ahmetbeyler
Yeni Üye
Dünyanın dört bir yanında türlü sebeplerle yıllar ortasında ‘hayalete’ dönmüş; hayatın terk ettiği sayısız kasaba var. Bunların bazıları savaşlar, bazıları verimsiz topraklar, bazıları nükleer krizler, bazıları de madencilik faaliyetleri daha sonrası bomboş kalmış yerler.
Bu yazımızda ziyaret edeceğimiz kasaba olan Uranium City ise son kümeye dahil. Medeniyetten kilometrelerce uzakta kendi halinde yerlilerin yaşadığı bir ‘çadır kent’ken büyük bir şirketin devasa maden ocağına dönüşen, bozulan ve daha sonra da kurulduğu üzere süratle yıkılan bir kent. Gelin birlikte Uranium City’nin kuruluş ve yıkılış öyküsüne göz atalım.
Uranium City, başlangıçta ortasında yerlilerin yaşadığı, sakin ve huzurlu bir köydü
Kanada’nın kuzeyinde Saskatchewan eyaletinde Athabasca Gölü’nün kıyısında, üstünde kuzey ışıklarının dans ettiği, yemyeşil ormanlarla çevrili; bereketli göllerinde balıkların dolaştığı bir yer… Şimdilerde Uranium City olarak anılan bu bölge, evvelce işte bu biçimde sakin, günlerin yavaş aktığı, telaşsız bir köydü.
Bu bölgedeki yerliler; çadırlarda yaşayan, geyik avlayıp balık tutan, ormanlardan yemişler toplayan, geniş bir aile diyebileceğimiz bir küme insandı. Bölgeye karadan ulaşım bile yoktu yani aslında buradaki beşerler ‘dünyadan’ büsbütün kopuk bir hayat yaşıyorlardı.
1950’li senelerda, bölgede maden keşifleri başladı
Yerli sakinler hayatlarına huzur ortasında devam ederken, İkinci Dünya Savaşı olup bitmiş; dünya çalkalanmış, savaş daha sonrası devrin tansiyonunun tesirleri ise ne yazık ki bu her şeyden uzak toprakları bile vurmuştu.
Aslında Saskatchewan eyaletinin geniş topraklarında uranyum madenlerinin olduğu 1930’lu senelerdan beri biliniyordu. Lakin İkinci Dünya Savaşı’nın başlamasıyla birlikte Kanada hükümeti ülke genelinde maden arama çalışmaları için özel arama yasağı getirdi. Bu sebeple bölgede rastgele bir maden çalışması uzunca yıllar yapılmadı.
Lakin bir daha savaş periyodu ve daha sonrasında bilhassa ABD üzere ülkelerin nükleer silahlar geliştirmek için uranyum çalışmalarını artırması daha sonrası 1950’li senelera girerken Kanada da bu mevzudaki adımlarını bir daha gözden geçirme sonucu aldı. Savaştan daha sonra madenle ilgili yasaklar kalktı ve uranyum cevherine artan ilgiyle bir arada Saskatchewan eyaletinde ağır bir maden arayışı başladı.
Bu aramalar sırasında Athabasca Gölü etrafında güçlü ve geniş bir bölgede bulunan maden yatakları keşfedildi. Bölgedeki süratli dönüşüm de başlamış oldu. Eldorado Mining & Refining isimli şirket, bölgedeki tüm maden çalışmalarını yürütmeye başladı.
Uranium City, sıfırdan inşa edildi
Athabasca gölü etrafında bulunan güçlü maden yatakları daha sonrası, eyalet hükümeti maden çalışmalarını desteklemek için bölgeyi hareketlendirme sonucu aldı. Akabinde da Uranium City ismini alan bölge süratle ‘şehirleşti’. Doğal ki, kentleşme deyince aklımıza günümüzün dev kentlerini getirmemek gerekiyor.
Lakin ortasında epeyce da kalabalık olmayan bir küme yerlinin yaşadığı bölge, bir anda ‘büyüdü’. Maden personellerinin gelmesiyle; Uranium City bir anda eyaletin en süratli büyüyen yerine dönüştü. Kısa mühlet ortasında ise eyalette ‘şehir’ unvanına sahip olmak için gereken 5000 kişi hududunu aştı.
Kentte otel, okul, hastane, merkezde büyük bir toplanma alanına dönüşen barlar, orijinal konutlar yapıldı. Ortadan tahminen de 3 – 4 yıl geçmeden, Uranium City kalabalık, tabanında uranyum maden ocakları olan büyük bir kente dönüştü.
Artık bu büyüleyici hoşluktaki topraklarda göl kenarında balık tutan babalar ve ormanlarda koşturan çocuklar değil; madende saatlerce çalışıp tahminen de farkında bile olmadan bedenine yüksek oranda ışınıma maruz kalan çalışanlar dolaşıyordu.
Süratle yükselen kentin sonu da birebir süratle geldi
50’li yılların başından itibaren kurulan, büyüyen ve bir anda ‘gelişen’ Uranium City, 60’lı senelerda süratli bir sonun başlangıcındaydı. Uranyum ‘piyasasında’ yaşanan sakinleşme, Kanada’nın ‘askeri alanda kullanılacak’ uranyum satışlarını durdurma sonucu alması üzere münasebetlerle, Eldorado Mining & Refining birtakım ‘kesintilere’ gitme sonucu aldı.
Aslında 1967 – 68 senelerında uranyum için ilgi bir süreliğine arttı lakin bu artış, bölgede çıkarılan uranyumu ’emecek’ kadar yüksek değildi. Hal bu biçimde olunca da 1969’da Uranium City civarındaki madenler için birinci kesinti kararları belirtildi.
1970’li yılların ortasında yeni bir hareketlilik devri oldu; hatta o denli ki şirket, eyaletin kuzey bölgesindeki maden çalışmalarını da içeren birtakım genişleme programları da deklare etti. Tesisleri yenilemek üzere adımlar atıldı. Fakat bu adımların hiç biri, yaklaşmakta olan sona pürüz olamadı.
Takvimler 1982’yi gösterdiğinde, şirket ‘artan maliyetler’, ‘düşen cevher kalitesi‘ ve ‘düşüşe geçen uranyum piyasası’ üzere münasebetlerle, ansızın bölgedeki tüm operasyonlarını durduracağını deklare etti.
İnşa edilen koca bir kent, tek bir açıklamayla yok oldu
Uranium City sakinlerinin, bölgede yaşayan az sayıda yerli haricinde neredeyse tamamı, buraya sırf maden çalışmaları için gelmişti. Bu beşerler için sıfırdan kurulan kent, gelen tek bir açıklamayla adeta yıkılmıştı.
Bu haber daha sonrası bölgede yaşayan binlerce emekçi ve ailesi bölgeyi mecburen terk ederken, geride kalanlar da vardı. Lakin bu bireylerin sayısı, vakit içinde 50’ye kadar düştü. Geride kalan bu az sayıda insan için hayat her geçen gün zorlaşmaya başladı. Zira ‘şehirdeki’ tüm işletmeler bir bir kapanmış; okul – hastane üzere yerler de hizmet vermeyi durdurmuştu. Gerisinden da tüm kentteki altyapılar da çalışmaz duruma geldi. Yani aslında Uranium City, 30 yıllık bir ömrün akabinde, 1982’de vefata terk edildi.
Geride radyoaktif atıklar, çöpler ve çürüyen bir kentin izleri kaldı
Uranium City’nin 30 yıllık öyküsüne birlikte göz attık. Lakin aslında öykünün temel etkileyici kısmı şimdiye kadar anlattıklarımdan fazlaca, bu sonun yarattığı yıkım. Zira Uranium City, sadece ürkütücü fotoğrafları ve ‘hayalet kasaba’ sıfatı sebebiyle dikkat cazip değil.
Bölge artık adeta dev bir çöplüğe dönmüş durumda. Kentin etrafında yer alan maden çukurları suyla doldu, bu sular taşarak göle ve toprağa karıştı, tüm tabiata radyoaktif atıklar salındı. yıllar boyunca bölgedeki radyoaktif atıkların temizlenmesi, milyonlarca ton yükündeki kayaların ‘ortadan kaldırılması’ için bir epeyce kere görüşmeler yapıldı. Fakat ortaya çıkan dev ‘temizlik bütçeleri’, bu kuytu köşedeki artık yok olmuş kentin neredeyse büsbütün unutulmasına niye oldu.
Radyoaktif atıkların yanında kentteki her bir yapı artık neredeyse çürümüş durumda; etrafta terk edilmiş araçlar, binalar ve tesislerden arta kalanlar, bir ormanın ortasındaki dev ve kokuşmuş bir çöplük üzere tabiata karışıyor.
İnsan kıssaları de en az kirlilik kadar vahim
Ortadan geçen bu kadar yılın akabinde, bölgede 2016’da yaşanan bir orman yangını, hem dünyanın tıpkı vakitte Kanada’nın unuttuğu bu bölgenin bir daha isminin anılmasını sağladı. Bölgeye yapılan ziyaretlerin ortaya çıkardığı acı görünüm, birlikteinde acı öyküler de getirdi.
Geçmişte orada maden emekçisi olarak çalışan bir epeyce insanın arkadaşlarıyla, yakınlarıyla yapılan görüşmelerde daima tıpkı bilgi verildi; uranyum madeninde çalışan emekçilerden geriye tanıdıkları kimse kalmamıştı. Zira pek birden fazla, ciğerlerine çektikleri görünmez zehir sebebiyle ölmüşlerdi…
Aslında uranyum radyoaktif bir element olması sebebiyle aslına bakarsan madencilik faaliyetlerinin ziyan verdiği biliniyor. Fakat o senelerda bu yetmezmiş üzere farklı bir sorun daha olduğu tez ediliyor. Bu tezlere nazaran yanlış bir bilgi, madencilere vefatla sonuçlanacak bir ziyan veriyordu. Kelam konusu yanlış bilgi ise alüminyum tozunun akciğerlere ziyan veren silikozis hastalığına âlâ geldiği idi. Ama aslında alüminyum tozu, kanserden erken bunamaya bir epeyce hastalığa niye olarak vefata yol açabiliyor.
Yerliler için de hayat zordu
Natürel ki bölgede yaşanan bu yıkıcı dönüşümün tek kurbanı personeller değildi. Bölgede yaşayan ve bir anda köylerinin adeta istila edilmesiyle değişik bir hayata alışmak zorunda kalan yerliler de, şirket elini eteğini çekip gidince, avuçlarında bir çöp yığınıyla oldukları yerde kalakaldılar. Bir maden çalışmasının adeta yok ettiği bölge, yerli halkın da kendi dokusunu ve doğal hayatını kaybetmesine niye oldu.
Doğduğundan beri gölün civarındaki bir çadırda ailesiyle birlikte yaşayan yerli bir bayan, bölgeye gelen birinci ‘beyaz insana’ nasıl şaşırdıklarını ve hayal üzere bir ömrün nasıl ‘bittiğini’ anlatırken, köylerine gelen birinci ‘beyaz insana’ ithafen ‘şeytan’ diyordu…
‘Ama uranyum pak güç için kullanılıyor’
Nükleer santrallerin sayısı, güç üretiminde geleceği ‘daha az kirletecek’ bir alternatif olarak dünyanın bir hayli bölgesinde giderek artıyor. Onu bu kadar öne çıkaran şey ise ‘temiz enerji’ olması. Ancak öykünün ardına baktığımızda, nükleer güç santrallerinin en değerli bileşenlerinden olan uranyum elementinin madencilik faaliyetlerinin bıraktığı dev yarayı görüyoruz.
Evet, nükleer güç bir oldukcalarına kıyasla ‘daha pak’ olabilir. Ancak sızıntı ve kaza üzere durumlar haricinde, sırf madencilik sürecinin bile bu güce ‘temiz enerji’ dememize pürüz olduğunu söylemek sanırım yanlış olmaz.
Uranium City, aslında ‘özel’ değil. Zira dünyanın dört bir köşesinde yalnızca madencilik faaliyetleri sebebiyle kurulup yıkılan bir hayli ‘şehir’ var. Ama Uranium City, hem yerli halka, hem personellere tıpkı vakitte tabiata kısacık bir müddetde verdiği ziyanla, durumun vehametini daha güzel anlamamızı sağlıyor.
Uranium City’den geriye kalanlar…
Uranium City’ye havadan bir bakış…
Uranium City’de kuzey ışıkları…
Uranium City’de ailesinin eski meskenini ziyaret eden bir adam…
Bu yazımızda ziyaret edeceğimiz kasaba olan Uranium City ise son kümeye dahil. Medeniyetten kilometrelerce uzakta kendi halinde yerlilerin yaşadığı bir ‘çadır kent’ken büyük bir şirketin devasa maden ocağına dönüşen, bozulan ve daha sonra da kurulduğu üzere süratle yıkılan bir kent. Gelin birlikte Uranium City’nin kuruluş ve yıkılış öyküsüne göz atalım.
Uranium City, başlangıçta ortasında yerlilerin yaşadığı, sakin ve huzurlu bir köydü
Kanada’nın kuzeyinde Saskatchewan eyaletinde Athabasca Gölü’nün kıyısında, üstünde kuzey ışıklarının dans ettiği, yemyeşil ormanlarla çevrili; bereketli göllerinde balıkların dolaştığı bir yer… Şimdilerde Uranium City olarak anılan bu bölge, evvelce işte bu biçimde sakin, günlerin yavaş aktığı, telaşsız bir köydü.
Bu bölgedeki yerliler; çadırlarda yaşayan, geyik avlayıp balık tutan, ormanlardan yemişler toplayan, geniş bir aile diyebileceğimiz bir küme insandı. Bölgeye karadan ulaşım bile yoktu yani aslında buradaki beşerler ‘dünyadan’ büsbütün kopuk bir hayat yaşıyorlardı.
1950’li senelerda, bölgede maden keşifleri başladı
Yerli sakinler hayatlarına huzur ortasında devam ederken, İkinci Dünya Savaşı olup bitmiş; dünya çalkalanmış, savaş daha sonrası devrin tansiyonunun tesirleri ise ne yazık ki bu her şeyden uzak toprakları bile vurmuştu.
Aslında Saskatchewan eyaletinin geniş topraklarında uranyum madenlerinin olduğu 1930’lu senelerdan beri biliniyordu. Lakin İkinci Dünya Savaşı’nın başlamasıyla birlikte Kanada hükümeti ülke genelinde maden arama çalışmaları için özel arama yasağı getirdi. Bu sebeple bölgede rastgele bir maden çalışması uzunca yıllar yapılmadı.
Lakin bir daha savaş periyodu ve daha sonrasında bilhassa ABD üzere ülkelerin nükleer silahlar geliştirmek için uranyum çalışmalarını artırması daha sonrası 1950’li senelera girerken Kanada da bu mevzudaki adımlarını bir daha gözden geçirme sonucu aldı. Savaştan daha sonra madenle ilgili yasaklar kalktı ve uranyum cevherine artan ilgiyle bir arada Saskatchewan eyaletinde ağır bir maden arayışı başladı.
Bu aramalar sırasında Athabasca Gölü etrafında güçlü ve geniş bir bölgede bulunan maden yatakları keşfedildi. Bölgedeki süratli dönüşüm de başlamış oldu. Eldorado Mining & Refining isimli şirket, bölgedeki tüm maden çalışmalarını yürütmeye başladı.
Uranium City, sıfırdan inşa edildi
Athabasca gölü etrafında bulunan güçlü maden yatakları daha sonrası, eyalet hükümeti maden çalışmalarını desteklemek için bölgeyi hareketlendirme sonucu aldı. Akabinde da Uranium City ismini alan bölge süratle ‘şehirleşti’. Doğal ki, kentleşme deyince aklımıza günümüzün dev kentlerini getirmemek gerekiyor.
Lakin ortasında epeyce da kalabalık olmayan bir küme yerlinin yaşadığı bölge, bir anda ‘büyüdü’. Maden personellerinin gelmesiyle; Uranium City bir anda eyaletin en süratli büyüyen yerine dönüştü. Kısa mühlet ortasında ise eyalette ‘şehir’ unvanına sahip olmak için gereken 5000 kişi hududunu aştı.
Kentte otel, okul, hastane, merkezde büyük bir toplanma alanına dönüşen barlar, orijinal konutlar yapıldı. Ortadan tahminen de 3 – 4 yıl geçmeden, Uranium City kalabalık, tabanında uranyum maden ocakları olan büyük bir kente dönüştü.
Artık bu büyüleyici hoşluktaki topraklarda göl kenarında balık tutan babalar ve ormanlarda koşturan çocuklar değil; madende saatlerce çalışıp tahminen de farkında bile olmadan bedenine yüksek oranda ışınıma maruz kalan çalışanlar dolaşıyordu.
Süratle yükselen kentin sonu da birebir süratle geldi
50’li yılların başından itibaren kurulan, büyüyen ve bir anda ‘gelişen’ Uranium City, 60’lı senelerda süratli bir sonun başlangıcındaydı. Uranyum ‘piyasasında’ yaşanan sakinleşme, Kanada’nın ‘askeri alanda kullanılacak’ uranyum satışlarını durdurma sonucu alması üzere münasebetlerle, Eldorado Mining & Refining birtakım ‘kesintilere’ gitme sonucu aldı.
Aslında 1967 – 68 senelerında uranyum için ilgi bir süreliğine arttı lakin bu artış, bölgede çıkarılan uranyumu ’emecek’ kadar yüksek değildi. Hal bu biçimde olunca da 1969’da Uranium City civarındaki madenler için birinci kesinti kararları belirtildi.
1970’li yılların ortasında yeni bir hareketlilik devri oldu; hatta o denli ki şirket, eyaletin kuzey bölgesindeki maden çalışmalarını da içeren birtakım genişleme programları da deklare etti. Tesisleri yenilemek üzere adımlar atıldı. Fakat bu adımların hiç biri, yaklaşmakta olan sona pürüz olamadı.
Takvimler 1982’yi gösterdiğinde, şirket ‘artan maliyetler’, ‘düşen cevher kalitesi‘ ve ‘düşüşe geçen uranyum piyasası’ üzere münasebetlerle, ansızın bölgedeki tüm operasyonlarını durduracağını deklare etti.
İnşa edilen koca bir kent, tek bir açıklamayla yok oldu
Uranium City sakinlerinin, bölgede yaşayan az sayıda yerli haricinde neredeyse tamamı, buraya sırf maden çalışmaları için gelmişti. Bu beşerler için sıfırdan kurulan kent, gelen tek bir açıklamayla adeta yıkılmıştı.
Bu haber daha sonrası bölgede yaşayan binlerce emekçi ve ailesi bölgeyi mecburen terk ederken, geride kalanlar da vardı. Lakin bu bireylerin sayısı, vakit içinde 50’ye kadar düştü. Geride kalan bu az sayıda insan için hayat her geçen gün zorlaşmaya başladı. Zira ‘şehirdeki’ tüm işletmeler bir bir kapanmış; okul – hastane üzere yerler de hizmet vermeyi durdurmuştu. Gerisinden da tüm kentteki altyapılar da çalışmaz duruma geldi. Yani aslında Uranium City, 30 yıllık bir ömrün akabinde, 1982’de vefata terk edildi.
Geride radyoaktif atıklar, çöpler ve çürüyen bir kentin izleri kaldı
Uranium City’nin 30 yıllık öyküsüne birlikte göz attık. Lakin aslında öykünün temel etkileyici kısmı şimdiye kadar anlattıklarımdan fazlaca, bu sonun yarattığı yıkım. Zira Uranium City, sadece ürkütücü fotoğrafları ve ‘hayalet kasaba’ sıfatı sebebiyle dikkat cazip değil.
Bölge artık adeta dev bir çöplüğe dönmüş durumda. Kentin etrafında yer alan maden çukurları suyla doldu, bu sular taşarak göle ve toprağa karıştı, tüm tabiata radyoaktif atıklar salındı. yıllar boyunca bölgedeki radyoaktif atıkların temizlenmesi, milyonlarca ton yükündeki kayaların ‘ortadan kaldırılması’ için bir epeyce kere görüşmeler yapıldı. Fakat ortaya çıkan dev ‘temizlik bütçeleri’, bu kuytu köşedeki artık yok olmuş kentin neredeyse büsbütün unutulmasına niye oldu.
Radyoaktif atıkların yanında kentteki her bir yapı artık neredeyse çürümüş durumda; etrafta terk edilmiş araçlar, binalar ve tesislerden arta kalanlar, bir ormanın ortasındaki dev ve kokuşmuş bir çöplük üzere tabiata karışıyor.
İnsan kıssaları de en az kirlilik kadar vahim
Ortadan geçen bu kadar yılın akabinde, bölgede 2016’da yaşanan bir orman yangını, hem dünyanın tıpkı vakitte Kanada’nın unuttuğu bu bölgenin bir daha isminin anılmasını sağladı. Bölgeye yapılan ziyaretlerin ortaya çıkardığı acı görünüm, birlikteinde acı öyküler de getirdi.
Geçmişte orada maden emekçisi olarak çalışan bir epeyce insanın arkadaşlarıyla, yakınlarıyla yapılan görüşmelerde daima tıpkı bilgi verildi; uranyum madeninde çalışan emekçilerden geriye tanıdıkları kimse kalmamıştı. Zira pek birden fazla, ciğerlerine çektikleri görünmez zehir sebebiyle ölmüşlerdi…
Aslında uranyum radyoaktif bir element olması sebebiyle aslına bakarsan madencilik faaliyetlerinin ziyan verdiği biliniyor. Fakat o senelerda bu yetmezmiş üzere farklı bir sorun daha olduğu tez ediliyor. Bu tezlere nazaran yanlış bir bilgi, madencilere vefatla sonuçlanacak bir ziyan veriyordu. Kelam konusu yanlış bilgi ise alüminyum tozunun akciğerlere ziyan veren silikozis hastalığına âlâ geldiği idi. Ama aslında alüminyum tozu, kanserden erken bunamaya bir epeyce hastalığa niye olarak vefata yol açabiliyor.
Yerliler için de hayat zordu
Natürel ki bölgede yaşanan bu yıkıcı dönüşümün tek kurbanı personeller değildi. Bölgede yaşayan ve bir anda köylerinin adeta istila edilmesiyle değişik bir hayata alışmak zorunda kalan yerliler de, şirket elini eteğini çekip gidince, avuçlarında bir çöp yığınıyla oldukları yerde kalakaldılar. Bir maden çalışmasının adeta yok ettiği bölge, yerli halkın da kendi dokusunu ve doğal hayatını kaybetmesine niye oldu.
Doğduğundan beri gölün civarındaki bir çadırda ailesiyle birlikte yaşayan yerli bir bayan, bölgeye gelen birinci ‘beyaz insana’ nasıl şaşırdıklarını ve hayal üzere bir ömrün nasıl ‘bittiğini’ anlatırken, köylerine gelen birinci ‘beyaz insana’ ithafen ‘şeytan’ diyordu…
‘Ama uranyum pak güç için kullanılıyor’
Nükleer santrallerin sayısı, güç üretiminde geleceği ‘daha az kirletecek’ bir alternatif olarak dünyanın bir hayli bölgesinde giderek artıyor. Onu bu kadar öne çıkaran şey ise ‘temiz enerji’ olması. Ancak öykünün ardına baktığımızda, nükleer güç santrallerinin en değerli bileşenlerinden olan uranyum elementinin madencilik faaliyetlerinin bıraktığı dev yarayı görüyoruz.
Evet, nükleer güç bir oldukcalarına kıyasla ‘daha pak’ olabilir. Ancak sızıntı ve kaza üzere durumlar haricinde, sırf madencilik sürecinin bile bu güce ‘temiz enerji’ dememize pürüz olduğunu söylemek sanırım yanlış olmaz.
Uranium City, aslında ‘özel’ değil. Zira dünyanın dört bir köşesinde yalnızca madencilik faaliyetleri sebebiyle kurulup yıkılan bir hayli ‘şehir’ var. Ama Uranium City, hem yerli halka, hem personellere tıpkı vakitte tabiata kısacık bir müddetde verdiği ziyanla, durumun vehametini daha güzel anlamamızı sağlıyor.
Uranium City’den geriye kalanlar…
Uranium City’ye havadan bir bakış…
Uranium City’de kuzey ışıkları…
Uranium City’de ailesinin eski meskenini ziyaret eden bir adam…