ahmetbeyler
Yeni Üye
Geçen yılın başında 1 dolar 7,40 iken 29 Mart 2022 prestijiyle 1 dolar 14,84 TL’ye kadar ulaştı. Ekonomistlerin iddialarına bakılırsa yıl sonunda doların 20 TL’ye kadar ulaşması bekleniyor.
Son devirde Türkiye gündemini işgal eden dolar-TL kuru, geçmiş senelerda da birden fazla vakit kendinden kelam ettirdi lakin birtakım kimi istikrarlı bir biçimde ilerledi. İşte dolar-TL kurunun 1923’ten bu yana serüveni:
Genç Türkiye Cumhuriyeti’nin birinci senelerında dolar 1,68-1,95 içindeydı.
1930’a kadar Türk lirasının bedeli arz ve talep dalgalanmalarına bırakılmıştı. Lozan Antlaşması niçiniyle beş yıl mühletle gümrük siyasetleri uygulanamadığı için devlet ithalat kısıtlamasına uğramıştı. Bunun olumsuz tesirleri bulunmasına karşın Türk lirası fazla paha kaybetmemişti.
1929’daki Dünya Ekonomik Buhranı bir istikrarsızlığa niye olduğu için hükûmetlerin tedbirler aldığı bu vakitte Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası kuruldu ve Türk lirasının pahası üzerinden düzenlemeler yapıldı.
Cumhuriyetin birinci senelerında dolar ve TL’nin seyri:
1930’larda iktisatta devletçilik hakimdi, sıkı kambiyo denetimleri uygulanıyordu. II. Dünya Davaşı’nın tesirleri niçiniyle iktisatta liberalleşme teşvik edildi. 7 Eylül 1946’da alınan kararlarla Türk lirasının kıymeti yaklaşık %40 düşürüldü. 1 ABD doları 1,3 TL’den 2,8 TL düzeyine yükseldi.
ABD ve Sovyetler Birliği’nin içindeki tansiyon niçiniyle dünyada bir kamplaşma mevcuttu. Türkiye, Kore Savaşı’na katılarak Batı bloğunda olmayı tercih etti. Bunun üzerine ABD’nin ekonomik yardımlarının da tesiriyle 1950’lerin birinci yarısında yüksek büyüme oranları yakalandı.
ondan sonrasında bu olumlu şartlar bilakis döndü. Dış borçların fazla olmasının da tesiriyle ömrümüze IMF girdi. İstikrar programı niçiniyle 1 dolar 9 TL’ye eşitlendi.
1970’te 1 dolar 15 TL’ye eşitlendi. Ülkedeki şiddet olaylarında ve çeşitli eserler için girilen kuyruklarda artış görüldü. Kıbrıs Harekâtı’nın akabinde gelen amborgonun da tesiriyle 1 dolar 47 TL oldu.
1979’da yaşanan İran-Irak Savaşı’nın 2. Petrol Krizi’ni tetiklemesi Türkiye’yi de etkiledi. 24 Ocak 1980 Kararları ile bir arada ithal ikameci modelden ihracata dönük büyüme modeline geçiş yapıldı. Bu yeni modelde döviz kuru değişken olacak ve akabinde özgürleşmeye geçilecekti, bu doğrultuda 1 dolar 70 TL’ye çıkarıldı. TL’nin dış kıymeti, doların piyasadaki bedeli izlenerek günlük olarak ilan edilmeye başlandı.
Bu sayede yüksek oranlı devalüasyonlar bitmiş oldu lakin daha sonraki senelerda yaşanan kriz devirlerinde kurda yüksek değişimler yaşandı. 6 Nisan 1994’te Türk lirası %28, 7 Nisan’da ise %20 bedel kaybetti. 2001 krizinde dolar 685 bin TL’den 957 bin TL’ye çıktı ve iktisat %6’ya yakın daraldı.
22 Mart 2021’de Türk lirası bir günde %8 paha kaybetti, niçini ise Merkez Bankası Lideri Naci Ağbal’ın nazaranvden alınmasıydı. Kasım-Aralık 2021 periyodunda ise dolar 18 TL’ye dayandı. 29 Mart 2022 prestijiyle 1 dolar yaklaşık 15 TL.
Kaynaklar: 1, 2
Son devirde Türkiye gündemini işgal eden dolar-TL kuru, geçmiş senelerda da birden fazla vakit kendinden kelam ettirdi lakin birtakım kimi istikrarlı bir biçimde ilerledi. İşte dolar-TL kurunun 1923’ten bu yana serüveni:
Genç Türkiye Cumhuriyeti’nin birinci senelerında dolar 1,68-1,95 içindeydı.
1930’a kadar Türk lirasının bedeli arz ve talep dalgalanmalarına bırakılmıştı. Lozan Antlaşması niçiniyle beş yıl mühletle gümrük siyasetleri uygulanamadığı için devlet ithalat kısıtlamasına uğramıştı. Bunun olumsuz tesirleri bulunmasına karşın Türk lirası fazla paha kaybetmemişti.
1929’daki Dünya Ekonomik Buhranı bir istikrarsızlığa niye olduğu için hükûmetlerin tedbirler aldığı bu vakitte Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası kuruldu ve Türk lirasının pahası üzerinden düzenlemeler yapıldı.
Cumhuriyetin birinci senelerında dolar ve TL’nin seyri:
- 1923 1.68
- 1924 1.88
- 1925 1.88
- 1926 1.83
- 1927 1.91
- 1928 1.94
- 1929 1.95
- 1930 2.12
- 1931 2.12
- 1932 2.12
- 1933 2.12
- 1934 1.71
- 1935 1.33
- 1936 1.26
- 1937 1.26
- 1938 1.26
- 1945 1.8
1930’larda iktisatta devletçilik hakimdi, sıkı kambiyo denetimleri uygulanıyordu. II. Dünya Davaşı’nın tesirleri niçiniyle iktisatta liberalleşme teşvik edildi. 7 Eylül 1946’da alınan kararlarla Türk lirasının kıymeti yaklaşık %40 düşürüldü. 1 ABD doları 1,3 TL’den 2,8 TL düzeyine yükseldi.
- 1946 2.8
- 1950 2.8
- 1951 2.8
- 1952 2.8
- 1953 2.8
- 1954 2.8
- 1955 2.8
- 1956 2.8
- 1957 2.8
ABD ve Sovyetler Birliği’nin içindeki tansiyon niçiniyle dünyada bir kamplaşma mevcuttu. Türkiye, Kore Savaşı’na katılarak Batı bloğunda olmayı tercih etti. Bunun üzerine ABD’nin ekonomik yardımlarının da tesiriyle 1950’lerin birinci yarısında yüksek büyüme oranları yakalandı.
ondan sonrasında bu olumlu şartlar bilakis döndü. Dış borçların fazla olmasının da tesiriyle ömrümüze IMF girdi. İstikrar programı niçiniyle 1 dolar 9 TL’ye eşitlendi.
- 1958 2.8
- 1959 2.8
- 1960 5.11
- 1961 9
- 1962 9
- 1963 9
- 1964 9
- 1965 9
- 1966 9
- 1967 9
- 1968 9
- 1969 9
1970’te 1 dolar 15 TL’ye eşitlendi. Ülkedeki şiddet olaylarında ve çeşitli eserler için girilen kuyruklarda artış görüldü. Kıbrıs Harekâtı’nın akabinde gelen amborgonun da tesiriyle 1 dolar 47 TL oldu.
1979’da yaşanan İran-Irak Savaşı’nın 2. Petrol Krizi’ni tetiklemesi Türkiye’yi de etkiledi. 24 Ocak 1980 Kararları ile bir arada ithal ikameci modelden ihracata dönük büyüme modeline geçiş yapıldı. Bu yeni modelde döviz kuru değişken olacak ve akabinde özgürleşmeye geçilecekti, bu doğrultuda 1 dolar 70 TL’ye çıkarıldı. TL’nin dış kıymeti, doların piyasadaki bedeli izlenerek günlük olarak ilan edilmeye başlandı.
- 1970 11.34
- 1971 14.83
- 1975 14.3
- 1976 15.86
- 1977 17.82
- 1978 24.05
- 1979 30.75
- 1980 75.12
Bu sayede yüksek oranlı devalüasyonlar bitmiş oldu lakin daha sonraki senelerda yaşanan kriz devirlerinde kurda yüksek değişimler yaşandı. 6 Nisan 1994’te Türk lirası %28, 7 Nisan’da ise %20 bedel kaybetti. 2001 krizinde dolar 685 bin TL’den 957 bin TL’ye çıktı ve iktisat %6’ya yakın daraldı.
- 1981 110.25
- 1982 160.85
- 1983 223.95
- 1984 364.35
- 1985 519.52
- 1986 669.43
- 1987 856.23
- 1988 1.425
- 1989 2.12
- 1990 2.606
- 1991 4.175
- 1992 6.874
- 1993 11.035
- 1994 29.788
- 1995 45.738
- 1996 81.386
- 1997 152.071
- 1998 260.974
- 1999 420.126
- 2000 623.704
- 2001 1.225
- 2002 1.505
- 2003 1.493
- 2004 1.422
- 2005 1.34
- 2006 1.43
- 2007 1.3
- 2008 1.29
- 2009 1.55
- 2010 1.5
- 2011 1.67
- 2012 1.79
- 2013 1.9
22 Mart 2021’de Türk lirası bir günde %8 paha kaybetti, niçini ise Merkez Bankası Lideri Naci Ağbal’ın nazaranvden alınmasıydı. Kasım-Aralık 2021 periyodunda ise dolar 18 TL’ye dayandı. 29 Mart 2022 prestijiyle 1 dolar yaklaşık 15 TL.
- 2014 2.19
- 2015 2.72
- 2016 3.02
- 2017 3.65
- 2018 4.81
- 2019 5.67
- 2020 7.01
- 2021 7.39 (Ocak)
Kaynaklar: 1, 2