ahmetbeyler
Yeni Üye
Haberlerde, toplumsal medyada ve farklı mecralarda tartışılan kutup konularda bilimsel makalelere dayandırılan argümanlar olduğunu görmüşsünüzdür. Örnek olarak yıllardır internet gündeminden düşmeyen ‘kahve zararlı mıdır?’ konusunu gösterebiliriz.
Bu mevzu hakkında kimi şahıslara gittiğinizde size kahvenin yararlı olduğunu ve bilimsel makalelere göz attıktan daha sonra buna karar verdiklerini söylerler. Öte yandan kimi bireyler ise bir daha bilimsel makaleleri göstererek kahvenin zararlı olduğunu savunur. Pekala bilime dayandırılan bu iki argümanı nasıl kıymetlendirebiliriz?
Cherry picking yanılgısı tam olarak bu:
bir daha örneğimiz üzerinden devam edelim. Kahveyi seven şahıslar, bilimsel makalelerde kahvenin yaralı olduğu kısımları kaynak gösterebilir ya da yalnızca yararlı olduğunu söyleyen araştırmalara bakabilir. Bu bağlamda aksini söyleyen lakin birebir oranda emniyetli olan ayrıntıları görmezden gelirler, yani cherry picking yanılgısına düşerler.
Aynı biçimde kahvenin ziyanlı olduğunu savunmak isteyenler ‘Kahvenin zararları’ biçiminde bir arama yapıp bulguları kaynak olarak sunabilir. Bu da birebir oranda cherry picking olur. Sizin bunlardan hangisine inanıp inanmayacağınız ise bulguların sunulduğu platforma ya da sunan bireye olan güveninize, neye inanmaya yatkın olduğunuza ve en değerlisi objektifliğinize gore değişir.
Kahve epey sıradan bir örnek, biz bunu siyasette, reklam kesiminde ve hatta sıhhat bölümünde bile nazaranbiliyoruz:
Her 10 dişçiden 9’u bizim diş macunumuzu öneriyor gibi reklamları hatırlarsınız. Bu reklamlarda genelde dişçilerin niye bu macuna onay verdiğini ya da niye o 1 kişinin onay vermediğini pek görmeyiz. Yalnızca dişçilerden onaylı olması belirtilir ki bu da pek şuurlu olmayan ve diş macununa muhtaçlığı olan alıcının o eseri tercih etmesi için kafidir.
Kaç tane diş hekiminin o macunu test ettiğini ve nasıl test ettiğini bilmeyiz. Onlara üretim etabında hazırlanan özel bir kısmın mı iletildiğini yoksa marketten aldığımız biçimde mi onlara verildiğini bilmeyiz.
Bu olağan olarak onlara güvenmeyin demek değil. Diş hekimleri elbette diş macunlarının fonksiyonelliğini başka kümelerden daha uygun test edecek kapasitede. Burada cherry picking’e niye olan asıl nokta, 9 diş tabibinin fikrine karşılık 1 hekimin fikrine yer verilmemesi, yani taraflı davranılması. Reklam dalında eseri aşağı çekecek bir fikre yer verilmemesine şaşırmamak lazım natürel.
Siyasette de bu durumu görürüz. Bilhassa de tüm ülkeyi etkileyecek yeni kararlar alınacağı vakit:
Bu noktada politikler, fikirlerini belirtirken öbür ülkeleri örnek gösterir ve onlar üzerinden kendi fikirlerini desteklerler. elbette burada siyasete girmeyeceğiz ancak tüm dünyada bunun kelam konusu olduğunu belirtelim. Eğitim düzeyi, iktisat, ve öteki alanlarda yıllardır aşağı gerçek giden bir grafiğe sahip olan ülkelerde en ufak bir gelişme gerçekleştiğinde her şey mükemmelmişcesine X dalında %3’lük büyüme! gibi sözlerle paylaşılır.
Fakat yıllardır devam eden devasa gerileme arka planda bırakılır. Bu da cherry picking için sağlam bir örnektir. Yani cherry picking’i, “kişinin argümanını ya da inanmak istediği durumu destekleyen ispatları değerlendirirken, bunlara zıt gelen karşı argümanlara göz yumması” halinde tanımlayabiliriz.
Cherry Picking’in direkt ve dolaylı olmak üzere iki tipi var:
Buraya kadar anlattığımız kısım direkt olandı. Dolaylı olanda ise insan tabiatı devreye giriyor. Bizler, niyetlerimizin gerçek olduğuna inanmak ister, bu sebeple de ister istemez taraflı davranmaya meyilli oluruz. Bu sebeple yeni edineceğimiz bilgilerde fark etmeden seçici olabilir, taraflı olarak seçtiğimiz bu ayrıntıları de diğerleriyle paylaşarak cherry picking’e dahil olabiliriz.
Dolaylı yoldan bu duruma dahil olmaya bir öbür sebep olarak da üşengeçliği gösterebiliriz. Örneğin az evvel verdiğimiz siyaset meseladeki yüzde 3’lük büyümeyi her insanın gördüğünü bilirsiniz. Lakin kaç kişi perde ardındaki gerilemeyi görüp başkalarıyla paylaşır? Burada bir üşengeçlik kelam konusu olur ve bilgi yığınına dalmak yerine önümüze sunulan bilgi kırıntısıyla yetiniriz.
Herkes bu biçimde yaptığında ise olacakları iddia etmek güç olmasa gerek. Gerileme gittikçe büyür ve beşerler bunu bir süre daha sonra normal karşılamaya başlar. Bu da siyasete ek olarak reklam, moda, sıhhat yahut hangi alan tarafınca uygulanıyorsa o alanın eline, hasılatları uğruna kullanabileceği büyük bir güç verir.
Peki biz cherry picking’e karşı ne yapabiliriz?
Her şeyin öncesinde, hem kendinize tıpkı vakitte karşı tarafa karşı objektif olmanız gerekiyor. Karşı tarafın size objektif olması için de ‘ben doğruyum’ algısını geride bırakıp somut deliller sunmanız gerekiyor. İki taraf da objektif olduğunda aslına bakarsan hakikat kendi kendini ortaya çıkaracaktır.
Fakat karşınızda birisi olmadığında, bir kuruluşun ya da bir kümenin akla pek yatmayan ya da kuşkulu fikirleriyle karşı karşıya kaldıysanız tek başınıza sunacağınız karşı argümanlar pek karşılık bulmayabilir. bu biçimde durumlarda ise delillerinizi kitle irtibat araçlarından, bilhassa toplumsal medyadan paylaşabilir, öbür insanların bu durumu gorerek objektif yanıta ulaşmasını sağlayabilirsiniz.
Son olarak, aldatıcı haber içeriklerine karşı neler yapabileceğinizi ayrıntılıca anlattığımız bir içeriğimiz bulunuyor. O içeriğimize de göz atarak dijital içerik tüketimindeki objektifliğinize sağlama yapabilirsiniz.
Son olarak: cherry picking’in ortasındaki objektifliği pesimistlikle karıştırmayın
Depreme hazırlıksız yakalanan bir kentte az sayıda bina ayakta kaldıysa X sistemimiz bunları ayakta tuttu gibi açıklamalar yapılabilir. Bu noktada yıkılan binaları da görmek asıl normal olandır. Bu sebeple durumları yahut açıklamaları değerlendirirken çok optimist yahut çok karamsar olmaktan kaçınmanızı tavsiye ediyoruz.
Cherry picking hakkındaki niyetlerinizi yorum kısmında paylaşabilirsiniz.
Kaynaklar: 1, 2, 3
Bu mevzu hakkında kimi şahıslara gittiğinizde size kahvenin yararlı olduğunu ve bilimsel makalelere göz attıktan daha sonra buna karar verdiklerini söylerler. Öte yandan kimi bireyler ise bir daha bilimsel makaleleri göstererek kahvenin zararlı olduğunu savunur. Pekala bilime dayandırılan bu iki argümanı nasıl kıymetlendirebiliriz?
Cherry picking yanılgısı tam olarak bu:
bir daha örneğimiz üzerinden devam edelim. Kahveyi seven şahıslar, bilimsel makalelerde kahvenin yaralı olduğu kısımları kaynak gösterebilir ya da yalnızca yararlı olduğunu söyleyen araştırmalara bakabilir. Bu bağlamda aksini söyleyen lakin birebir oranda emniyetli olan ayrıntıları görmezden gelirler, yani cherry picking yanılgısına düşerler.
Aynı biçimde kahvenin ziyanlı olduğunu savunmak isteyenler ‘Kahvenin zararları’ biçiminde bir arama yapıp bulguları kaynak olarak sunabilir. Bu da birebir oranda cherry picking olur. Sizin bunlardan hangisine inanıp inanmayacağınız ise bulguların sunulduğu platforma ya da sunan bireye olan güveninize, neye inanmaya yatkın olduğunuza ve en değerlisi objektifliğinize gore değişir.
Kahve epey sıradan bir örnek, biz bunu siyasette, reklam kesiminde ve hatta sıhhat bölümünde bile nazaranbiliyoruz:
Her 10 dişçiden 9’u bizim diş macunumuzu öneriyor gibi reklamları hatırlarsınız. Bu reklamlarda genelde dişçilerin niye bu macuna onay verdiğini ya da niye o 1 kişinin onay vermediğini pek görmeyiz. Yalnızca dişçilerden onaylı olması belirtilir ki bu da pek şuurlu olmayan ve diş macununa muhtaçlığı olan alıcının o eseri tercih etmesi için kafidir.
Kaç tane diş hekiminin o macunu test ettiğini ve nasıl test ettiğini bilmeyiz. Onlara üretim etabında hazırlanan özel bir kısmın mı iletildiğini yoksa marketten aldığımız biçimde mi onlara verildiğini bilmeyiz.
Bu olağan olarak onlara güvenmeyin demek değil. Diş hekimleri elbette diş macunlarının fonksiyonelliğini başka kümelerden daha uygun test edecek kapasitede. Burada cherry picking’e niye olan asıl nokta, 9 diş tabibinin fikrine karşılık 1 hekimin fikrine yer verilmemesi, yani taraflı davranılması. Reklam dalında eseri aşağı çekecek bir fikre yer verilmemesine şaşırmamak lazım natürel.
Siyasette de bu durumu görürüz. Bilhassa de tüm ülkeyi etkileyecek yeni kararlar alınacağı vakit:
Bu noktada politikler, fikirlerini belirtirken öbür ülkeleri örnek gösterir ve onlar üzerinden kendi fikirlerini desteklerler. elbette burada siyasete girmeyeceğiz ancak tüm dünyada bunun kelam konusu olduğunu belirtelim. Eğitim düzeyi, iktisat, ve öteki alanlarda yıllardır aşağı gerçek giden bir grafiğe sahip olan ülkelerde en ufak bir gelişme gerçekleştiğinde her şey mükemmelmişcesine X dalında %3’lük büyüme! gibi sözlerle paylaşılır.
Fakat yıllardır devam eden devasa gerileme arka planda bırakılır. Bu da cherry picking için sağlam bir örnektir. Yani cherry picking’i, “kişinin argümanını ya da inanmak istediği durumu destekleyen ispatları değerlendirirken, bunlara zıt gelen karşı argümanlara göz yumması” halinde tanımlayabiliriz.
Cherry Picking’in direkt ve dolaylı olmak üzere iki tipi var:
Buraya kadar anlattığımız kısım direkt olandı. Dolaylı olanda ise insan tabiatı devreye giriyor. Bizler, niyetlerimizin gerçek olduğuna inanmak ister, bu sebeple de ister istemez taraflı davranmaya meyilli oluruz. Bu sebeple yeni edineceğimiz bilgilerde fark etmeden seçici olabilir, taraflı olarak seçtiğimiz bu ayrıntıları de diğerleriyle paylaşarak cherry picking’e dahil olabiliriz.
Dolaylı yoldan bu duruma dahil olmaya bir öbür sebep olarak da üşengeçliği gösterebiliriz. Örneğin az evvel verdiğimiz siyaset meseladeki yüzde 3’lük büyümeyi her insanın gördüğünü bilirsiniz. Lakin kaç kişi perde ardındaki gerilemeyi görüp başkalarıyla paylaşır? Burada bir üşengeçlik kelam konusu olur ve bilgi yığınına dalmak yerine önümüze sunulan bilgi kırıntısıyla yetiniriz.
Herkes bu biçimde yaptığında ise olacakları iddia etmek güç olmasa gerek. Gerileme gittikçe büyür ve beşerler bunu bir süre daha sonra normal karşılamaya başlar. Bu da siyasete ek olarak reklam, moda, sıhhat yahut hangi alan tarafınca uygulanıyorsa o alanın eline, hasılatları uğruna kullanabileceği büyük bir güç verir.
Peki biz cherry picking’e karşı ne yapabiliriz?
Her şeyin öncesinde, hem kendinize tıpkı vakitte karşı tarafa karşı objektif olmanız gerekiyor. Karşı tarafın size objektif olması için de ‘ben doğruyum’ algısını geride bırakıp somut deliller sunmanız gerekiyor. İki taraf da objektif olduğunda aslına bakarsan hakikat kendi kendini ortaya çıkaracaktır.
Fakat karşınızda birisi olmadığında, bir kuruluşun ya da bir kümenin akla pek yatmayan ya da kuşkulu fikirleriyle karşı karşıya kaldıysanız tek başınıza sunacağınız karşı argümanlar pek karşılık bulmayabilir. bu biçimde durumlarda ise delillerinizi kitle irtibat araçlarından, bilhassa toplumsal medyadan paylaşabilir, öbür insanların bu durumu gorerek objektif yanıta ulaşmasını sağlayabilirsiniz.
Son olarak, aldatıcı haber içeriklerine karşı neler yapabileceğinizi ayrıntılıca anlattığımız bir içeriğimiz bulunuyor. O içeriğimize de göz atarak dijital içerik tüketimindeki objektifliğinize sağlama yapabilirsiniz.
Son olarak: cherry picking’in ortasındaki objektifliği pesimistlikle karıştırmayın
Depreme hazırlıksız yakalanan bir kentte az sayıda bina ayakta kaldıysa X sistemimiz bunları ayakta tuttu gibi açıklamalar yapılabilir. Bu noktada yıkılan binaları da görmek asıl normal olandır. Bu sebeple durumları yahut açıklamaları değerlendirirken çok optimist yahut çok karamsar olmaktan kaçınmanızı tavsiye ediyoruz.
Cherry picking hakkındaki niyetlerinizi yorum kısmında paylaşabilirsiniz.
Kaynaklar: 1, 2, 3