ahmetbeyler
Yeni Üye
Hepimiz hayatımızın erken devirlerinde belirli ebeveyn ve otorite figürleriyle yetiştirildik. Eğitim-öğretim ömrümüzde da öğretmenlerimiz ve eğitim sistemi üzerinden şekillendirilmeye devam ettik. Kimilerimizin anlayışlı, açık fikirli ve destekleyici; bazılarımızınsa otoriter, baskıcı ve klâsik ebeveynleri, öğretmenleri ya da yöneticileri oldu.
Destekleyici ve müspet idollerin yetiştirdiği bireyler daha öz güvenli yetişiyor. Kontrolcü ebeveynlerin yetiştirdiği bireyler ise ebeveynleri tarafınca kabul görmedikleri için sürekli kendini kanıtlamaya çalışan insanlara dönüşüyor. Çoklukla destekleyici bireylerin beklentilerine karşı daha olumlu davranışlar sergiliyoruz. Aşırı beklenti karşısında ise epeyce fazla baskı ve gerilim altında hissedebiliyoruz. Bugün sizlere psikolojide ve sosyolojide kıymetli bir yere sahip olan Beklenti Etkisi’nin ne olduğunu açıklayıp Beklenti Etkisi’yle ilgili deher neysel çalışmalardan, Depygmalion Etkisi’nden ve Pygmalion isminin nereden geldiğinden bahsedeceğiz.
Kendini gerçekleştiren kehanet, görünmez bir sihirbazlık: Beklenti Etkisi
Beklenti Etkisi’ni inceleyen birinci bilim insanı sosyolog Prof. Robert Merton, bu etkiyi “kendini gerçekleştiren kehanet” ismiyle isimlendiriyor. Merton, Beklenti Etkisi’ni; “Bir durumun yanlış tanımlanması, yanlışı gerçek hale getiren yeni bir davranışa niye olur” tabiriyle tanımlıyor.
Merton’a nazaran tarifi bu türlü olan Beklenti Tesiri; kişinin, bir süre daha sonra diğerlerinin (özellikle rastgele bir yanıyla kendinden üstün gördüğü insanların) ona ait beklentilerine denk düşen davranışlar sergilemesi biçiminde açıklanıyor.
Fildişi heykelden sıcak bir kalbe dönüştüren aşk hikayesi: Pygmalion
Kıbrıslı bir kral ve heykeltıraş olan Pygmalion, yeryüzünde aşkına layık bir bayan olmadığına kanaat getirerek kendi harikasına yakın bir bayan heykeli yapmaya karar verir. Fildişinden yonttuğu bayan heykeline fütursuzca aşık olan Pygmalion, yeryüzündeki hiç bir bayanın onun üzere olamayacağını düşünür. Galatea ismini koyduğu heykelin hayatının aşkı olduğuna inanıyor.
Pygmalion, aşık olduğu bayan heykelini beşere dönüştürmesi için devrin aşk tanrıçası Afrodit’e adeta yalvarır. Afrodit ise bu yalvarış karşısında heykeli canlandırır. Bu olayla bir arada Pygmalion ve Galatea memnun bir aşk yaşırlar. Beklenti Etkisi’nin öbür ismi Pygmalion ismi bu hikayeden geliyor. Pygmalion Tesiri’ne nazaran beklenen şeyin gerçekleşme mümkünlüğü her vakit yüksektir.
Bizim karşı tarafa sunduğumuz beklentiler onları yönlendirebilir.
Sosyolog Merton’un 1948 yılında, Amerika’da yaşayan Afrikalılar üzerinde yaptığı çalışmalardan daha sonra; 1963 yılında, Harvard Üniversitesi profesörlerinden psikolog Rosenthal ve Kermit Fode, üniversitedeki öğrenciler ve farelerle bu etkiyi kanıtlamak üzere deneyler yapıyor.
Öğrenciler iki kümeye ayrılır, birinci gruptakilere kendilerine verilen farelerin üstün yeteneklere sahip zeki fareler olduğu söylenir. İkinci kümedeki öğrencilere ise kendilerine verilen farelerin genetik açıdan dezavantajlı olduğu bilgisi verilir. Aslında fareler bayağı ve itinasız seçilerek kümelere atanır.
Farelerle deney yapan öğrenciler farkında olmadan beklenti etkisinin ehemmiyetini ortaya çıkarıyor.
İlk kümedeki öğrenciler, ikinci kümedeki öğrencilere nazaran, farelere daha anlayışlı ve şefkatli davrandı. Labirentte yürüme deneyinde, birinci kümedeki farelerin başka kümedeki farelere nazaran daha iyi bir performans sergiledikleri gözlemlendi. İkinci kümedeki birtakım farelerin ise başlangıç çizgisinden bir adım bile uzaklaşmadığı tespit edildi. Bunun kararında Rosenthal, Beklenti Etkisi’ni, “bir kişinin diğer bir kişinin davranışına ait beklentisinin, kendi kendini gerçekleştiren bir kehanete dönüşmeye başlayan bir olgu” olarak tanımladı.
Öğretmenlerimizin niye sınıfın çalışkan öğrencilerine daha epeyce ehemmiyet verdiğini gösterdiğini hiç düşündünüz mü?
Öğretmenlerinizin, sınıfın en çalışkanına nasıl davrandığını hatırlıyor musunuz ya da en başarılı olanlarımıza takılan renkli ödül kurdelelerini? Yoksa sınıfın en çalışkanı ve her ortamın gözdesi siz misiniz?
Sosyolojide ve psikolojide en epeyce ilgi nazarann çalışma ise Prof. Robert Rosenthal ve bir okul müdürü Lenore Jacobson’a ilişkin. 18 öğretmen ve 650 çocuğu kapsayan bu deney, literatürde Rosenthal Deneyi olarak da isimlendiriliyor. Rosenthal ve Jacobson’ın öğrencilerde gözlemlediği davranışlar üzerine bir arada yaptıkları bu çalışma, meşhur “Sınıfta Pygmalion Deneyi” ismiyle biliniyor.
Sınıfta Pygmalion Deneyi, “inanmak başarmanın yarısı mıdır” hakikaten?
Bu deneyde, öğrencilere genel yetenek testi uygulandı. Test neticeleri olağan düzeyde olan, her düzeyden öğrencinin bulunduğu karışık bir liste hazırlanıp öğretmenlere bu listedeki öğrencilerin üstün zekalı olduğu bilgisi verildi. Periyot sonunda birebir test birebir öğrencilere yine uygulandı. Bu kez ilk testte başarılı olduğu söylenen bayağı öğrencilerin test sonuçları daha yüksek düzeyde çıktı.
Öğretmenler, üstün zekalı olduğu söylenen öğrencilere karşı farkında olmadan daha olumlu, sakin ve daha yüreklendirici davranışlar sergilemişti. Bu olumlu beklentileri onlara ölçülü bir üslup, ses tonu, mimik ve gibisi kanallarla ilettiler. Muvaffakiyet seviyesinde bir değişiklik gözlemlenemeyen öğrenciler ise muhtemelen görmezden gelinmişti.
Aslında “Sınıfta Pygmalion Deneyi”nde vurgulanan nokta bize fazlaca da yabancı değil.
Bu, size de bir yerlerden tanıdık geliyor mu? Her şeyi başarabileceklerine inanılan çalışkan altın çocukların ve hiç bir şeyi başaramayacağına inanılan tembel öğrencilerinse duvar kenarındaki sıralarda daha da silikleşmeye terk edildiği o kalabalık sınıfları hatırladınız mı?
Toparlayacak olursak; Rosenthal ve Jacobson’a nazaran testteki bu farklı sonuçlar, tümüyle öğretmenlerin başında oluşturulmuş olan beklentiden kaynaklanıyor. “Bir çocuğa, onun başarılı olacağına inandığınızı muhakkak ederseniz çocuğun başarma ihtimali artar” kehaneti ortaya çıkıyor ve beklenti tesiri bu türlü gerçekleşiyor.
Sınıfta Pygmalion Deneyi sırf eğitim-öğretim hayatımızda değil, tüm ömrümüz boyunca bu ve bunun üzere farklı beklentilerin davranışlarımız üzerinde ne kadar tesirli olabileceğinin bir fragmanı üzere adeta.
Okulda olduğu üzere iş ömründe da beklentiler bizi etkiliyor.
Performansı önemli manada etkilediğini kanıtlayan “Sınıfta Pygmalion Deneyi”nin akabinde örgütsel topluluklarda da Pygmalion Etkisi’ni test ediliyor ve literatüre geçmesi için Livingston tarafınca 1969’da çalışmalar başlatılıyor.
Tıpkı; öğretmenlerin beklentilerinin öğrencilerin başarı ve performanslarını etkilemesi üzere, örgütsel tertipteki başkanların de kümelerdeki şahıslardan beklentilerinin, gruptakilerin performanslarını etkilemesi benzerlik gösteriyor. Profesyonel hayatta da yöneticilerin çalışanlarına karşı takındığı tutum çalışanların performansını tesirler kararınu çıkarabiliyoruz.
“Kimse seni sevmiyor, hiç bir şeyi beceremiyorsun!”: Golem Etkisi
İş yerinde ona gereğince hürmet duyulmadığını ve sevilmediğini düşünen birini ele alalım. Aslında bu biçimde bir durum var olmadığı biçimde, kişi iş arkadaşlarının en ufak davranışında bile kendisiyle ilgili olumsuz çıkarımda bulunuyor Bu niyet iş omurundaki motivasyonuna yansıyor. İşlerini aksatıyor ve doğal olarak başarısı azalıyor. Yöneticileri ve iş arkadaşlarının ona duyduğu hürmet azalıyor. vakit içinde etrafındakilerin her hareketine karşı hassas bir tavır sergileyen kişi, her insanın ona olumsuz hislerle yaklaştığını ve kimsenin onu sevmediğini düşünerek tam da olduğunu düşündüğü biri üzere davranmaya başlıyor.
Yaydığı bu inançsız güç ve itici yaklaşımlarla kendi olumsuz kanılarını gerçek kılıyor. Bir bakıma başında kuruyor. Kelam konusu kişinin niyeti (yani kehaneti)kendini gerçekleştirmişoluyor. Bu teoriye baktığımızda, Beklenti Tesiri örneği olsa da pratikte olumsuz bir örnek. Bu olgu literatürde Depygmalion, öteki bir ismiyle Golem Tesiri olarak isimlendiriliyor.
Beklenti Tesiri ömrümüzü şekillendiriyor.
Sevilmediğine inanan çalışanın yaşadığı örnekte olduğu üzere ömrümüzün her alanındaki insan ilgilerinde bunu bakılırsabiliyoruz. Hiç sevilmeyeceğine inanan birinin bu temelsiz niyetlerden kurtulmadan sevilme ihtimali olmuyor. Yeri geliyor karşımızdaki şahıslardan sonsuz beklentiler ortasında olan biz oluyoruz. Sonuç olarak; etrafımızdaki şahıslara, bize karşı nasıl olmaları ve davranmaları gerektiğine ait beklentiler geliştirdiğimizde bu süreç devreye giriyor. Artık birbirimizi bu kadar kuvvetle etkileyebildiğimizi öğrendiğimize bakılırsa, belki de daha anlayışlı ve karşımızdakilerin de birer insan olduğunu anımsayarak daha makul beklentiler ortasında olmaya uğraş edebiliriz.
Henry Ford’un da dediği üzere: “Düşündüğünüz şeyi düşünmeye devam edin. Başarısızlık, başarı… O her her neyse onu alacaksınız.”
Bu yazımızda sizlere Pygmalion Etkisi’nden bahsettik. Pekala ya sizin bu tesire örnek olabilecek tecrübeleriniz oldu mu? Örnek deneyimlerinizi ve bu biçim içeriklerin gelmesini istiyorsanız yorumlarda görüşlerinizi belirtmekten çekinmeyin.
Kaynak: Forbes, Research Gate, Dergipark
Destekleyici ve müspet idollerin yetiştirdiği bireyler daha öz güvenli yetişiyor. Kontrolcü ebeveynlerin yetiştirdiği bireyler ise ebeveynleri tarafınca kabul görmedikleri için sürekli kendini kanıtlamaya çalışan insanlara dönüşüyor. Çoklukla destekleyici bireylerin beklentilerine karşı daha olumlu davranışlar sergiliyoruz. Aşırı beklenti karşısında ise epeyce fazla baskı ve gerilim altında hissedebiliyoruz. Bugün sizlere psikolojide ve sosyolojide kıymetli bir yere sahip olan Beklenti Etkisi’nin ne olduğunu açıklayıp Beklenti Etkisi’yle ilgili deher neysel çalışmalardan, Depygmalion Etkisi’nden ve Pygmalion isminin nereden geldiğinden bahsedeceğiz.
Kendini gerçekleştiren kehanet, görünmez bir sihirbazlık: Beklenti Etkisi
Beklenti Etkisi’ni inceleyen birinci bilim insanı sosyolog Prof. Robert Merton, bu etkiyi “kendini gerçekleştiren kehanet” ismiyle isimlendiriyor. Merton, Beklenti Etkisi’ni; “Bir durumun yanlış tanımlanması, yanlışı gerçek hale getiren yeni bir davranışa niye olur” tabiriyle tanımlıyor.
Merton’a nazaran tarifi bu türlü olan Beklenti Tesiri; kişinin, bir süre daha sonra diğerlerinin (özellikle rastgele bir yanıyla kendinden üstün gördüğü insanların) ona ait beklentilerine denk düşen davranışlar sergilemesi biçiminde açıklanıyor.
Fildişi heykelden sıcak bir kalbe dönüştüren aşk hikayesi: Pygmalion
Kıbrıslı bir kral ve heykeltıraş olan Pygmalion, yeryüzünde aşkına layık bir bayan olmadığına kanaat getirerek kendi harikasına yakın bir bayan heykeli yapmaya karar verir. Fildişinden yonttuğu bayan heykeline fütursuzca aşık olan Pygmalion, yeryüzündeki hiç bir bayanın onun üzere olamayacağını düşünür. Galatea ismini koyduğu heykelin hayatının aşkı olduğuna inanıyor.
Pygmalion, aşık olduğu bayan heykelini beşere dönüştürmesi için devrin aşk tanrıçası Afrodit’e adeta yalvarır. Afrodit ise bu yalvarış karşısında heykeli canlandırır. Bu olayla bir arada Pygmalion ve Galatea memnun bir aşk yaşırlar. Beklenti Etkisi’nin öbür ismi Pygmalion ismi bu hikayeden geliyor. Pygmalion Tesiri’ne nazaran beklenen şeyin gerçekleşme mümkünlüğü her vakit yüksektir.
Bizim karşı tarafa sunduğumuz beklentiler onları yönlendirebilir.
Sosyolog Merton’un 1948 yılında, Amerika’da yaşayan Afrikalılar üzerinde yaptığı çalışmalardan daha sonra; 1963 yılında, Harvard Üniversitesi profesörlerinden psikolog Rosenthal ve Kermit Fode, üniversitedeki öğrenciler ve farelerle bu etkiyi kanıtlamak üzere deneyler yapıyor.
Öğrenciler iki kümeye ayrılır, birinci gruptakilere kendilerine verilen farelerin üstün yeteneklere sahip zeki fareler olduğu söylenir. İkinci kümedeki öğrencilere ise kendilerine verilen farelerin genetik açıdan dezavantajlı olduğu bilgisi verilir. Aslında fareler bayağı ve itinasız seçilerek kümelere atanır.
Farelerle deney yapan öğrenciler farkında olmadan beklenti etkisinin ehemmiyetini ortaya çıkarıyor.
İlk kümedeki öğrenciler, ikinci kümedeki öğrencilere nazaran, farelere daha anlayışlı ve şefkatli davrandı. Labirentte yürüme deneyinde, birinci kümedeki farelerin başka kümedeki farelere nazaran daha iyi bir performans sergiledikleri gözlemlendi. İkinci kümedeki birtakım farelerin ise başlangıç çizgisinden bir adım bile uzaklaşmadığı tespit edildi. Bunun kararında Rosenthal, Beklenti Etkisi’ni, “bir kişinin diğer bir kişinin davranışına ait beklentisinin, kendi kendini gerçekleştiren bir kehanete dönüşmeye başlayan bir olgu” olarak tanımladı.
Öğretmenlerimizin niye sınıfın çalışkan öğrencilerine daha epeyce ehemmiyet verdiğini gösterdiğini hiç düşündünüz mü?
Öğretmenlerinizin, sınıfın en çalışkanına nasıl davrandığını hatırlıyor musunuz ya da en başarılı olanlarımıza takılan renkli ödül kurdelelerini? Yoksa sınıfın en çalışkanı ve her ortamın gözdesi siz misiniz?
Sosyolojide ve psikolojide en epeyce ilgi nazarann çalışma ise Prof. Robert Rosenthal ve bir okul müdürü Lenore Jacobson’a ilişkin. 18 öğretmen ve 650 çocuğu kapsayan bu deney, literatürde Rosenthal Deneyi olarak da isimlendiriliyor. Rosenthal ve Jacobson’ın öğrencilerde gözlemlediği davranışlar üzerine bir arada yaptıkları bu çalışma, meşhur “Sınıfta Pygmalion Deneyi” ismiyle biliniyor.
Sınıfta Pygmalion Deneyi, “inanmak başarmanın yarısı mıdır” hakikaten?
Bu deneyde, öğrencilere genel yetenek testi uygulandı. Test neticeleri olağan düzeyde olan, her düzeyden öğrencinin bulunduğu karışık bir liste hazırlanıp öğretmenlere bu listedeki öğrencilerin üstün zekalı olduğu bilgisi verildi. Periyot sonunda birebir test birebir öğrencilere yine uygulandı. Bu kez ilk testte başarılı olduğu söylenen bayağı öğrencilerin test sonuçları daha yüksek düzeyde çıktı.
Öğretmenler, üstün zekalı olduğu söylenen öğrencilere karşı farkında olmadan daha olumlu, sakin ve daha yüreklendirici davranışlar sergilemişti. Bu olumlu beklentileri onlara ölçülü bir üslup, ses tonu, mimik ve gibisi kanallarla ilettiler. Muvaffakiyet seviyesinde bir değişiklik gözlemlenemeyen öğrenciler ise muhtemelen görmezden gelinmişti.
Aslında “Sınıfta Pygmalion Deneyi”nde vurgulanan nokta bize fazlaca da yabancı değil.
Bu, size de bir yerlerden tanıdık geliyor mu? Her şeyi başarabileceklerine inanılan çalışkan altın çocukların ve hiç bir şeyi başaramayacağına inanılan tembel öğrencilerinse duvar kenarındaki sıralarda daha da silikleşmeye terk edildiği o kalabalık sınıfları hatırladınız mı?
Toparlayacak olursak; Rosenthal ve Jacobson’a nazaran testteki bu farklı sonuçlar, tümüyle öğretmenlerin başında oluşturulmuş olan beklentiden kaynaklanıyor. “Bir çocuğa, onun başarılı olacağına inandığınızı muhakkak ederseniz çocuğun başarma ihtimali artar” kehaneti ortaya çıkıyor ve beklenti tesiri bu türlü gerçekleşiyor.
Sınıfta Pygmalion Deneyi sırf eğitim-öğretim hayatımızda değil, tüm ömrümüz boyunca bu ve bunun üzere farklı beklentilerin davranışlarımız üzerinde ne kadar tesirli olabileceğinin bir fragmanı üzere adeta.
Okulda olduğu üzere iş ömründe da beklentiler bizi etkiliyor.
Performansı önemli manada etkilediğini kanıtlayan “Sınıfta Pygmalion Deneyi”nin akabinde örgütsel topluluklarda da Pygmalion Etkisi’ni test ediliyor ve literatüre geçmesi için Livingston tarafınca 1969’da çalışmalar başlatılıyor.
Tıpkı; öğretmenlerin beklentilerinin öğrencilerin başarı ve performanslarını etkilemesi üzere, örgütsel tertipteki başkanların de kümelerdeki şahıslardan beklentilerinin, gruptakilerin performanslarını etkilemesi benzerlik gösteriyor. Profesyonel hayatta da yöneticilerin çalışanlarına karşı takındığı tutum çalışanların performansını tesirler kararınu çıkarabiliyoruz.
“Kimse seni sevmiyor, hiç bir şeyi beceremiyorsun!”: Golem Etkisi
İş yerinde ona gereğince hürmet duyulmadığını ve sevilmediğini düşünen birini ele alalım. Aslında bu biçimde bir durum var olmadığı biçimde, kişi iş arkadaşlarının en ufak davranışında bile kendisiyle ilgili olumsuz çıkarımda bulunuyor Bu niyet iş omurundaki motivasyonuna yansıyor. İşlerini aksatıyor ve doğal olarak başarısı azalıyor. Yöneticileri ve iş arkadaşlarının ona duyduğu hürmet azalıyor. vakit içinde etrafındakilerin her hareketine karşı hassas bir tavır sergileyen kişi, her insanın ona olumsuz hislerle yaklaştığını ve kimsenin onu sevmediğini düşünerek tam da olduğunu düşündüğü biri üzere davranmaya başlıyor.
Yaydığı bu inançsız güç ve itici yaklaşımlarla kendi olumsuz kanılarını gerçek kılıyor. Bir bakıma başında kuruyor. Kelam konusu kişinin niyeti (yani kehaneti)kendini gerçekleştirmişoluyor. Bu teoriye baktığımızda, Beklenti Tesiri örneği olsa da pratikte olumsuz bir örnek. Bu olgu literatürde Depygmalion, öteki bir ismiyle Golem Tesiri olarak isimlendiriliyor.
Beklenti Tesiri ömrümüzü şekillendiriyor.
Sevilmediğine inanan çalışanın yaşadığı örnekte olduğu üzere ömrümüzün her alanındaki insan ilgilerinde bunu bakılırsabiliyoruz. Hiç sevilmeyeceğine inanan birinin bu temelsiz niyetlerden kurtulmadan sevilme ihtimali olmuyor. Yeri geliyor karşımızdaki şahıslardan sonsuz beklentiler ortasında olan biz oluyoruz. Sonuç olarak; etrafımızdaki şahıslara, bize karşı nasıl olmaları ve davranmaları gerektiğine ait beklentiler geliştirdiğimizde bu süreç devreye giriyor. Artık birbirimizi bu kadar kuvvetle etkileyebildiğimizi öğrendiğimize bakılırsa, belki de daha anlayışlı ve karşımızdakilerin de birer insan olduğunu anımsayarak daha makul beklentiler ortasında olmaya uğraş edebiliriz.
Henry Ford’un da dediği üzere: “Düşündüğünüz şeyi düşünmeye devam edin. Başarısızlık, başarı… O her her neyse onu alacaksınız.”
Bu yazımızda sizlere Pygmalion Etkisi’nden bahsettik. Pekala ya sizin bu tesire örnek olabilecek tecrübeleriniz oldu mu? Örnek deneyimlerinizi ve bu biçim içeriklerin gelmesini istiyorsanız yorumlarda görüşlerinizi belirtmekten çekinmeyin.
Kaynak: Forbes, Research Gate, Dergipark