ahmetbeyler
Yeni Üye
Tarih boyunca, bir ulusa mâl olmuş her devlet adamı, vefatından daha sonra görkemli merasimlerle son seyahatine uğurlanmış ve özel kabirlere defnedilmişti. Bu gelenek, şimdi her devletin sürdürdüğü esaslı bir gelenektir.
1923 yılında kurulan Cumhuriyetimizin kurucusu Atatürk vefat edince de bu geleneğin devamı için güçlü bir müddetç başladı. Atatürk’ü kaybetmenin derin acısıyla birlikte, devrin devlet yetkilileri; Türk ulusunun başkanının nereye defnedilmesi gerektiğini de düşünüyorlardı. İlerleyen süreçleri gelin daima birlikte irdeleyelim.
Geçici istirahatgah olarak Etnografya’da mezar odası açıldı
10 Kasım sabahı vefat eden Atatürk, 21 Kasım tarihine kadar defnedilemedi. Ortadan geçen 11 gün boyunca Ulu Önder’in naaşı bir fazlaca noktadan geçerken insan selleri tarafınca selamlandı, hürmet duruşu ve merasimler yapıldı. Yaşanan izdihamlarda onlarca vatandaş ömrünü kaybetti, binlerce kişi yaralandı.
Dönemin hükûmeti, Ulu Başkan için özel bir anıt yeri yapılmasının gerektiğine ancak halihazırda bu biçimde bir yer olmadığı için Atatürk’ün naaşının geçici olarak Etnografya Müzesi’nde koruma edilmesi gerektiğine karar kıldı.
Cenaze namazı, izdihamların önlenmesi için halka açık kılınmadı
İzdihamların önlenmesi için cenaze namazı mescitte kılınmadı ve kıymetli din alimlerinden cenaze namazının cami haricinde da kılınabileceğine dair görüş alındı. Devlet tarafınca bu anın manzaraları asla çekilmedi. Çekildiyse de yayınlanmadı ama tez edilenin tersine Atatürk’ün cenaze namazı katiyen kılınmıştır.
Etnografya Müzesi’nde süreksiz defin
Atatürk’ün ebedi istirahatgahı için yer belirleme süreci
Ulu Önder’in naaşı süreksiz olarak Etnografya’ya defnedildikten daha sonra, kalıcı bir anıt için yer seçme sürecine geçildi. Atatürk’ün ölmedilk evvel, nereye defnedilmeyi istediği tarafında net bir tanımı yoktu lakin yakın etrafıyla birlikte olduğu bir yemekte “beni Çankaya’ya gömün” demişti. Bu yemekten sonraki gün ise kardeşi Makbule Atadan’a; “dün gece Çankaya dedim lakin beni milletimin istediği yere gömün” demiştir.
Bu vasiyet üzerine TBMM’de anıt inşaatı için Yer Tespit Komisyonu kuruldu. Bu kuruldaki Trabzon Milletvekili İnşaat Mühendisi Mithat Aydın’ın önerisi ile Ankara’nın Çankaya ilçesindeki Rasattepe’de karar kılındı.
Rasattepe’nin seçilme niçini ve ilerleyen süreç
Rasattepe
Rasattepe’nin yüksek bir mevki olması, o günün kurallarında Ankara’nın her yerinden rahatlıkla görülebilmesi, geniş bir alan olması, merkezi ve Meclis’e yakın bir pozisyonda bulunması, Ata’nın istediği üzere Çankaya sonları içerisinde bulunması üzere niçinlerden ötürü onay gördü.
Büyük çoğunluğu devlet yeri olan Rasattepe’nin bir kısmı özel mülktü ve kısa müddette Rasattepe’nin tamamı kamulaştırıldı.
Anıt projesi için müsabaka açıldı
Jüri, birinci seçilen projeye gerekli düzenlemelerin yapılması koşuluyla onay verilebileceğini söylemiş oldu ve düzenlemelerin yapılmasıyla birlikte proje onay aldı. Projede heyetin üzerinde durduğu en hassas nokta, Anadolu tarihine bağlılıktı.
İnşaatın hazırlık süreci ve çalışmalar
Anıt için seçilen Rasattepe’nin çorak olmasından ötürü evvela bölgede ağaçlandırma çalışmaları başladı. Dünyanın çeşitli yerlerinden seçkin ağaçlar getirildi ve bölge çoraklıktan kurtarıldı. Gazeteler ve devlet yöneticileri tarafınca artık Anıtkabir olarak isimlendirilen proje için devlet, 24 milyon liralık bir bütçe ayırdı.
Bölgede yapılan inşaat kazılarında, Frig Devri’ne ilişkin kıymetli tarihi kalıntılara rastlanıldı. Tarihi kalıntılara rastlanılmasından ötürü Türk Tarih Kurumu bölgede bir süre çalışmalar yaptı ve Anıtkabir projesinin birinci kademesi beklenen müddette tamamlanamadı.
Zemin raporu, ihale süreci ve çeşitli aksamalar
Günümüzdeki halinde de gördüğümüz üzere Anıtkabir’in yapımında taş ve mermerler kullanıldı ancak yeni kurulmuş Cumhuriyetimizde çabucak hemen bu muhtaçlığı karşılayabilecek nitelikte bir taş endüstrisi bulunmadığı için ülke genelinde yeni taş ocakları arandı.
Zemin sağlamlığı, sarsıntı risk raporu ve çeşitli tahliller kararında Rasattape’nin yer ve temel sisteminin değiştirilmesi gerektiğine karar verildi ancak daha evvel açılan inşaat ihalesini kazanan şirket; evvelki plana nazaran yurt haricinden gereç siparişi verdiğini, yeni planda daha az materyal gerektiğini ve aradaki fiyat farkının devlet tarafınca ödenmesini talep edince hukuk sürecinden ötürü inşaat tam 3 yıl durdu.
Hukuk sürecinden daha sonra devam eden inşaatta, daha evvel onaylanmasına karşın; birtakım değişiklikler önerildi ve mimarların planının dışına çıkıldı. Bu süreçte projenin başına verilen mimarlar da nazaranvden alındı. Projede yapılan değişikliklerde göze en hayli çarpan ayrıntı; Anıtkabir’in tepesindeki kubbenin kaldırılmasıdır.
Etkilenilen kültürler, lahit ve mezar odası
Halikarnas Mozolesi
Anıtkabir’in proje ve imal etabında Anadolu’da epey büyük bir iz bırakan Hitit, Selçuklu ve Osmanlı kültürlerinin sentezi görülmektedir. Anadolu’ya sahip çıkma iletisi vermek için Anıtkabir’in tasarımında Halikarnas Mozolesi’nden ilham alındığı düşünülmektedir. Kimi kaynakların Anıtkabir’de Helen Tapınağı izlerinden de bahsetmektedir.
Anıtkabir’in ziyaret alanında bulunan temsilî mozole ya da lahit, Osmaniye’den getirilen 2 adet 40’ar tonluk mermerden özel olarak üretildi. Temsilî mozolenin çabucak alt katındaki mezar odası ise tıpkı Selçuklu ve Osmanlı’da devlet erkeklerinın türbesinde olduğu üzere sekizgen bir biçimde tasarlandı.
Anıtkabir’deki 9 yıllık inşaat sürecinin tamamlanması
Temeli 9 Ekim 1944’te atılan Anıtkabir, 26 Ekim 1953’te tamamlandı. Toplamda 24 milyon lira bütçenin ayrıldığı projede, bilhassa son basamakta yapılan değişiklikler ile 4 milyon tasarruf edildi. Projenin toplam maliyeti 20 milyon liradır.
Yüz ölçümü toplam 750 bin metrekare olan Anıtkabir’in giriş kapısı da doğu tarafa yapıldı. Bunun niçini olarak da Türklerin Anadolu’ya Doğu’dan gelmesi münasebet gösterildi.
Ulu Önder’in ebedî istirahatgahına defni
Atatürk, vefatının 15. yıl dönümünde, süreksiz istirahatgahı Etnografya Müzesi’nden Anıtkabir’e; adeta bir insan seli ve askeri merasimle nakledildi. Atatürk’ün defnedileceği mezar odasına Cumhurbaşkanı Celal Bayar, Başbakan Adnan Menderes, Meclis Lideri Refik Koraltan,Eski Cumhurbaşkanı İsmet İnönü, Atatürk’ün kız kardeşi Makbule Atadan, Prof. Fuat Köprülü, Eski Meclis Lideri Abdülhalik Renda, din bakılırsavlisi ile 10 kişilik bir heyet girdi.
Atatürk’ün naaşı büsbütün İslami kurallara nazaran defnedilirken; mezar toprağı ise 105 farklı yerden getirilen topraktan oluşmaktadır. Bu yerler içinde Türkiye’nin tüm vilayetleri, Kıbrıs, Azerbaycan, Kore Şehitliği, Süleyman Şah, Selanik ve Atatürk’ün ömründe rol alan öbür ülkelere ilişkin topraklar vardır. Defin süreci esnasında Celal Bayar’ın eşi Reşide Bayar’ın bir müddet yazdığı kâğıt kesimi, toprağa karıştırılırken; Prof. Dr. Emin Baran’ın ceylan derisine yazdığı ayrıntılı vefat raporu, gümüş bir kutuda koruma edilerek mezara bırakıldı.
Defin sürecinden daha sonra odadaki herkes sırayla toprak atmış ve toprak atan herkes kötüleşmiştir. Ruhsal olarak herkesi derinden etkileyen ve bayılan şahısların olduğu defin süreci tamamlandıktan daha sonra basına yapılan açıklamada “Atatürk’ün naaşının hiç bozulmadığı, güya dün tıraş olmuş üzere göründüğü” söz edilmiştir.
Mezarı başındaki topraklar ve Türk bayrağı detayı
Ulu Önder’in doğumunun 100. yıl dönümünde (1981) Türkiye’nin 67 vilayetinden toprak getirilmiş, bu 67 ile Azerbaycan ve Kıbrıs’tan gelen topraklar da eklenerek pirinç vazolara konularak mezarı çevrilmiştir. Günümüzde vilayet sayısının 81 olmasından ötürü, şu an mezarı çevresinde 83 adet pirinç vazo bulunmaktadır.
Atatürk’ün “Bir gün elbette öleceğim. Milletim beni nereye isterse oraya defnedebilir lakin ben, mezarımın karşısında her daim dalgalanan ulu bir Türk bayrağı görmek isterim” vasiyetinden ötürü mezar odasının tam karşısında genişçe bir pencere bulunmaktadır. Bu pencere doğrudan Ankara Kalesi’ne ve Türk bayrağına bakmaktadır.
Anıtkabir’e Atatürk haricinde defnedilen kişiler
İsmet İnönü’nün kabri
Anıtkabir’e Atatürk haricinde, Eski Cumhurbaşkanları İsmet İnönü ve Cemal Gürsel olmak üzere 11 kişi daha defnedilmişti ama 1988 yılında devrin Cumhurbaşkanı Kenan Evren’in “Anıtkabir, Atatürk içindir, mezarlık değildir” çıkışıyla Atatürk’ün silah arkadaşı İsmet İnönü dışındaki tüm mezarlar Anıtkabir’den taşındı.
Her yıl 10 Kasım’da, davet olmaksızın evlatları Ata’ya koşuyor
Anıtkabir Komutanlığı tarafınca ziyaretçi sayıları açıklanmasa da, edinilen bilgilere göre sadece 10 Kasım 2013 tarihinde 1.089.615 kişi tarafınca ziyaret edilen Anıtkabir, her yıl bilhassa 10 Kasım ve 29 Ekim’de Ata’sını ziyaret etmek için gelenlerle dolup taşmaktadır.
Peki ya sizler Anıtkabir’in inşa süreci hakkında neler düşünüyorsunuz?
Kaynaklar: 1 / 2 / 3 / 4 / 5 / 6 /
1923 yılında kurulan Cumhuriyetimizin kurucusu Atatürk vefat edince de bu geleneğin devamı için güçlü bir müddetç başladı. Atatürk’ü kaybetmenin derin acısıyla birlikte, devrin devlet yetkilileri; Türk ulusunun başkanının nereye defnedilmesi gerektiğini de düşünüyorlardı. İlerleyen süreçleri gelin daima birlikte irdeleyelim.
Geçici istirahatgah olarak Etnografya’da mezar odası açıldı
10 Kasım sabahı vefat eden Atatürk, 21 Kasım tarihine kadar defnedilemedi. Ortadan geçen 11 gün boyunca Ulu Önder’in naaşı bir fazlaca noktadan geçerken insan selleri tarafınca selamlandı, hürmet duruşu ve merasimler yapıldı. Yaşanan izdihamlarda onlarca vatandaş ömrünü kaybetti, binlerce kişi yaralandı.
Dönemin hükûmeti, Ulu Başkan için özel bir anıt yeri yapılmasının gerektiğine ancak halihazırda bu biçimde bir yer olmadığı için Atatürk’ün naaşının geçici olarak Etnografya Müzesi’nde koruma edilmesi gerektiğine karar kıldı.
Cenaze namazı, izdihamların önlenmesi için halka açık kılınmadı
- Ata’nın naaşı Etnografya’da
İzdihamların önlenmesi için cenaze namazı mescitte kılınmadı ve kıymetli din alimlerinden cenaze namazının cami haricinde da kılınabileceğine dair görüş alındı. Devlet tarafınca bu anın manzaraları asla çekilmedi. Çekildiyse de yayınlanmadı ama tez edilenin tersine Atatürk’ün cenaze namazı katiyen kılınmıştır.
Etnografya Müzesi’nde süreksiz defin
- İsmet İnönü, Etnografya’daki nakil süreçleri öncesinde Ata’nın huzurunda hürmet duruşunda bulunurken
Atatürk’ün ebedi istirahatgahı için yer belirleme süreci
Ulu Önder’in naaşı süreksiz olarak Etnografya’ya defnedildikten daha sonra, kalıcı bir anıt için yer seçme sürecine geçildi. Atatürk’ün ölmedilk evvel, nereye defnedilmeyi istediği tarafında net bir tanımı yoktu lakin yakın etrafıyla birlikte olduğu bir yemekte “beni Çankaya’ya gömün” demişti. Bu yemekten sonraki gün ise kardeşi Makbule Atadan’a; “dün gece Çankaya dedim lakin beni milletimin istediği yere gömün” demiştir.
Bu vasiyet üzerine TBMM’de anıt inşaatı için Yer Tespit Komisyonu kuruldu. Bu kuruldaki Trabzon Milletvekili İnşaat Mühendisi Mithat Aydın’ın önerisi ile Ankara’nın Çankaya ilçesindeki Rasattepe’de karar kılındı.
Rasattepe’nin seçilme niçini ve ilerleyen süreç
Rasattepe
Rasattepe’nin yüksek bir mevki olması, o günün kurallarında Ankara’nın her yerinden rahatlıkla görülebilmesi, geniş bir alan olması, merkezi ve Meclis’e yakın bir pozisyonda bulunması, Ata’nın istediği üzere Çankaya sonları içerisinde bulunması üzere niçinlerden ötürü onay gördü.
Büyük çoğunluğu devlet yeri olan Rasattepe’nin bir kısmı özel mülktü ve kısa müddette Rasattepe’nin tamamı kamulaştırıldı.
Anıt projesi için müsabaka açıldı
- Jüriye sunulan projelerden bazıları
Jüri, birinci seçilen projeye gerekli düzenlemelerin yapılması koşuluyla onay verilebileceğini söylemiş oldu ve düzenlemelerin yapılmasıyla birlikte proje onay aldı. Projede heyetin üzerinde durduğu en hassas nokta, Anadolu tarihine bağlılıktı.
İnşaatın hazırlık süreci ve çalışmalar
Anıt için seçilen Rasattepe’nin çorak olmasından ötürü evvela bölgede ağaçlandırma çalışmaları başladı. Dünyanın çeşitli yerlerinden seçkin ağaçlar getirildi ve bölge çoraklıktan kurtarıldı. Gazeteler ve devlet yöneticileri tarafınca artık Anıtkabir olarak isimlendirilen proje için devlet, 24 milyon liralık bir bütçe ayırdı.
Bölgede yapılan inşaat kazılarında, Frig Devri’ne ilişkin kıymetli tarihi kalıntılara rastlanıldı. Tarihi kalıntılara rastlanılmasından ötürü Türk Tarih Kurumu bölgede bir süre çalışmalar yaptı ve Anıtkabir projesinin birinci kademesi beklenen müddette tamamlanamadı.
Zemin raporu, ihale süreci ve çeşitli aksamalar
Günümüzdeki halinde de gördüğümüz üzere Anıtkabir’in yapımında taş ve mermerler kullanıldı ancak yeni kurulmuş Cumhuriyetimizde çabucak hemen bu muhtaçlığı karşılayabilecek nitelikte bir taş endüstrisi bulunmadığı için ülke genelinde yeni taş ocakları arandı.
Zemin sağlamlığı, sarsıntı risk raporu ve çeşitli tahliller kararında Rasattape’nin yer ve temel sisteminin değiştirilmesi gerektiğine karar verildi ancak daha evvel açılan inşaat ihalesini kazanan şirket; evvelki plana nazaran yurt haricinden gereç siparişi verdiğini, yeni planda daha az materyal gerektiğini ve aradaki fiyat farkının devlet tarafınca ödenmesini talep edince hukuk sürecinden ötürü inşaat tam 3 yıl durdu.
Hukuk sürecinden daha sonra devam eden inşaatta, daha evvel onaylanmasına karşın; birtakım değişiklikler önerildi ve mimarların planının dışına çıkıldı. Bu süreçte projenin başına verilen mimarlar da nazaranvden alındı. Projede yapılan değişikliklerde göze en hayli çarpan ayrıntı; Anıtkabir’in tepesindeki kubbenin kaldırılmasıdır.
Etkilenilen kültürler, lahit ve mezar odası
Halikarnas Mozolesi
Anıtkabir’in proje ve imal etabında Anadolu’da epey büyük bir iz bırakan Hitit, Selçuklu ve Osmanlı kültürlerinin sentezi görülmektedir. Anadolu’ya sahip çıkma iletisi vermek için Anıtkabir’in tasarımında Halikarnas Mozolesi’nden ilham alındığı düşünülmektedir. Kimi kaynakların Anıtkabir’de Helen Tapınağı izlerinden de bahsetmektedir.
Anıtkabir’in ziyaret alanında bulunan temsilî mozole ya da lahit, Osmaniye’den getirilen 2 adet 40’ar tonluk mermerden özel olarak üretildi. Temsilî mozolenin çabucak alt katındaki mezar odası ise tıpkı Selçuklu ve Osmanlı’da devlet erkeklerinın türbesinde olduğu üzere sekizgen bir biçimde tasarlandı.
Anıtkabir’deki 9 yıllık inşaat sürecinin tamamlanması
Temeli 9 Ekim 1944’te atılan Anıtkabir, 26 Ekim 1953’te tamamlandı. Toplamda 24 milyon lira bütçenin ayrıldığı projede, bilhassa son basamakta yapılan değişiklikler ile 4 milyon tasarruf edildi. Projenin toplam maliyeti 20 milyon liradır.
Yüz ölçümü toplam 750 bin metrekare olan Anıtkabir’in giriş kapısı da doğu tarafa yapıldı. Bunun niçini olarak da Türklerin Anadolu’ya Doğu’dan gelmesi münasebet gösterildi.
Ulu Önder’in ebedî istirahatgahına defni
Atatürk, vefatının 15. yıl dönümünde, süreksiz istirahatgahı Etnografya Müzesi’nden Anıtkabir’e; adeta bir insan seli ve askeri merasimle nakledildi. Atatürk’ün defnedileceği mezar odasına Cumhurbaşkanı Celal Bayar, Başbakan Adnan Menderes, Meclis Lideri Refik Koraltan,Eski Cumhurbaşkanı İsmet İnönü, Atatürk’ün kız kardeşi Makbule Atadan, Prof. Fuat Köprülü, Eski Meclis Lideri Abdülhalik Renda, din bakılırsavlisi ile 10 kişilik bir heyet girdi.
Atatürk’ün naaşı büsbütün İslami kurallara nazaran defnedilirken; mezar toprağı ise 105 farklı yerden getirilen topraktan oluşmaktadır. Bu yerler içinde Türkiye’nin tüm vilayetleri, Kıbrıs, Azerbaycan, Kore Şehitliği, Süleyman Şah, Selanik ve Atatürk’ün ömründe rol alan öbür ülkelere ilişkin topraklar vardır. Defin süreci esnasında Celal Bayar’ın eşi Reşide Bayar’ın bir müddet yazdığı kâğıt kesimi, toprağa karıştırılırken; Prof. Dr. Emin Baran’ın ceylan derisine yazdığı ayrıntılı vefat raporu, gümüş bir kutuda koruma edilerek mezara bırakıldı.
Defin sürecinden daha sonra odadaki herkes sırayla toprak atmış ve toprak atan herkes kötüleşmiştir. Ruhsal olarak herkesi derinden etkileyen ve bayılan şahısların olduğu defin süreci tamamlandıktan daha sonra basına yapılan açıklamada “Atatürk’ün naaşının hiç bozulmadığı, güya dün tıraş olmuş üzere göründüğü” söz edilmiştir.
Mezarı başındaki topraklar ve Türk bayrağı detayı
Ulu Önder’in doğumunun 100. yıl dönümünde (1981) Türkiye’nin 67 vilayetinden toprak getirilmiş, bu 67 ile Azerbaycan ve Kıbrıs’tan gelen topraklar da eklenerek pirinç vazolara konularak mezarı çevrilmiştir. Günümüzde vilayet sayısının 81 olmasından ötürü, şu an mezarı çevresinde 83 adet pirinç vazo bulunmaktadır.
Atatürk’ün “Bir gün elbette öleceğim. Milletim beni nereye isterse oraya defnedebilir lakin ben, mezarımın karşısında her daim dalgalanan ulu bir Türk bayrağı görmek isterim” vasiyetinden ötürü mezar odasının tam karşısında genişçe bir pencere bulunmaktadır. Bu pencere doğrudan Ankara Kalesi’ne ve Türk bayrağına bakmaktadır.
Anıtkabir’e Atatürk haricinde defnedilen kişiler
İsmet İnönü’nün kabri
Anıtkabir’e Atatürk haricinde, Eski Cumhurbaşkanları İsmet İnönü ve Cemal Gürsel olmak üzere 11 kişi daha defnedilmişti ama 1988 yılında devrin Cumhurbaşkanı Kenan Evren’in “Anıtkabir, Atatürk içindir, mezarlık değildir” çıkışıyla Atatürk’ün silah arkadaşı İsmet İnönü dışındaki tüm mezarlar Anıtkabir’den taşındı.
Her yıl 10 Kasım’da, davet olmaksızın evlatları Ata’ya koşuyor
Anıtkabir Komutanlığı tarafınca ziyaretçi sayıları açıklanmasa da, edinilen bilgilere göre sadece 10 Kasım 2013 tarihinde 1.089.615 kişi tarafınca ziyaret edilen Anıtkabir, her yıl bilhassa 10 Kasım ve 29 Ekim’de Ata’sını ziyaret etmek için gelenlerle dolup taşmaktadır.
Peki ya sizler Anıtkabir’in inşa süreci hakkında neler düşünüyorsunuz?
Kaynaklar: 1 / 2 / 3 / 4 / 5 / 6 /