendi.
Durum bu biçimde olunca Almanya savaşı devam ettiremeyeceği için barış antlaşmasını bu hususlara karşın kabul etmek zorunda kaldı. Bu da İkinci Dünya Savaşı kokularını almamıza niye oldu. 1933’te iktidara gelen Adolf Hitler Versay Antlaşması’nın getirdiği askeri kısıtlamalardan kurtulmayı birinci emel olarak belirledi. Almanya vakit içinde bilinmeyen bir biçimde örgütlendi ve İkinci Dünya Savaşı patlak verdi.
Sevr ve Lozan ile Osmanlı İmparatorluğu bölündü ve Orta Doğu için oldukça berbat bir dönem başladı. Ermeniler ve Kürtler kaybettiğini anladı. Araplar ise Suriye ve Irak üzere kelamda ülkelerde sömürge altında kaldığını fark etti.
Günümüze kadar antlaşmaların çoklukla bir savaşın yani çatışmanın kararında imzalandığını görüyoruz. Bu antlaşmalar devletlerin hudutlarını, ekonomilerini, memleketler arası bağlantılarını ve ittifaklarını baştan aşağı şekillendirecek biçimde imzalanır. İşte bugün diplomasinin fazlaca kıymetli bir aracı olan, dünya tarihini değiştiren ve mukadderatını derinden etkileyen antlaşmalara beraber göz atıyoruz.
Dünya tarihini değiştiren antlaşmalar:
Tordesillas Antlaşması (1494)
Westphalia Barışı (1648)
Paris Antlaşması (1783)
Viyana Kongresi (1814-15)
Versay Antlaşması (1919)
Brezilyalıların Portekizce konuşmasının ana niçini: Tordesillas Antlaşması (1494)
Tordesillas Antlaşması imzalandığı devirdeki tanınan deniz güçlerinden olan Portekiz ve İspanya (yaklaşık 15 yıl evvel Kastilya Krallığı olarak biliniyordu) içinde kabul gördü. Müzakeresini ise Papa VI. İskender (Rodrigo Borgia) üstlendi. Antlaşmanın asıl hedefi Kristof Kolomb’un seyahatinin kararında keşfettiği yerlere dair çıkan şiddetli tartışmaları sonlandırarak tahlile kavuşturmaktı.
Önceleri Cabo Verde Adalarının 400 km batısından geçen bir çizgi belirlenmiş ve bu çizginin batısı İspanya’ya, doğusu ise Portekiz’e bırakılmıştı. Portekiz hükümdarının baskılarına dayanamayan Papalık, çabucak hemen keşfedilmemiş olan Amerika kıtası ve Brezilya’yı yinedan bir hudut belirleyerek, Brezilya ve Afrika’yı Portekiz’e, Güney ve Orta Amerika’yı (Brezilya haricinde) İspanya’ya verdi.
Bu sebeple Brezilya’nın ana lisanının Portekizce olduğunu söyleyebiliriz. Portekiz’in baskı yapma niçini ise Avrupa ve Asya içindeki ticaret yolunun sahibi olup oradan ekonomik gelir elde etmekti. O denli de oldu fakat uzun sürmedi, İngiltere ve Hollanda el birliğiyle Portekiz’i saf dışı bırakarak bu durumu bozdu. Bu ortada İspanya da boş durmayarak Latin Amerika’da büyük bir imparatorluk kurmuş, maden zenginliklerinden yararlanmış, Filipinler ve Endonezya’da koloniler kurmuştur.
Otuz yıldır süren bir savaşın akabinde: Westphalia Barışı (1648)
Westphalia Barışı, Roma İmparatorluğu ve Fransız Krallığı içinde 24 Ekim 1648 tarihinde imzalanmıştır. Bu barışın yani antlaşmanın en büyük özelliği ise ulus devlet teriminin açığa çıkmasıdır. Evvelden milletlerarası toplantılar dini bir niteliğe sahipken, bu antlaşma yardımıyla devlet, savaş ve iktidar meselelerinin tartışıldığı laik bir konferans ortamı haline gelmiştir.
Ayrıca bu antlaşma Otuz Yıl Savaşları olarak isimlendirilen bir periyodu de sonlandırmış ve tarihçiler tarafınca modern çağın başlangıcı olarak gösterilmiştir. Zira hükümdarlara (monarklara) kendi halkının dinini belirleme hakkı verilmiştir. Bir başka deyişle hükümdar hangi kiliseye mensupsa halkı da o kiliseye mensup olmuştur.
Bugünkü Amerika’nın varoluş sebebi: Paris Antlaşması (1783)
Paris Antlaşması, 3 Eylül 1783 tarihinde Büyük Britanya Krallığı ile Kuzey Amerika’daki On Üç Koloni içindeki Amerikan Devrimini (savaşını) sonlandıracak biçimde imzalanmıştır. Bu antlaşmanın Amerika Birleşik Devletleri için özel bir tarihî önemi vardır. Amerika Birleşik Devletleri’ndeki en eski antlaşmadır zira Amerika Birleşik Devletleri bu antlaşma ile bağımsızlığını kazanmış ve resmi olarak kurulmuştur. Antlaşma bugün hâlâ yürürlüktedir.
Fransızlar ve İspanyollar Amerika Birleşik Devletleri’nin kurulmasını engellemek hatta kurulsa bile ekonomik olarak zorluklar çekmesini istiyordu. Amerikalılar ve İngilizler ellerinden geleni arkasına koymayarak bu antlaşma yardımıyla sonlarını genişletti ve bugünkü uluslararası güç merkezine dönüştü.
Napolyon dur artık dağıttın her tarafı: Viyana Kongresi (1814-15)
Viyana Kongresi, 9 Mart 1814 tarihinde Avrupa’nın önde gelenleri olarak Birleşik Krallık, Avusturya, Prusya, Rusya siyasi coğrafyayı ve güç istikrarlarını gözden geçirip düzeltmek için kendi ortalarında bir ittifak kurmuş ve Napolyon Fransası’nı daima bozguna uğratırken gerçekleşti. Milletler içinde daha fazla çatışma ve savaş çıkmaması için Fransa’yı ve ittifak üyelerini bir ortaya getirdi.
Aşamalar halinde ilerleyen kongrede Fransız Devrimi daha sonrasında Avrupa’da ortaya çıkan problemlere ait görüşmeler yapıldı. Her ulustan temsilciler katıldı. Herkes için kabul edilebilecek hâle gelene kadar ülkelerin konumları tartışıldı. Kongrede imzalanan antlaşmalar dizisiyle bir arada ülkelerin pozisyonu günümüzdeki hudutlara yakın bir daha şekillendi.
Bu kongre Avrupalı devletlerin ortalarındaki sorunları toplantı yoluyla çözme teşebbüslerinin birincisi ve kararıydu. Hatta bu teşebbüsle bir arada yaklaşık 100 yıl kadar (I. Dünya Savaşına dek) Avrupa’da hiç savaş görülmedi. Kongrenin bir öbür değerli ögesi ise kaybeden taraflara nasıl davranıldığıydı. Cezalandırıcı bir biçimde davranmak şu biçimde dursun siyasi yapılarının bozulmaması için taraflar ellerinden geleni yapmıştı.
Almanlar bir gecede beş parasız kaldı: Versay Antlaşması (1919)
Birinci Dünya Savaşı daha sonrasında Batılı müttefikler ile Almanya içinde “En kuvvetli kimse o hayatta kalsın” niyeti vardı. Tam da o sırada 28 Haziran 1919’da Versay Antlaşması imzalandı. Antlaşma Almanya için o denli berbattı ki tıpkı vakitte İkinci Dünya Savaşı kaçınılmazdı. Almanya bütün deniz çok topraklarından vazgeçmişti. Bütün savaş gemilerini itilaf devletlerine vermiş, bundan bu biçimde denizaltı ve uçak yapması engellenmişti. Tüm bunlar yetmezmiş üzere Almanya’dan bir de “Tamirat Borcu” ismi altında savaş tazminatı istendi.
Durum bu biçimde olunca Almanya savaşı devam ettiremeyeceği için barış antlaşmasını bu hususlara karşın kabul etmek zorunda kaldı. Bu da İkinci Dünya Savaşı kokularını almamıza niye oldu. 1933’te iktidara gelen Adolf Hitler Versay Antlaşması’nın getirdiği askeri kısıtlamalardan kurtulmayı birinci emel olarak belirledi. Almanya vakit içinde bilinmeyen bir biçimde örgütlendi ve İkinci Dünya Savaşı patlak verdi.
Sevr ve Lozan ile Osmanlı İmparatorluğu bölündü ve Orta Doğu için oldukça berbat bir dönem başladı. Ermeniler ve Kürtler kaybettiğini anladı. Araplar ise Suriye ve Irak üzere kelamda ülkelerde sömürge altında kaldığını fark etti.