Şark Sorunu Nedir, Birinci Ne Vakit ve Nerede Kullanılmıştır?

ahmetbeyler

Yeni Üye
Bugün bile hala kutlamakta olduğumuz özel bir müddetç olan Türklerin Anadolu’ya girmesi, Avrupalılar için de tedirginliğin başladığı bir müddetçtir. Hristiyan Avrupa, evvel pagan sonrasındasında da Müslüman olan Türklerin adım adım dünyayı fethetmesi karşısında büyük endişe duymuş ve korktukları da başlarına gelmiştir. ilk vakit içinderda Osmanlı Devleti için kullanılmış bulunmasına karşın şark sorunu kavramı, Türkler ve Avrupa içindeki amansız uğraşın bir tarifidir.

Avrupalılar için şark sorunu her vakit öncelikli bir sorun olmuştur zira onlardan olmadığı biçimde onlardan daha kuvvetli olan Türklerin Anadolu, Afrika ve Avrupa topraklarını göz bakılırsa göre ele geçiyor olmaları Hristiyan Avrupalılar için sonun başlangıcı olarak görülmüştür. Gelin şark sorunu nedir, birinci defa ne vakit ve nerede kullanıldı soruları üzerinden tarihin tozlu sayfalarında bir seyahate çıkalım.


Şark problemi nedir, birinci kere ne vakit, nerede kullanıldı?

Şark sorunu nedir?
Şark problemi birinci sefer ne vakit ve nerede kullanıldı?
Şark problemi, Türklerin Anadolu’ya girmesi ile başladı
Avrupalıların saldırgan atakları, şark probleminin ikinci sürecini oluşturuyor
Şark sorunu ile Türkler, Orta Asya’ya geri gönderilmek istemiştir
Şark problemi bitti mi?


Şark sorunu nedir?

Şark problemi, Avrupalı devletlerin Osmanlı Devleti’nin tüm iç ve dış siyasetlerini kendi ortalarında konuşurken tanımlamak için kullandıkları bir kavramdır. Türk – Rus sıkıntıları, Osmanlı’da yaşayan Hristiyanlar, Osmanlı’nın hakim olduğu Avrupa toprakları, Osmanlı’nın hakim olduğu Kuzey Afrika toprakları ve tüm bunlar üzerinde uyguladığı siyasetler; Avrupalılar tarafınca resmi ve resmi olmayan görüşmelerde şark sıkıntısı olarak anılmıştır.

Şark sıkıntısı birinci sefer ne vakit ve nerede kullanıldı?

Türkler, Avrupalıların en eski meselelerinden olsalar bile şark sıkıntısı kavramı ilk defa 1815 yılında gerçekleştirilen Viyana Kongresi’nde kullanılmıştır. Avrupa haritası hakkında yapılan bu kongrede Rus Çarı Aleksandre, Osmanlı Devleti himayesinde yaşayan Hristiyan azınlıkların durumunu konuşmak için şark problemi kavramını kullanmıştır.

1815 yılında gerçekleştirilen Viyana Kongresi’nden daha sonra tüm Avrupalı diplomatlar şark problemi kavramını kabul ederek sık sık kullanır hale gelmişlerdir. Osmanlı Devleti’nin tüm iç ve dış siyasetleri, Avrupalılar tarafınca şark sıkıntısı olarak görülmüştür. 19. yüzyılda kullanılmaya başlamış bir kavram bulunmasına karşın aslında Avrupalılar için şark sorununun bin yıllık bir geçmişi olduğunu söylemek mümkün.

Şark sorunu, Türklerin Anadolu’ya girmesi ile başladı:


Yıl 1071, yer Malazgirt ovası. Büyük Selçuklu hükümdarı Alp Arslan ve karşısında Bizans imparatoru Romen Diyojen. O güne kadar sadece akıncılar gönderilen Anadolu kapılarına bu sefer Türkler büyük bir orduyla geldiler. Şiddetli bir savaş daha sonrası Alp Arslan ve askerleri Bizans ordusunu yendiler. Bu zafer daha sonrası Anadolu’nun kapıları Türklere sonsuza kadar açıldı.

Bugün yaşamakta olduğumuz topraklara attığımız birinci adımların kıssasını anlatan bu birkaç satır bile tüylerinizi diken diken etmiştir, emin olun bu durumu yaşayan Avrupalıların da tüyleri diken diken olmuştu. Orta Asya steplerinde at süren, bir kısmı pagan bir kısmı Müslüman olan bu adamlar nasıl oldu da koca Bizans ordusunu yenerek onlara ilişkin olmayan topraklara adım attılar?

Şark sorununun birinci süreci olarak görülen 1071 – 1683 yılları, bizim için en şaşalı senelerımızken Avrupalılar için dehşetle geçmiştir. Temel gaye, Türklerin Anadolu’da, Avrupa’da, Afrika’da ve Ortadoğu’da yayılmasını engellemekti. Lakin biliyoruz ki hepsini yaptık. 1683 Viyana kuşatmasında yaşanan başarısızlığa kadar savunmada olan Avrupa, artık atağa geçmeye karar vermişti.

Avrupalıların saldırgan atakları, şark sıkıntısının ikinci sürecini oluşturuyor:


Durdurulamaz bir güç olarak yüzlerce yıl boyunca dünyanın dört bir tarafını fetheden Osmanlı, maalesef artık yorulmaya başlamıştı. 17. yüzyılda başlayan bu süreç Osmanlı’nın yıkılması ve Türkiye Cumhuriyeti’nin kurulması ile noktalandı. Bu süreç, Avrupalılar için şark sıkıntısının ikinci sürecidir.

Viyana kuşatmasının başarısız olması ile birlikte Avrupalılar yürek kazandı. şüphesiz bu cüret askeri değildi. Osmanlı ortasında yaşayan Hristiyanlar, Araplar ve başka halklar desteklenerek isyan etmeleri sağlandı. İsyan etmeyenler için de Osmanlı Devleti’ne baskı yapılarak onlara özel haklar verilmesi sağlandı. olağan olarak Kuzey Afrika toprakları da büyük bir sıkıntıydı.

Avrupalılar için şark sorununun temel gayelerinden bir tanesi, Hristiyan birliği kurmak istemeleridir. Yani bu açıdan baktığımız vakit Osmanlı’da yaşayan gayrimüslimlerin isyana teşvik edilmesi anlaşılır bir durum. Lakin elin Avrupalısı niye Afrikalıları ve Arapları da isyana teşvik etti derseniz karşılığı sırf paradır.

Kuzey Afrika ve Ortadoğu tarih boyunca her vakit ticaretin merkezi olmuştur. Bu ticaret merkezlerinin Türklerin elinde olması ise hiç bir vakit Avrupalıları keyifli etmemiştir. Bu niçinle bölgede birden fazla İngilizler ve Fransızlar tarafınca başlatılan sayısız isyan olmuştur. Maalesef bu isyanların sonu Osmanlı’nın yıkılışının temellerini atmıştır.

Şark sıkıntısı ile Türkler, Orta Asya’ya geri gönderilmek istemiştir:


İlk cümlelerimizde anlattığımız üzere Türkler, Orta Asya steplerinde at koşturan barbar kavimler olarak görülmüşlerdir. Fakat yüzseneler boyunca dünyanın dört bir yanını ele geçirmemiz Avrupalı devletlerin güzeline gitmemiştir. Bu gayenin son adımı olarak 1878 Berlin Antlaşması yapılmış ve Osmanlı’nın Balkanlardan büsbütün çıkması sağlanmıştır.

elbet unutmayın, şark sorununun tek hedefi Hristiyan birliği kurmak değildir. Şark probleminin öbür bir maksadı da onlar üzere olmayan Türkleri geldikleri yere, Orta Asya’ya geri göndermektir. Bu niçinle topraklarımızda yaşayan Ermenilerin, Kürtlerin, Musevilerin ve öbür azınlık halkların her birinin birer devlet kurması amaçlanmaktadır.

Bu emel doğrultusunda bir hayli azınlık halkın devlet kurmasının sağlandığını biliyoruz. Lakin bu da yetmemiş ve şark problemini daha da kızıştırmak için Orta Asya’da yaşayan Türkler de Anadolu Türklerine karşı kışkırtılmışlardır. Sevr Antlaşması ile hedeflediklerine ulaşacaklarını düşünen Avrupalılara Mustafa Kemal Atatürk ve canı değerine savaşan Türk milleti büyük bir şok yaratmıştır.

Şark problemi bitti mi?


Azerbaycan eski cumhurbaşkanı Ebulfez Elçibey, sen Türk olduğunu unutsan da düşmanın asla unutmaz, demiştir. Bu cümle tahminen de bin yıllık şark sorununun en net özetidir. Türkler tarih boyunca Çinlilerden, Araplardan, Fransızlardan, İngilizlerden ve Amerikalılardan etkilenmişlerdir ancak kimi vakit biz unutsak bile dünyanın gözünde her vakit Türk olmuşlardır.

Bugün bile yaşadığımız sıkıntıların altını kazdığımız vakit maalesef birden fazla vakit gizli ya da açık bir biçimde Avrupa kaynakları olduğunu görüyoruz. Bugün yaşadıklarımızın altında yatan nedir, bu sorunun cevabını siyaset bilimciler verecektir. Fakat 21. yüzyılın çağdaş dünyasında her şeyin barış ortasında olduğu bir ütopya yaşadığımız büyük bir yanılgıdır.

Avrupalıların Osmanlı iç ve dış siyasetlerini tanımlamak için kullandıkları şark problemi nedir, birinci kere nerede ve ne vakit kullanılmıştır gibi sorular üzerinden Türk tarihinde kısa bir seyahate çıktı. Bahis hakkındaki niyetlerinizi yorumlarda paylaşabilirsiniz.