ahmetbeyler
Yeni Üye
Kahramanmaraş vilayetimizde sabaha karşı 04.17’de gerçekleşen 7.7’lik deprem, artçılar ve akabinde saat 13.24’te meydana gelen 7.6 büyüklüğündeki deprem daha sonrası tarihimizin en büyük acılarından birini yaşıyoruz. Bu sırada yardımlar muhtaçlık sahiplerine ulaştırılmaya çalışılırken sarsıntı hakkında bilgili bireylerin açıklamaları da gündeme geliyor.
Özellikle de gündemde, ikinci zelzelenin bir artçı değil, tetiklenmiş bir sarsıntı olup olmadığı tartışması yer alıyor. Bunun yanında, tarihte birinci defa bu biçimde bir durumun görüldüğü de belirtilince tarihin farklı vakit içinderından örneklere göz atmak gerekiyor.
İlk örneğimiz geçtiğimiz yıl Tayvan’da gerçekleşti:
17 ve 18 Eylül 2022 tarihlerini kapsayan sarsıntıların birincisi, 17 Eylül, yani cumartesi günü akşam meydana geldi. 6.6 şiddetinde olduğu bildirilen bu sarsıntı hâlihazırda panik yaratmıştı. Yaklaşık 16 saat daha sonra ise bunun maalesef bir öncü deprem olduğu anlaşıldı ve 7.1 (bazı yerlerde 6.8) şiddetinde farklı bir zelzele daha meydana geldi.
Depremler Taitung bölgesinde gerçekleşti ve kararında 1 kişi ömrünü kaybederken 179 kişi yaralandı.
Kaliforniya’da gerçekleşen Cape Mendocino sarsıntıları de ülkemizdeki üzere arka arda gelmişti:
The Press Democrat
Bu zelzelelerin birincisi 25 Nisan 1992’de, Cumartesi sabah 11 sularında, 7.2 şiddetinde gerçekleşti. Konutları ve iş yerlerini darmadağın eden bu sarsıntının akabinde sonraki gün ise öğledilk evvel 12’de 6.5, bir daha öğledilk evvel 4 sularında da 6.6 şiddetlerinde zelzeleler gerçekleşti.
Bu zelzeleler kıyıda gerçekleştiğinden ufak çaplı tsunamilere de sebep oldular. her neyse ki kayıtlara geçen bir kayıp olmadı. Lakin sayısını birtakım kaynakların 98, kimilerinin ise 356 olarak belirlediği yaralılar vardı. Ayrıyeten yüzlerce kişi evsiz kaldı.
bir daha Kaliforniya’da kayıtlara geçen Ridgecrest sarsıntıları, bizimkilere benzeri bir biçimde “bir zelzelenin ötekini tetiklemesi” konusunu gündeme getirmişti.
The Earth Observatory
4 ve 5 Temmuz 2019 tarihlerinde gerçekleşen bu zelzelelerin birincisi sabah 10:33’te meydana gelmişti. 6.4 şiddetindeki bu sarsıntısı özel kılan şey ise, iki fayın tam olarak kesiştiği noktada meydana gelmiş olmasıydı. Bilgilere bakılırsa sarsıntı yüzünden kelam konusu iki fay, kesiştikleri noktada kırıldılar ve daha sonraki gün gelecek olan zelzeleye yol açtılar.
Ertesi gün akşam saatlerinde ise (yerel saatle yaklaşık 20:30) 7.1 şiddetinde öbür bir sarsıntı, evvelkine yalnızca 10 km arada meydana geldi. Birinci sallantıda iki bina alevlere teslim oldu ve bir kişi hayatını kaybetti. İkinci, yani büyük sallantıda ise elektrik ve ulaşım sorunu yaşandı. Binlerce kişi elektriksiz kalırken hareketlenmeler yüzünden yollar geçilemez hâle geldi. Ridgecrest bölgesinde yerleşimin ağır olmadığını belirtmek gerek.
Meksika’da ise zelzele, 8 şiddetinde vurdu.
USA Zum
1985 yılında meydana gelen zelzeleler, farklı kaynaklara nazaran 10.000’den çok kişinin ölümüne sebep oldu. Bu zelzelelerin birincisi 19 Eylül 1985 sabahında, 8 şiddetinde meydana geldi. Sonraki gün ise 7.5 şiddetinde bir zelzele daha yaşandı. Vefatlar haricinde on binlerce faydalanma durumu da vardı.
Ülkemizde gerçekleşene en yakın olanlar ise Peru’da meydana geldi.
Peruvian Presidency / AFP
2021 yılında meydana gelen sarsıntıların ikisi de tıpkı gün gerçekleşti. Başşehir Lima’yı da etkileyen kuvvetli zelzelelerin içinde yalnızca ‘saatler’ vardı. Birinci sarsıntı 5.2 şiddetindeydi. Saatler daha sonra gelen ikinci sarsıntı ise 7.5 şiddetinde kendini gösterdi. Kelam konusu sarsıntılar kararında kayıtlara geçen 12 meyyit, 136 yaralı ve kayıplar vardı.
Fakat coğrafik pozisyon sebebiyle, ülkemizde ve Peru’da gerçekleşen zelzeleleri birbiriyle tıpkı tartıya koyamıyoruz.
Deprem uzmanları, ülkemizde gerçekleşen ikinci sarsıntının artçı değil, birincisinin ‘tetiklediği’ ikinci bir zelzele olduğunu savunuyor.
Bu bahis konuşulduğunda beşerler, Kahramanmaraş zelzelesinin uzun vakittir kaygı konusu olan İstanbul zelzelesini tetikleyip tetiklemeyeceğine yönelik açıklamalar bekliyor. Kabaca, meydana gelen büyük ölçekli bir sarsıntının öteki bir sarsıntıya sebep olması bu kavramla açıklanıyor. Pekala bu mümkün mü?
Jeoloji Y. Müh. Dr. Ramazan Demirtaş’ın bu kağıdı, sorumuza ışık tutuyor. Demirtaş’ın söylemiş olduğine göre tetiklenen sarsıntılar, “insan kaynaklı ve mikro-küçük sarsıntılarla sınırlandırılmalı”. Bu çeşit sarsıntılarda mesela baraj oluşturulmasından kaynaklı olanları yahut artçı-şokları bakılırsabiliriz.
Ama artık de şuna bir kulak verin:
“Büyük bir sarsıntı olduktan daha sonra bu sarsıntının ‘İstanbul depremini’ tetikleyeceğini söylemenin bilimsel bir desteği yoktur”
Gerçekleştiği yere bakılırsa birtakım sarsıntılar kimi sarsıntıların gerçekleşme vaktini öne alabilir yahut geciktirebilir ama direkt olarak bir zelzelesi alıp farklı bir sarsıntıya bağlamak o kadar da sıradan değil. Zira işin içine oldukça sayıda değişken giriyor.
Bu yüzden de ortak bir tetiklenme müddeti de belirlenemediğinden “Burada sarsıntı oldu, artık kesin orada da olur. Bu onu tetikler” demek pek de tutarlı olmuyor.
Deprem sürecinde tüm platformlarımızda en son detayları aktarıyor olacağız. Şimdiye kadar gerçekleşen gelişmeleri aşağıda nazaranbilirsiniz.
Özellikle de gündemde, ikinci zelzelenin bir artçı değil, tetiklenmiş bir sarsıntı olup olmadığı tartışması yer alıyor. Bunun yanında, tarihte birinci defa bu biçimde bir durumun görüldüğü de belirtilince tarihin farklı vakit içinderından örneklere göz atmak gerekiyor.
İlk örneğimiz geçtiğimiz yıl Tayvan’da gerçekleşti:
17 ve 18 Eylül 2022 tarihlerini kapsayan sarsıntıların birincisi, 17 Eylül, yani cumartesi günü akşam meydana geldi. 6.6 şiddetinde olduğu bildirilen bu sarsıntı hâlihazırda panik yaratmıştı. Yaklaşık 16 saat daha sonra ise bunun maalesef bir öncü deprem olduğu anlaşıldı ve 7.1 (bazı yerlerde 6.8) şiddetinde farklı bir zelzele daha meydana geldi.
Depremler Taitung bölgesinde gerçekleşti ve kararında 1 kişi ömrünü kaybederken 179 kişi yaralandı.
Kaliforniya’da gerçekleşen Cape Mendocino sarsıntıları de ülkemizdeki üzere arka arda gelmişti:
The Press Democrat
Bu zelzelelerin birincisi 25 Nisan 1992’de, Cumartesi sabah 11 sularında, 7.2 şiddetinde gerçekleşti. Konutları ve iş yerlerini darmadağın eden bu sarsıntının akabinde sonraki gün ise öğledilk evvel 12’de 6.5, bir daha öğledilk evvel 4 sularında da 6.6 şiddetlerinde zelzeleler gerçekleşti.
Bu zelzeleler kıyıda gerçekleştiğinden ufak çaplı tsunamilere de sebep oldular. her neyse ki kayıtlara geçen bir kayıp olmadı. Lakin sayısını birtakım kaynakların 98, kimilerinin ise 356 olarak belirlediği yaralılar vardı. Ayrıyeten yüzlerce kişi evsiz kaldı.
bir daha Kaliforniya’da kayıtlara geçen Ridgecrest sarsıntıları, bizimkilere benzeri bir biçimde “bir zelzelenin ötekini tetiklemesi” konusunu gündeme getirmişti.
The Earth Observatory
4 ve 5 Temmuz 2019 tarihlerinde gerçekleşen bu zelzelelerin birincisi sabah 10:33’te meydana gelmişti. 6.4 şiddetindeki bu sarsıntısı özel kılan şey ise, iki fayın tam olarak kesiştiği noktada meydana gelmiş olmasıydı. Bilgilere bakılırsa sarsıntı yüzünden kelam konusu iki fay, kesiştikleri noktada kırıldılar ve daha sonraki gün gelecek olan zelzeleye yol açtılar.
Ertesi gün akşam saatlerinde ise (yerel saatle yaklaşık 20:30) 7.1 şiddetinde öbür bir sarsıntı, evvelkine yalnızca 10 km arada meydana geldi. Birinci sallantıda iki bina alevlere teslim oldu ve bir kişi hayatını kaybetti. İkinci, yani büyük sallantıda ise elektrik ve ulaşım sorunu yaşandı. Binlerce kişi elektriksiz kalırken hareketlenmeler yüzünden yollar geçilemez hâle geldi. Ridgecrest bölgesinde yerleşimin ağır olmadığını belirtmek gerek.
Meksika’da ise zelzele, 8 şiddetinde vurdu.
USA Zum
1985 yılında meydana gelen zelzeleler, farklı kaynaklara nazaran 10.000’den çok kişinin ölümüne sebep oldu. Bu zelzelelerin birincisi 19 Eylül 1985 sabahında, 8 şiddetinde meydana geldi. Sonraki gün ise 7.5 şiddetinde bir zelzele daha yaşandı. Vefatlar haricinde on binlerce faydalanma durumu da vardı.
Ülkemizde gerçekleşene en yakın olanlar ise Peru’da meydana geldi.
Peruvian Presidency / AFP
2021 yılında meydana gelen sarsıntıların ikisi de tıpkı gün gerçekleşti. Başşehir Lima’yı da etkileyen kuvvetli zelzelelerin içinde yalnızca ‘saatler’ vardı. Birinci sarsıntı 5.2 şiddetindeydi. Saatler daha sonra gelen ikinci sarsıntı ise 7.5 şiddetinde kendini gösterdi. Kelam konusu sarsıntılar kararında kayıtlara geçen 12 meyyit, 136 yaralı ve kayıplar vardı.
Fakat coğrafik pozisyon sebebiyle, ülkemizde ve Peru’da gerçekleşen zelzeleleri birbiriyle tıpkı tartıya koyamıyoruz.
Deprem uzmanları, ülkemizde gerçekleşen ikinci sarsıntının artçı değil, birincisinin ‘tetiklediği’ ikinci bir zelzele olduğunu savunuyor.
- Tweet’i görüntüleyemiyorsanız buraya tıklayın
Bu bahis konuşulduğunda beşerler, Kahramanmaraş zelzelesinin uzun vakittir kaygı konusu olan İstanbul zelzelesini tetikleyip tetiklemeyeceğine yönelik açıklamalar bekliyor. Kabaca, meydana gelen büyük ölçekli bir sarsıntının öteki bir sarsıntıya sebep olması bu kavramla açıklanıyor. Pekala bu mümkün mü?
Jeoloji Y. Müh. Dr. Ramazan Demirtaş’ın bu kağıdı, sorumuza ışık tutuyor. Demirtaş’ın söylemiş olduğine göre tetiklenen sarsıntılar, “insan kaynaklı ve mikro-küçük sarsıntılarla sınırlandırılmalı”. Bu çeşit sarsıntılarda mesela baraj oluşturulmasından kaynaklı olanları yahut artçı-şokları bakılırsabiliriz.
Ama artık de şuna bir kulak verin:
“Büyük bir sarsıntı olduktan daha sonra bu sarsıntının ‘İstanbul depremini’ tetikleyeceğini söylemenin bilimsel bir desteği yoktur”
Gerçekleştiği yere bakılırsa birtakım sarsıntılar kimi sarsıntıların gerçekleşme vaktini öne alabilir yahut geciktirebilir ama direkt olarak bir zelzelesi alıp farklı bir sarsıntıya bağlamak o kadar da sıradan değil. Zira işin içine oldukça sayıda değişken giriyor.
Bu yüzden de ortak bir tetiklenme müddeti de belirlenemediğinden “Burada sarsıntı oldu, artık kesin orada da olur. Bu onu tetikler” demek pek de tutarlı olmuyor.
Deprem sürecinde tüm platformlarımızda en son detayları aktarıyor olacağız. Şimdiye kadar gerçekleşen gelişmeleri aşağıda nazaranbilirsiniz.
- Kaynaklar: CNN, Reliefweb, RFI, Bilim ve Gelecek, Press Democrat, USGS