Tabiplerin İş Bırakması Hipokrat Yemini’ne Aykırı mi?

ahmetbeyler

Yeni Üye
TBMM Genel Heyeti’nde görüşülen, sıhhat çalışanlarının özlük haklarına ait yasa teklifini yetersiz bulan 11 sıhhat emek ve meslek örgütü; özlük haklarını, kusurlu mevzuatları, haksız malpraktis uygulamalarını, sıhhatte şiddeti, mesleksel değersizleştirmeyi reddettikleri açıklamalarda bulundu.

Son devirde artan bu iş bırakmalar niçiniyle hastalar da mağdur olmuş durumda. Kimi hastalar tabiplerin hak arayışını desteklerken kimi hastalar ise tabip bulamadıkları için bu grevlerin sayısının fazla olduğunu düşünüyor. Bütün bunlar iki taraftan birinin empati yoksunluğundan mı kaynaklanıyor? İş bırakma aksiyonları Hipokrat Yemini’ne aksi mi? Etik açıdan yanlışsız olan nedir? İşte bu sorulara içeriğimizde cevap bulacaksınız.

Hastanelerde tabip bulmak günden güne zorlaşıyor.


Sağlık çalışanlarının karşılaştığı çeşitli zorluklar onların beyin göçü gerçekleştirmesine ya da büyük çaplı grevler düzenlemesine niye oluyor. Bu durum doğal olarak hastaları da etkiliyor ve hekim bulabilmek her geçen gün daha da zorlaşıyor.

Hatta geçtiğimiz günlerde bir ambulans sürücüsü, bir onkoloji hastası için 3 saat boyunca hastane aramak zorunda kaldığı için bir hareket yapmıştı. Sıhhat Bakanlığı önünde kendini ambulansa kilitleyen ambulans sürücüsü, “Oksijen tüplerini açtım, Sıhhat Bakanı buraya gelmezse ambulansı patlatırım” demişti.

Sağlık çalışanı, etraftakilere megafonla seslenerek, “Ben terörist değilim. Kimse gelmesin, Sıhhat Bakanı gelene kadar buradayım. Vatandaşlara ziyan vermek istemiyorum. Ben devletin hastanesinde iş yapamıyorsam vatandaş ne yapsın? 3 saattir onkoloji hastası için hastane arıyorum. Servise teslim edemedim. Ağır bakımlık hasta. Bu hareketim devlete ziyan vermek emeliyle değil. Hasta haklarını savunmak için bu aksiyonu yapıyorum. Ben devletin hastanesinde iş yapamıyorsam; hastalar, hasta yakınları, bu millet ne yapsın?” tabirlerini kullanmıştı. İkna edilen ambulans sürücüsü, bir süre daha sonra hareketini sonlandırmış ve Sıhhat Bakanı’yla görüşmüştü.

Bu hususta fikirlerini aldığımız hastaların büyük çoğunluğu bu grevleri destekliyor lakin bazılarıysa randevu alamadıkları için çeşitli aksaklıklar yaşadıklarını belirtti. Sıhhat sistemi her ne kadar problemli olsa da tabiplerin biraz daha empati kurması gerektiğini düşünen hastalar bulunuyor.

Bütün bunlar birtakım etik problemlerin doğmasına niye oldu. Sıhhat çalışanlarının grevi nitekim Hipokrat Yemini’ne aykırı mi?


Hipokrat Yemini; hekimlerin, mesleklerini onurla uygulayacaklarına dair kuşaklardır ettikleri bir yemindir. Antik Çağ’da hayatış ve Batı tıbbının kurucusu olduğu kabul edilen Hipokrat ya da onun öğrencilerinden birisi tarafınca yazıldığı kabul edilir.

Zaman ortasında tekraren değişikliğe uğrayan özgün metinde, tıp yaradanı Asklepios üzerine yemin edilirken günümüzde ise “onur” üzerine yemin edilmektedir.

Hipokrat Yemini’nin en aktüel metni şöyledir:

Hekimlik mesleğinin bir üyesi olarak;
hayatımı insanlığın hizmetine adayacağıma,
Hastanın sıhhatine ve iyiliğine her vakit öncelik vereceğime,
Hastamın özerkliğine ve onuruna hürmet göstereceğime,
İnsan hayatına en üst seviyede hürmet göstereceğime,
vazifemle hastam ortasına; yaş, hastalık ya da engellilik, inanç, etnik köken, cinsiyet, milliyet, politik fikir, ırk, cinsel yönelim, toplumsal pozisyon ya da öteki rastgele bir özelliğin girmesine müsaade vermeyeceğime,
Hastamın bana açtığı sırları, hayatını yitirdikten daha sonra bile kapalı tutacağıma,
Mesleğimi vicdanımla, onurumla ve uygun hekimlik prensiplerini gözeterek uygulayacağıma,
Hekimlik mesleğinin onurunu ve saygın geleneklerini bütün gücümle koruyup geliştireceğime,
Mesleğimi bana öğretenlere, meslektaşlarıma ve öğrencilerime hak ettikleri saygıyı ve minnettarlığı göstereceğime,
Tıbbi bilgimi hastaların faydası ve sıhhat hizmetlerinin geliştirilmesi için paylaşacağıma,
Hizmeti en yüksek seviyede sunabilmek için kendi sıhhatimi, esenliğimi ve mesleksel yetkinliğimi muhafazaya dikkat edeceğime,
Tehdit ediliyor olsam bile, tıbbi detaylarımi, insan haklarını ve ferdi özgürlüklerini çiğnemek için kullanmayacağıma,
Kararlılıkla, özgürce ve onurum üzerine,
Ant içerim.


Greve katılan bir doktora, merak edilen soruyu sorduk: Bu iş bırakma hareketleri Hipokrat Yemini’ne aksi mi?


“Hipokrat Yemini’nin hiç bir yerinde bana şiddet uygulanmasına ses çıkarmayacağım, özlük haklarımı savunmayacağım üzere bir unsur de yok. Hipokrat Yemini’nin temelinde ‘hastalar içinde ayrım yapmayacağım ve onların sıhhati için yanlışsız olan şeyleri yapacağımiz’ vardır. Ayrıyeten Hipokrat Yemini’nde ‘Hastanın sıhhatine ve iyiliğine her vakit öncelik vereceğim’ hususu vardir. Bizim bu iş bırakmalarımızdaki en değerli konulardan biri de hastalarımızı 5 dakikada değil de en az 20 dakika muayene edebilmek ve onlara daha yeterli hizmet verebilmek var. Yani bu iş bırakma hem hastaların daha düzgün bir hizmet alabilmesi için tıpkı vakitte tabiplerin özlük haklarını alabilmesi için yapılıyor. Hipokrat Yemini’ne karşıt değil, birebir o doğrultuda yapılmış bir iş bırakmadır. Aciller, ağır bakımlar, diyaliz üniteleri, onkoloji kısımları iş bırakmaya dahil değildir. Ayrıyeten acil ameliyatlar da iş birakamaz.”

Türkiye’den Almanya’ya göçen bir doktora da mevzuyu sorduk: Burada olsaydınız greve katılır mıydınız?


“Orada olsaydım greve ben de katılırdım. Sonuçta hakkımı alamıyorum ve daha bir hayli pürüzle karşı karşıyayım. Hem bu grevler dünyanın her yerinde oluyor, Almanya’da da yapıldı. Türkiye’den farkı ise sıhhat çalışanları grevler kararında haklarını daha kolay alabiliyor, orada bu epeyce güç maalesef. Burada yalnızca 1 günlük göstermelik bir grev oluyor. Üstelik Almanya’daki sıhhat çalışanı grevleri halk tarafınca da büyük ölçüde destekleniyor, Türkiye’deki üzere reaksiyonla karşılanmıyor. Hastalar tabiplere yüklenmemeli, tam bilakis dayanak olmalı ki uzun vadede daha rahat tedavi edilebilsinler.”

Genel Sağlık-İş Sendikası Lider Yardımcısı Ali Kemal Akgül ve bir Uzman Dr. arkadaşı da mevzuyla ilgili merak edilenleri yanıtladı:


Bu aksiyona katılmak Hipokrat Yemini’ne karşıt mi? Etik (hem mesleksel hem sosyal) açıdan nerede bulunuyor bu grevler? Hastaların mağdur olması hakkında ne düşünüyorsunuz?


Hipokrat Yemini; “Tıp fakültesinden aldığım bu diplomanın bana kazandırdığı statü, hak ve yetkileri berbata kullanmayacağıma, hayatımı insanlık hizmetlerine adayacağıma, hastalarımı mutlu edeceğime, insan ömrüne mutlak surette hürmet göstereceğime, mesleğim ötürüsıyla öğrendiğim küçük sırları saklayacağıma, hocalarıma ve meslektaşlarıma hürmet ve sevgi göstereceğime lisan, din, milliyet, cinsiyet, grup, ırk ve parti farklarının bakılırsavimle vicdanım ortasına girmesine müsaade vermeyeceğime, mesleğimi dürüstlükle ve onurla yapacağıma namusum ve gururum üzerine yemin ederim.” biçimindedir.

Hipokrat tarafınca söylendiği kabul edilen “Önce ziyan verme (primum non nocere)” kelamı, zarar vermeme unsurunun temelini oluşturur.

“Tıp toplumsal bir bilimdir… Siyaset büyük ölçekte, tıptan öteki bir şey değildir… Doktorlar yoksulların doğal savunucularıdır…” diyen, patolojinin babası olarak kabul edilen Rudolph Wirchow, hekimlik mesleğinin, yalnızca hasta tedavi etmekle hudutlu olmadığını tabir etmiştir.

Dünya sıhhat örgütüne göre; “Sağlık yalnızca hastalık ve sakatlığın olmayışı değil, bedence, ruhça ve toplumsal istikametten tam uygunluk halidir.”

Bu tanımlamalardan yola çıkarak, hekimlik mesleği yalnızca hastalık ortaya çıktığında onu tedavi etmek, hasta muayene etmek, tetkikler yapmak , reçete yazmak ile sonlu değildir. Hekimlik mesleği, toplumun bir bütün halinde, bedenen, ruhen ve toplumsal olarak tam bir yeterlilik halinde olması için, hastalık öncesi durumları, sosyo-ekonomik meseleleri da içeren geniş bir yelpazede, sorumluluk sahibidir. Esirgeyici Hekimlik anlayışı ile, hastalığın ortaya çıkmasına niye olan etmenleri ortadan kaldırmak ismine gerekli önlemlerin alınmasını sağlamak üzere tarihi bir misyon üstlenmiştir.

Ne yazık ki 1945 yılından itibaren, Dünya Sıhhat Örgütü’ne yönelik olarak yürütülen operasyonlar ile, global olarak, hekimlik mesleği yalnızca tedavi edici hekimlik anlayışına indirgenmeye çalışılmakta, sonları daraltılmaya, aktifliği kısıtlanmaya çalışılmaktadır.

Bu bilgiler ışığında; bu aksiyonlara katılmak Hipokrat Yemini ile aksi düşmemekte, çünkü doktorlar, üstteki 6 paragrafta tabir edilen gerçeklikler ışığında, temelinde kendileri için değil, özde ortasında yaşadıkları toplumun sıhhat hakkı için bu aksiyonlara katılıyor ve toplum ismine bir itirazı lisana getiriyor. Etik açıdan baktığımızda da aslında sonuç değişmiyor. Asli nazaranvin -tedavi edici mi yoksa esirgeyici hekimlik mi?- ne olduğu sorusunun karşılığı bu grevlerin, hem toplumun birebir vakitte siyasi iktidarların dikkatini -yaklaşmakta olan tehlikeye- çekmek ismine, tam da yanlışsız bir yerde konumlandığını göstermektedir.

bir daha hasta mağduriyeti açısından baktığımızda, akla gelmesi gereken birinci soru; hasta mağduriyetinin sebebi ‘bu hareketler mi, yoksa bu hareketlerin öne sürülen sebebi olan ve günümüzde ülkemizde uygulanana sıhhat siyasetleri mı?’ olmalıdır. Hastaları asıl mağdur eden, gündemde olan aksiyonlar değil, şu an ülkemizde uygulanmakta olan piyasacı sıhhat anlayışıdır.

Bu hareketlerin arkasında yatan münasebet; ülkenin ortasında bulunduğu sosyoekonomik tablo, ulusal kamucu ve halkçı sıhhat siyasetlerinin terk edilmesi ve Dünya Bankası tarafınca dayatılan siyasetlerin uygulanması kararında, halkın fiyatsız, nitelikli ve sürdürülebilir sıhhat hizmetlerinden yaralanmasının engellenmesidir. Bu aksiyonlar yaklaşmakta olan tehlikeye dikkat çekmek ismine yapılmakta.

Hastaların ve tabiplerin kanıları bu türlü. Pekala etik açıdan tarafsız bir biçimde baktığımızda hakikat olan nedir? DDI Akademi’nin kurucusu Düşünür Dağhan Dönmez’in de fikirlerini aldık:


“normal olarak bu yalnızca bir yorum. Bugünün dünyası ile Hipokrat’ın dünyası içinde pek fark var. Tıpta da bu biçimde. Bugün uzmanlaşma denilen problem ile karşılaşıyoruz. Uzmanlaşma, bir epeyce yararının yanı sıra bütün ile kesimin kopmasına da niye oluyor. Hipokrat’ın dünyasında doktor, bedenin bütününden sorumlu kişiydi. Hatta ruhtan da sorumluydu. Filozofların birçok tabipti aslına bakarsan. Bugün, bedenle tabip içindeki bağ zayıfladı. Kendi alanıyla ilgili olmadığı kanısıyla hekim, hastayı değerlendirmeyebiliyor. Yani artık hasta direkt olarak tabibi değil, kurumsal bir kişilik buluyor karşısında. Ortada araçsal bir ilgi var. Artık hasta, zincirin bir kesimi haline geliyor. ötürüsıyla hasta, tabip grev yapsa da bir halde öteki bir kanalla doktora erişebilir mi buna da bakmak lazım. Hipokrat Yemini bir halde hala geçerli lakin o periyot kadar hissedilmiyor. Ortaya bir zincir yapı girmiş oluyor. Evet, hekimin hastaya bakmadığı an Hipokrat’a aykırı düşülmekle birlikte bugünün dünyası bu biçimde bir hale gelmiştir. Ayrıyeten hekimin grev hakkını kullanarak bir yanıyla da daha sonraki hastaların daha âlâ hizmet almasını sağlaması da kelam konusu.”

Peki, dünyadaki tabip grevi örnekleri nasıl?


Gelişmiş ülkeler de dahil olmak üzere dünyanın her yerinde sıhhat çalışanları greve gidebiliyor. Örneğin;

  • İspanya‘daki tabipler, süreksiz mukavelelerle çalıştırılan tüm hekimlerin takıma alınmasını, süreksiz mukavelelerle ilgili yönetmeliğin değiştirilmesini talep ettikleri için greve gitmişti.
  • İngiltere‘deki tabipler ise kendilerini geceleri ve cumartesi günleri randevu vermeye zorlayacak yeni bir mukavele için grev yapmıştı.
  • Mısır‘daki tabipler ise hükûmetin hekimler ve sıhhat çalışanlarının özlük haklarının düzenlenmemesi üzerine greve gitme sonucu almıştı.
Özetle; Türkiye’deki sıhhat sisteminde bir epey ülkeye kıyasla hem daha fazla sorun bulunuyor tıpkı vakitte bu sıkıntılar bir türlü tahlile kavuşmadığı için yahut hayli geç kavuştuğu için grevler ne yazık ki hem artıyor tıpkı vakitte uzun sürüyor.

Konuya farklı bakış açılarından bakabilmeniz ismine farklı tarafların fikirlerini aktardık. Umarız ki bir nebze olsun empati kurmanızı sağlayabilmişizdir.