Abide
Üye
Bilişsel davranışçı terapiye ilişkin kavramlardan biri sayılan çarpıtılmış kanılar diğer bir tabir ile bilişsel çarpıtmalar şahısların gerçekliği yanlış bir biçimde algılamasına sebep olan niyetlerini kapsar. Bilişsel terapilere bakılırsa tüm bozuklukların altında yatan ortak sistemin, bireyin ruhsal durumunu ve davranışlarını etkileyen çarpıtılmış fikirler olduğu düşünülmektedir. Bu fikirlerin gerçekçi bir biçimde bir daha değerlendirilip, değiştirilmesi hislerde ve davranışlarda düzelmelere niye olur. Daha kalıcı düzelmelerin ise bireylerin fonksiyonel olmayan temel inançlarının değiştirilmesine bağlı olduğu görülmektedir (Hiçdurmaz ve Öz, 2011).
Çarpıtılmış yorumlamalar doğumdan itibaren etrafımızda gördüğümüz ve deneyimlediğimiz yanlışlı öğrenimlerden oluşmaktadır. Bilişsel çarpıtmalar olaylarla ilgili anlık otomatik kanılar gelişmesine yol açar. Depresyon, korku bozukluğu, panik atak, obsesif kompulsif bozukluk üzere duygusal bozuklukların ve bireylerin kendine ziyan verdiği davranışlarının altında bilişsel çarpıtmaların olduğu bilişsel temelli terapi formlarında açıklanmaktadır. Bilişsel terapinin temelini niyetler oluşturmaktadır. Yeni olay ve tahsilleri var olan temel inanca uydurabilmek için genel olarak çarpıtırız. Çarpıtılan bu yorumlamalar otomatik olarak ortaya çıkan fikirler ile şuur düzebir daha çıkarak yerleşir. Yeni öğrenilen ayrıntıların kaydolma süreci çocukluk senelerına dayanmaktadır. bu vakitte kusurlu kaydolan bilgiler bireylerin kendilerini ve etraflarını yanlış yorumlamalarına niye olabilmektedir. Bilişsel çarpıtma yapan bireyler sahip oldukları fikir yanılgılarını güya gerçekmiş üzere kabul ederler. Bu bağlamda bakıldığında bilişsel çarpıtmalar bilginin yanlış işlenmesi durumunda kişinin kendini bedelsiz hissetmesine ve bir ekip duygusal sorunlara sebep olan otomatik niyetlere yol açar. Bilişsel terapilerin hedefi bireylerin kendilerine ziyan veren niyetlerini manalandırıp fark etmesine ve bu kusurlu kanıların yerine geçerli fikirler koymalarını hedeflemektedir (Duman ve ark., 2019).
Çarpıtılmış niyet sisteminin on bir tipi vardır. Ya daima ya hiç kanısı; her türlü tecrübe ve yaşantının iki uçta kıymetlendirilmesine yol açar. Aşırı genelleme; yaşanan bir olayın bütün hayatına ve geleceğine aksettirilmesidir. Zihinsel filtre; kişinin tek bir olumsuz olayda ve detayda takılıp kalmasıdır. Olumluyu geçersiz kılmak; olumlu olayları görmezden gelerek olumsuz olduğuna kendilerini inandırma uğraşı. Sonuçlara atlama; varılan kararı destekleyecek kesi delil olmamasına karşın olumsuz kıymetlendirme yapmak. Büyütme ve küçültme; başına gelen şeyleri orantısız bir biçimde büyütülüp küçültme davranışı. Duygusal kararlar; olumsuz hislerin aslında gerçeği yansıtmadığını düşünme. –meli, -malı cümleleri; davranışların, olayların, niyet ya da hislerin nasıl olması gerektiğiyle ilgili mecburilik içeren tabirler kullanma. Etiketleme; olumsuz bir etiket yapıştırmak. özelleştirme; Olumsuz bir olayın en önemli sorumlusu olmadığımız biçimde şahsi algılama. Felaketleştirme; Olması olası öteki sonuçları düşünmeden geleceği daima olumsuz olarak düşünmeyi içerir.
Olumsuz niyetler incelendiğinde bunların ‘bilişsel çarpıtmalar’ içermekte olduğu görürüz. Birinci başta bunu fark edemeyebiliriz, lakin bu kanılar incelendiğinde kusurlu olduğunu anlarız. böyleki olumsuz fikirlerin, çarpıtılmış fikir usullerinin bireylerin hislerini nasıl etkilediğinin farkına varılması, bu aslı olmayan kanıların nasıl otomatik olarak geldiğinin görülmesi değerlidir. Bunu sağlamak bireylerin ömür kalitesini arttıracaktır.
Çarpıtılmış yorumlamalar doğumdan itibaren etrafımızda gördüğümüz ve deneyimlediğimiz yanlışlı öğrenimlerden oluşmaktadır. Bilişsel çarpıtmalar olaylarla ilgili anlık otomatik kanılar gelişmesine yol açar. Depresyon, korku bozukluğu, panik atak, obsesif kompulsif bozukluk üzere duygusal bozuklukların ve bireylerin kendine ziyan verdiği davranışlarının altında bilişsel çarpıtmaların olduğu bilişsel temelli terapi formlarında açıklanmaktadır. Bilişsel terapinin temelini niyetler oluşturmaktadır. Yeni olay ve tahsilleri var olan temel inanca uydurabilmek için genel olarak çarpıtırız. Çarpıtılan bu yorumlamalar otomatik olarak ortaya çıkan fikirler ile şuur düzebir daha çıkarak yerleşir. Yeni öğrenilen ayrıntıların kaydolma süreci çocukluk senelerına dayanmaktadır. bu vakitte kusurlu kaydolan bilgiler bireylerin kendilerini ve etraflarını yanlış yorumlamalarına niye olabilmektedir. Bilişsel çarpıtma yapan bireyler sahip oldukları fikir yanılgılarını güya gerçekmiş üzere kabul ederler. Bu bağlamda bakıldığında bilişsel çarpıtmalar bilginin yanlış işlenmesi durumunda kişinin kendini bedelsiz hissetmesine ve bir ekip duygusal sorunlara sebep olan otomatik niyetlere yol açar. Bilişsel terapilerin hedefi bireylerin kendilerine ziyan veren niyetlerini manalandırıp fark etmesine ve bu kusurlu kanıların yerine geçerli fikirler koymalarını hedeflemektedir (Duman ve ark., 2019).
Çarpıtılmış niyet sisteminin on bir tipi vardır. Ya daima ya hiç kanısı; her türlü tecrübe ve yaşantının iki uçta kıymetlendirilmesine yol açar. Aşırı genelleme; yaşanan bir olayın bütün hayatına ve geleceğine aksettirilmesidir. Zihinsel filtre; kişinin tek bir olumsuz olayda ve detayda takılıp kalmasıdır. Olumluyu geçersiz kılmak; olumlu olayları görmezden gelerek olumsuz olduğuna kendilerini inandırma uğraşı. Sonuçlara atlama; varılan kararı destekleyecek kesi delil olmamasına karşın olumsuz kıymetlendirme yapmak. Büyütme ve küçültme; başına gelen şeyleri orantısız bir biçimde büyütülüp küçültme davranışı. Duygusal kararlar; olumsuz hislerin aslında gerçeği yansıtmadığını düşünme. –meli, -malı cümleleri; davranışların, olayların, niyet ya da hislerin nasıl olması gerektiğiyle ilgili mecburilik içeren tabirler kullanma. Etiketleme; olumsuz bir etiket yapıştırmak. özelleştirme; Olumsuz bir olayın en önemli sorumlusu olmadığımız biçimde şahsi algılama. Felaketleştirme; Olması olası öteki sonuçları düşünmeden geleceği daima olumsuz olarak düşünmeyi içerir.
Olumsuz niyetler incelendiğinde bunların ‘bilişsel çarpıtmalar’ içermekte olduğu görürüz. Birinci başta bunu fark edemeyebiliriz, lakin bu kanılar incelendiğinde kusurlu olduğunu anlarız. böyleki olumsuz fikirlerin, çarpıtılmış fikir usullerinin bireylerin hislerini nasıl etkilediğinin farkına varılması, bu aslı olmayan kanıların nasıl otomatik olarak geldiğinin görülmesi değerlidir. Bunu sağlamak bireylerin ömür kalitesini arttıracaktır.