Toplumsal Medyada Uygunca Görünür Olan Akran Zorbalığı

ahmetbeyler

Yeni Üye
Akran zorbalığı, çocukların ve gençlerin akademik muvaffakiyetlerini maalesef olumsuz etkileyen bir durumdur. Zorbalık, kuvvetli olan birinin kendinden daha zayıf, sessiz yahut içe kapanık gördüğü birine ruhsal, fizikî yahut kelamlı olarak kötü davranışlar uygulaması manasına geliyor. Bu durum, ilkokuldan liseye hatta kimi vakit üniversiteye kadar görülebiliyor.

Zorba kişinin gayesi, yavaş yavaş kurbanı üzerinde hakimiyet kurmak diyebiliriz; ki kurban kişi de vakit içinde yılmaya başladığı için zorba kişiler amacına ulaşmış oluyor. bu biçimde gelin, durumun ciddiyetine bir arada bir bakalım.

Okullarda son sınıf öğrencilerinin, kendilerinden daha alt sınıfta olan bireylere zorbalık yaptıklarını söyleyebiliriz.


Hatta bu durum, mağdurun kendi yaşıtları içinde dışlanıp dalga konusu bulunmasına bile niye oluyor. Zira öteki öğrenciler, onun devamlı olarak diğer biri tarafınca ezildiğini görür görmez bu kişinin pasif, işe yaramaz ve ezik biri olduğunu düşünüyorlar.


örneğin diyelim 12. sınıfta olan bir genç, şişman ve gözlüklü lise 1. sınıf öğrencisinin sınıfına gelip ona her insanın gözü önünde ‘’şişko, dört göz’’ üzere lakaplar takıyorsa, bu küçük olan çocuğun zorbalığa maruz kaldığı manasına geliyor. Tahminen sizler de kendi lise dönemlerinizde bu biçimde bir şeyi hayatış yahut şahit olmuş olabilirsiniz.

Zorbalar genelde kelamlı olarak karşılarındaki şahsa ziyan vermek istediklerinde o bireye lakap takma, tehdit etme, kışkırtma, dedikodu yayma, alay etme gibi davranışlar gösteriyorlar.

kimi vakit zorbalığın boyutları o kadar ileriye gidiyor ki bunu yapanlar, karşılarındaki kişiyi tekme tokat dövebiliyorlar. Bununla da kalmayıp bireylerin eşyalarına ziyan veren ve başkalarına müstehcen latifeler yapan zorba çocukların olduğunu da gözlemleyebiliyoruz.

Yapılan araştırmalara baktığımızda zorbalığın dünyada önemli bir sorun olduğunu görüyoruz.


Dünya Sıhhat Örgütü’nün (DSÖ), akran zorbalığı görülme oranlarına memleketler arası çapta baktığı çalışmasında, zorbaca davranışlarda bulunma oranının kızlarda %13, erkeklerde ise %28 olduğu görülüyor. Zorbalığa maruz kalma açısından bakılınca kızların %13, adamların ise %15 oranında zorbalığa uğradığı tespit ediliyor.


Zorbalık yapma ve zorbalığa uğrama oranı kızlarda eşit ve erkeklere göre daha az görünüyor. Erkeklerde ise hem zorbalık yapma ve birebir vakitte zorbalığa maruz kalma daha fazla. Bunun niçini, ataerkil sistemde erkeğin daha üstün bir pozisyonda olması ve kendini her bahiste hak sahibi görmesi olabilir.

Bu niçinle şiddet, hiddet ve ruhsal yıldırma içeren zorbalık, ataerkil bir davranış olarak yorumlanabilir. bu biçimdece bunu hem yapan birebir vakitte bundan en çok ziyan bakılırsan erkek oluyor.

Ancak bir daha de yalnızca bu bilgilere bakıp ”zorbalığı erkekler daha fazla yapar” gibi bir genellemeye ulaşamayız zira artık en az erkekler kadar kız çocukları da birbirlere zarar veriyor. Keza Twitter’da gezen görüntüleri izlediyseniz, siz de bu mevzuda bizimle hemfikir olabilirsiniz.


DSÖ, 35 ülkeyi incelediği bu çalışmasında dünyada zorbalığın grörülme oranının, %1 ila %50 içinde olduğunu söylüyor. ABD’de Ulusal Eğitim İstatistikleri Merkezi’nin yaptığı ankete göre, her beş öğrenciden biri (%20,2) zorbalığa uğruyor.

Yapılan öteki çalışmalarda zorbalığa maruz kalmanın, Avustralya’da %30-%50, İtalya’da %8-%40, İngiltere’de %4-%36, Yunanistan’da %15-%30, Kanada’da %21, Portekiz’de %20-%22 olduğu tabir ediliyor.

Yapılan çalışmalar, zorbalık yapma oranının İngiltere’de %30, Yunanistan’da %6, Kanada’da %12, Norveç’te %7 ve İltaya’da %5-%20 olduğunu söylüyor. Araştırmalardan da gördüğünüz üzere çocukların gelişimi için en değerli yerlerden biri olan okullarda zorbalığın boyutları akılalmaz durumda.

Ne yazık ki Türkiye’de de durum hiç iç açıcı değil. Son vakit içinderda ülkemizdeki okullarda, şiddet ve zorbalık olayları acayip derecede arttı.



Türkiye özelinde yapılan bir çalışmada, %3,7 zorba, %26,9 mağdur, %60,8 hem zorba hem mağdur, %8,6 ise etliye sütlüye karışmayıp izleyici pozisyonunda olan öğrencilerin olduğu söyleniyor.

6. ve 8. sınıfa giden öğrencilerle yapılan öbür bir çalışmada ise çocukların %37’sinin kurban, %4’ünün zorba, %16.2’sinin hem zorba hem kurban olduğu görülüyor. Bu çocuklar içinde en epey görülen zorbalık cinslerinin sırasıyla; sözel zorbalık, fizikî zorbalık ve söylenti yayma olduğu söz ediliyor.

Milli Eğitim Bakanlığı (MEB), 2006’da okullardaki şiddeti incelemek için bir çalışma yapıyor. Sonuç olarak okullarda, %32,8 oranda fizikî şiddet (yumruk atma, tekme, tokat gibi), %19,7 tehdit ve sataşma, %12,9 dedikodu ve lakap takma, %9,5 eşyaya ve mala ziyan verme biçiminde zorbalık görüldüğü tespit ediliyor.


Fark ettiniz mi bilmiyorum lakin hem dünyada birebir vakitte Türkiye’de yapılan çalışmalarda gördüğümüz üzere zorbalık yapanlar, mağdur olanlara göre küçük bir azınlığı oluşturuyor. Yani bu biçimdece sorunlu küçük bir kümenin, büyük bir çoğunluğa ziyan verdiği bir durum olarak algılayabiliyoruz zorbalığı.

Bu çıkarım, bizlere aslında okullardaki akran zorbalığını ve şiddetini engelleyebileceğimizi gösteriyor. Tahminen sizler de bu yazıyı okurken, orta ara kendi okul dönemlerinize gidip ”hiç zorbalık yaptım mı?” ya da ”hiç zorbalığa maruz kaldım mı?” diye kendinizi sorguluyor olabilirsiniz. Bir de bunu direkt olarak yaşayan ve psikolojisi hayat uzunluğu bozulan insanları düşünün.


Bu beşerler, hayatlarında hayli yeterli muvaffakiyetler elde etseler de vaktinde arkadaşları tarafınca kendilerine yapılan bu makûs davranışları hiç unutamayabiliyorlar. İşte sadece bu sebeple bile küçük bir bölümü oluşturan ”zorbalık” yerine büyük çoğunluğu oluşturan ”mağduriyeti” temel alıp bunu önlemek için bir şeyler yapmamız gerekiyor.

Peki niye bu çocuklar zorbalık yapıyor? Zorbalığa karşı tedbir alınabilmesi için evvel buna taban hazırlayan ruhsal art plana bir bakalım…

Nasıl zorba olunur ve buna maruz kalan şahıslar neler yaşar?



Zorba çocukların birçoklarının kişilik yapısı, saldırgan davranışlar üzerine şurası ve genelde bu kişiler birbirleriyle arkadaş olurlar. Zorbaların genelde küme halinde dolaşarak birbirlerinden güç almaları yahut okulda tanınan tipler olarak görülmeleri, onlara istedikleri her şeyi yapabileceklerini düşündürüyor.

Yani oburlarının sınırlarını basitçe ihlal edebilmeyi kendilerine hak gorebiliyorlar. Doğal ki burada zorba bireyleri maksat göstermek hedefimiz değil. Onların da bu biçimde çocuklar/gençler olmalarına sebep olan ruhsal ve toplumsal durumlar var.

Ancak bir daha de her çocuğun kendine göre ruhsal meseleleri vs. olduğunu ve buna karşın ‘zorba olmayı’ seçmediklerini var iseyarsak, zorbalığı seçen çocuklara ”ama onları da anlamamız gerekiyor” gibisinden Pollyanna’cı bir pencereden bakmak, mağduriyet yaşayanlara büyük haksızlık olur.


örneğin mağdur çocuklar, zorbalıkla karşılaştıkları zaman ağladıklarında yahut karşılık vermeyip sustuklarında bu durum zorbaların, mağdur çocukların üzerine daha fazla gelmelerine yol açabiliyor. Yani mağdur şahısların, kendilerini savunmamaları da -haklı çıkarmasa bile- zorbalığı besleyen bir durum.

Arkadaşlık münasebetleri kuvvetli olan çocukların, zorbalığa uğrama oranları ise daha düşük zira birbirlerini makûs muamelelere karşı koruyabiliyorlar.

Zorbalığa uğrayanlarda ruhsal açıdan yüksek korku, kabuslar görme, gerilim, anksiyete üzere durumlar görülebilir. Hatta kimi vakit bu şahıslar iştahsızlık, baş ve karın ağrıları, yatak ıslatma üzere durumlar da yaşayabiliyor. Yani zorbalığın, buna maruz kalanlar üzerinde bıraktığı tesir sahiden içler acısı.

Aslında en temelde sorun ailede başlıyor.



Psikologlar, anneleriyle bağlanma sorunu yaşayan, inançsız yahut korkulu bağlanan bireylerin diğerlerine olumsuz ve düşmanca haller takınabildiğini söylüyor. Hatta Psikolog Albert Bandura, aile içerisindeki uyuşmazlıkların çocukların toplumsal bağlantılarını olumsuz tarafta etkilediğini tabir ediyor.

Misal cezalandırıcı, ilgisiz, sevgisiz ve destekleyici olmayan bir ebeveynin çocuğu zorbalık yapabiliyor. Çocuklarını hayli fazla eleştiren ve çok koruyup kollamaya çalışan ailelerin çocukları da mağdur olabiliyor.


Diyelim, meskende şiddet uygulayan bir ebeveyn var, çocuk o ebeveyni rol model alıp okulda arkadaşlarını dövebiliyor. Birebir durumu yaşayan diğer bir çocuk da şiddet nazarann ebeveynin rolüne geçerek okulda arkadaşları tarafınca dövülen ve şiddete sessiz kalan kişi olabiliyor.

Yani aslında çocukların konutta ailelerinde gördükleri davranışları, dışarıda arkadaşlarına ve toplumsal etraflarına zorba yahut kurban durumuna girerek yansıttıklarını söyleyebiliriz.


Ayrıca zorba çocukların aileleri, onların her istediklerini yapmışlarsa, onlara hiç hayır yahut yok dememişlerse veyahut çok pohpohlamışlarsa, bu çocuklar etraflarına karşı ‘’küçük dağları ben yarattım’’ havasında olabilir. Keza ergenlik periyodunda etraf tarafınca dikkat çekme ve beğenilme isteği fazlaca fazla devreye giriyor. Bundan dolayı zorbalar, arkadaşlarına ziyan vererek yaşıtları tarafınca takdir toplayacaklarını düşünebilir.

Sosyal medyanın hayatımıza girmesiyle zorbalık, okullardan sanal aleme taşınarak siber zorbalığa dönüştü. Hatta bu, okullardaki her türlü akran şiddetinin daha da görünür bulunmasına yol açtı. Fakat güzel mi makus mü oldu, bu tartışılır.


Siber zorbalık, değişen teknolojinin berbata kullanması niçiniyle ortaya çıkıyor. Örneğin bir kişi hakkındasosyal medya ifşaları çıkarmak, temelsiz dedikoduları siber ortamda yaymak, ziyanlı e-postalar göndermek, kimliğini gizleyerek bireye anonim tehdit/şantaj içerikli iletiler göndermek, hakaret içeren ses kayıtları yollamak ve aramalar yapmak üzere durumlar siber zorbalıktır.


Siber zorbalığı klasik zorbalıktan ayıran en kıymetli faktörler, dijital ortamda gerçekleşmesi ötürüsıyla her an her yerde yapılabilmesi ve bunu yapan kişinin kimliğinin anonim olabilmesidir. Ülkemizde siber zorbalık, %36 üzere bir oranla görülüyor. Buna maruz kalan siber mağdurların, aniden okulu bırakabildiklerini veya notlarının birden düşmeye başladığını gorebiliyoruz.

Hatta son vakit içinderda Twitter’da ana sayfanıza birbirini döven kızların yahut arkadaşları tarafınca ağaca bağlanıp üzerine yumurta fırlatılan çocuğun imajları düştüyse buradan bile zorbalığın geldiği boyuta pay biçebilirsiniz.

Bu ve gibisi her imaj, insanda ”Türkiye’de değil de Teksas’ta mıyım?” diye bir sorgulama yaratabilir. olağan olarak biz bu videoların bir daha üretilen bir zorbalığa mahal vermemeleri için onları burada paylaşmayı hakikat bulmuyoruz.


Keza bu tip görüntülerin toplumsal medyada deverana girmesi, o makûs durumlara maruz kalan çocukların önemli boyutta ikinci bir travma yaşamalarına niye oluyor.

Düşünsenize, 10-12 yaşlarındasınız ve arkadaşlarınızın size fizikî ve ruhsal olarak ziyan verdiği görüntüleri, tanıdık tanımadık herkes izleyebiliyor. bu biçimde bir şey yaşadıktan daha sonra uyanıp okula gitmek kaldı ki dışarı çıkmak bile eziyet üzere gelir herkese.

O niçinle görüntülerde her ne kadar çocukların yüzleri blurlansa bile o görüntüleri paylaşmak da siber zorbalığa giriyor maalesef. Zorbalığın olmamasını istiyorsak, birinci olarak toplumsal medyada çocukların birbirlerine uyguladıkları yanlış davranışların imajlarını paylaşmayı bırakmamız gerekiyor.


Bunu takiben zorbalığa reaksiyon de toplumsal medyada çığ üzere büyüyor. Beşerler bu toplumun çocuklarının niye bu biçimde olduklarını, niye bu biçimde yetiştirildiklerini sorguluyor. Kendi çocuklukları ve gençliklerinden hisse biçen birtakım beşerler, bir arkadaşları diğer bir arkadaşlarına ziyan verdiğinde bile çabucak mağdur kişiyi koruduklarını söylüyor.

Şimdilerde ise çocuklar, zorbalığa karşı seyirci kalıyor ve bunu güya bir sinema izlermiş üzere sessiz bir biçimde izliyor. Bu mevzuda çocukların farkındalıklarının hayli düşük olduğu aşikar. Lakin bu berbat durumu ortadan kaldıracak bireyler de çocuklar değil ne yazık ki…

Zorbalığın önlenmesi için her daim yetişkin müdahalesi gerekir


Bu durumu ortadan kaldırmak için zorbalık yapan çocukların özel bir ruhsal süreçten geçirilmeleri lazım. Her okulda kesinlikle alanında ehil ve uzman olan bir ruhsal danışman ve psikolog olmalı. Zorbalık yapan çocukların ailelerini yalnızca okula çağırıp ”çocuğunuz kötü” demek yarar etmez.

O çocukların ailelerine gerekirse özel bir pedagojik eğitim verilmeli. Yalnızca zorba çocukların aileleri değil, mağdur çocukların aileleri de uzmanlar tarafınca gözlemlenmeli ve gereken bilgiler kendilerine verilmeli.

Bu bahiste okul idaresinin de dikkatli olması, en ufak bir zorbalıkta bunun yanlış bir davranış olduğunu yapan bireye fark ettirmesi gerekiyor. Hatta artık okullarda zorbalık disiplin hatası sayılıyor. Okul idareleri bu gelişmeyi çocukları hayli korkutmadan olumlu istikamette değerlendirirlerse önleyici olabilirler.


Yukarıdaki tweet’i atan kullanıcı, ”akran zorbalığının disiplin hatası sayılmasının yanında bir de akran zorbalığını onaylayan TV dizilerini yayından kaldırdığımızda daha âlâ olacak” demek istiyor. Orta okul ve lise çağındaki çocukların, bu dizileri izlediklerini var iseydığımızda kullanıcı, niyetinde hiç de haksız değil.

Ancak bir daha de bu niyet, süratle gelişen teknolojinin yalnızca televizyondan ibaret olmadığı günümüz dünyası için biraz romantik. Malum toplumsal medyadaki şiddet içerikli görüntüler ve görseller, TV dizilerinden kat kat daha vahim bildiriler veriyor.

Tam bir önleyicilik, evvel aile ortasındaki yapıyı düzeltmekle başlar. Bunun için de sosyal hizmet uzmanları, sosyologlar, psikologlar ve ruhsal danışmanlarla bir arada çalışmalar yapılması gerekiyor. Bu çalışmaların bir defaya mahsus değil, yenidenı olan tertipli ve kapsamlı bir biçimde yürütülmeleri önemli.


Yukarıdaki fotoğrafta örnek verdiğimiz Twitter kullanıcısı da akran zorbalığının yetişkinlikte yol açtığı travmaların ne kadar derin olduğundan ve bu niçinle her okulda bir psikolog olması gerektiğinden bahsediyor.


Okullarda zorbalığa şahit olan öğretmenlerin, bu biçimde bir durumda çabucak müdahale etmeleri koşul. ”Aman çocuktur bunlar, kendi ortalarında hallederler” bakış açısı pek yanlış.

Bu bahiste ihmalkar olmayıp nizamlı olarak öğrencilerin birbirlerine olan davranışlarının gözlemlenmesi, makûs davranışların çabucak engellenmesi bu durumun önlenmesine yardımcı olur. Aksi takdirde bu tip davranışların yanlış olduğunu hiç fark edemeyip öğrenemeyecek bir kuşakla karşı karşıya olacağız.


Yukarıdaki fotoğrafta gördüğünüz üzere bir Twitter kullanıcısı kendi çocuğunun yaşadığı tecrübeden bahsetmiş. Kullanıcının tecrübesinden anlaşıldığı üzere öğretmenlerin mevzuyu daha fazla ciddiye almaları gerekiyor.


Üstelik yapılan araştırmalarda zorbalık yapan adamların 24 yaşına geldiklerinde %60’ının, en az bir kere bile olsa yasa dışı bir hata işledikleri tespit ediliyor. %35 yahut %40’ının ise iki yahut daha fazla kere hatayla haşır neşir oldukları görülüyor. Bu bulgular, zorbalık ortadan kaldırılmadığı takdirde kişinin yetişkin olduğu zaman da olağandışı davranışlar gösterebileceğini tabir ediyor. Pekala siz ne düşünüyorsunuz? Okulda hiç zorbalığa maruz kaldınız mı?

  • Kaynaklar: DergiPark 1, DergiPark 2
  • Görsel Kaynakları: Parents, NPR, The Times, Catapult Magazine, The Guardian, Slate, BBC, RNZ, Today Online, Parents 2, The Atlantic, Virgin Media