ahmetbeyler
Yeni Üye
624 yıl karar süren Osmanlı Devleti’nde uzunca bir müddet hoşluk algısı kilolu olmak ile eşdeğerdi. Bir insan ne kadar kiloluysa, o kadar hoş ya da güzeldi. Bundan ötürü padişahların portreleri de son derece kilolu bir biçimde çizilirdi. Gerçekte de padişahlar kiloluydu ama portrelerdeki kadar da değillerdi.
Özellikle de 1800’lü yılların 3. çeyreğinden daha sonra Osmanlı’da hoşluk algısı zayıflıkla tabir edilmeye başlandı. Bugün sizlerle birlikte Osmanlı’da yaşanan hoşluk algısındaki bu değişikliği inceleyeceğiz.
Padişahlar gerçekte de kiloluydu ama daha kuvvetli görünmek için portrelere eklemeler yapıldı
Orhan Beyefendi ve Yıldırım Bayezid
Osmanlı’da kilolu olmanın güzellik ve güç göstergesi olarak kabul edildiği senelerda tasvir edilen padişah ve devlet adamları portrelerinde bireyler her ne kadar kilolu görünse de birden fazla portrede daha sonradan eklemeler yapılarak düzenlenmiştir. Olağanda hiç bir padişah ya da devlet adamı o kadar kilolu değildir.
Rivayet odur ki kimi portrelerde bilhassa burun kısmına kemik ve et bile eklenmiştir zira o devirlerde burun tam bir güç simgesidir. Bu periyotlarda halkta da misal bir algı vardır. Bayan ne kadar kiloluysa o kadar hoştur ve erkekler de güzel olmak için oldukçaça kilo almaktadır.
Hikâyenin tam bilakis dönmesi yıllar alsa da tıpkı algı bugün bile devam ediyor
Özellikle de 19. yüzyılın 3. çeyreğinde evvel üst kesimde akabinde da halkta hoşluk algısı şişmandan zayıfa hakikat evrildi. olağan olarak bu keskin fikir değişikliği bir anda olmamıştı ve bu fikir evrilmesinin çeşitli sebepleri vardı. Gelin artık öykünün biraz daha özüne inelim.
Her ne kadar bizler söylemini gerçek bulmasak da Osmanlı’daki hoşluk algısını “Beyaz Köleler” değiştirdi
Beyaz Köleler tabirini daha evvel hiç duymamış olabilirsiniz, bu epey doğal zira köle sözünü kullanmaktan hoşnut olan bir toplum değiliz. Bizler de içeriğimizde köle sözü yerine “hizmetli” sözünü kullanacağız ama bahsin özündeki zengin Osmanlı ailelerinde hizmetli olarak çalışan Gürcü, Çerkes (Çerkez), Abaza, Rus, Ukraynalı ve Kozak (Slav Kazak) kökenli beşerler için “Beyaz Köle” terimi kullanıldığını da tabir etmek isteriz.
Haremde çalışan hizmetliler kadar varlıklı konaklarında çalışacak hizmetlilere de gereksinim var
Nasıl ki günümüzdeki konak ya da devasa büyüklükteki konutlarda hizmetlilerin çalıştığına şahit oluyorsak; Osmanlı Dönemi’ndeki zenginlerin konutlarında de hizmetlilere gereksinim vardı fakat İslami kurallardan ötürü kadınlar oburunun konutlarında çalışamıyordu.
Zenginlerin konutlarında çalışmak üzere hizmetli eksiği üstte saydığımız ırklardan seçildi. Bu seçimin altında yatan birden çok sebep vardı. Bu sebeplerden en önemlisi gayrimüslim olmaları ve mevcut ömür kalitelerinin düşük olmasıydı.
Hizmetliler, Osmanlı zenginlerinin meskenlerinde çalışarak hem makûs hayat kaidelerinden kurtulmuş tıpkı vakitte sistemli bir hayata geçiş yapmış oluyorlardı. Varlıklı aileler de gereksinimi olan bir bayan ya da erkeğe sahip çıkmanın huzuru ortasında hayatlarına devam ediyordu.
Hizmetliler gelirken yanlarında yalnızca bavullarını getirmediler, kültürlerini de taşıdılar
Kadın yüklü hizmetliler, Osmanlı’ya nazaran daha Avrupa-i bir ortamda yetişmişlerdi. Giysi kuşamları ve kültürleri Batı’ya daha epey benziyordu ve o süreçte de Osmanlı’da Avrupa’ya yetişme telaşı olduğundan Osmanlı zenginleri hizmetlilerden basitçe etkilendi.
Hizmetliler açık derili, zayıf ve daha çağdaş kıyafetlere sahipti. Burdan hareketle Osmanlı bayanları, yavaş yavaş hizmetlilerin kıyafetlerine ilgi duymaya başladı. olağan olarak bayanların beğendikleri o elbiseleri giyebilmeleri için hem zayıflamaları birebir vakitte tesettür kurallarını esnetmeleri gerekiyordu. Apansız olmasa da yavaş yavaş Osmanlı bayanları, Batı’lı kıyafetleri giyebilmek ismine zayıfladılar ve tesettür kurallarını esnettiler. Osmanlı’nın üst katmanındaki bu değişim, vakit içerisinde alt katmanlara da yansıdı.
Osmanlı’ya 15 milyon kadar hizmetlinin geldiği kestirim ediliyor
II. Abdülmecid’in Çerkes kökenli eşi
Her ne kadar günümüzde kulağa biraz fazla bir sayı üzere gelse de Osmanlı’daki yeterli hayat koşullarından ötürü toplamda 15 milyon kadar hizmetlinin göç ettiği iddia edilmektedir. Gelen hizmetliler bayan ve çocuk yüklü olsa da ortalarında erkekler de vardı.
Hizmetliler işe başlayınca Müslüman oluyor ve hatta isimlerini de değiştiriyordu. Yanlarında getirdikleri çocuklarını burada yetiştirirken; bekâr olanlar ise evlenip soylarını devam ettiriyorlardı.
Hizmetliler sütannelik yapıp lisan eğitimleri vererek aydın bir gençlik yetiştirdiler
Halide Edip, Suat Derviş ve Leyla Saz
bir fazlaca hizmetli, çalıştıkları meskenlerde bebeklere sütannelik yaparken; ilerleyen yaşlarda çocukların hayatlarına tesir edebilecek eğitimler de verdiler. Bu eğitimlerin başında da lisan eğitimi geliyordu.
Bugün hepimizin ismini duyduğu Osmanlı’nın öncü kadınları Fatma Aliye Hanım (Topuz), Halide Edip Adıvar, Leyla Saz, Suat Derviş ve Hayriye Melek Hunç üzere isimler hizmetliler tarafınca yetiştirilmiş bireylere en uygun örneklerdendir.
Hizmetliler içinde bilhassa de Çerkes bayanlarının lisanlara destan bir hoşluğu vardı
Her ne kadar başta belirtmiş olsak da tekrar etmekte fayda var; bu, aklımızdaki üzere bir kölelik değil
Peki ya sizler Osmanlı’da yaşanan güzellik anlayışındaki değişiklik hakkında neler düşünüyorsunuz?
Kaynaklar: Elbruz AKSOY, Sami AKBIYIK, 1, 2, 3, 4
Özellikle de 1800’lü yılların 3. çeyreğinden daha sonra Osmanlı’da hoşluk algısı zayıflıkla tabir edilmeye başlandı. Bugün sizlerle birlikte Osmanlı’da yaşanan hoşluk algısındaki bu değişikliği inceleyeceğiz.
Padişahlar gerçekte de kiloluydu ama daha kuvvetli görünmek için portrelere eklemeler yapıldı
Orhan Beyefendi ve Yıldırım Bayezid
Osmanlı’da kilolu olmanın güzellik ve güç göstergesi olarak kabul edildiği senelerda tasvir edilen padişah ve devlet adamları portrelerinde bireyler her ne kadar kilolu görünse de birden fazla portrede daha sonradan eklemeler yapılarak düzenlenmiştir. Olağanda hiç bir padişah ya da devlet adamı o kadar kilolu değildir.
Rivayet odur ki kimi portrelerde bilhassa burun kısmına kemik ve et bile eklenmiştir zira o devirlerde burun tam bir güç simgesidir. Bu periyotlarda halkta da misal bir algı vardır. Bayan ne kadar kiloluysa o kadar hoştur ve erkekler de güzel olmak için oldukçaça kilo almaktadır.
Hikâyenin tam bilakis dönmesi yıllar alsa da tıpkı algı bugün bile devam ediyor
Özellikle de 19. yüzyılın 3. çeyreğinde evvel üst kesimde akabinde da halkta hoşluk algısı şişmandan zayıfa hakikat evrildi. olağan olarak bu keskin fikir değişikliği bir anda olmamıştı ve bu fikir evrilmesinin çeşitli sebepleri vardı. Gelin artık öykünün biraz daha özüne inelim.
Her ne kadar bizler söylemini gerçek bulmasak da Osmanlı’daki hoşluk algısını “Beyaz Köleler” değiştirdi
Beyaz Köleler tabirini daha evvel hiç duymamış olabilirsiniz, bu epey doğal zira köle sözünü kullanmaktan hoşnut olan bir toplum değiliz. Bizler de içeriğimizde köle sözü yerine “hizmetli” sözünü kullanacağız ama bahsin özündeki zengin Osmanlı ailelerinde hizmetli olarak çalışan Gürcü, Çerkes (Çerkez), Abaza, Rus, Ukraynalı ve Kozak (Slav Kazak) kökenli beşerler için “Beyaz Köle” terimi kullanıldığını da tabir etmek isteriz.
Haremde çalışan hizmetliler kadar varlıklı konaklarında çalışacak hizmetlilere de gereksinim var
Nasıl ki günümüzdeki konak ya da devasa büyüklükteki konutlarda hizmetlilerin çalıştığına şahit oluyorsak; Osmanlı Dönemi’ndeki zenginlerin konutlarında de hizmetlilere gereksinim vardı fakat İslami kurallardan ötürü kadınlar oburunun konutlarında çalışamıyordu.
Zenginlerin konutlarında çalışmak üzere hizmetli eksiği üstte saydığımız ırklardan seçildi. Bu seçimin altında yatan birden çok sebep vardı. Bu sebeplerden en önemlisi gayrimüslim olmaları ve mevcut ömür kalitelerinin düşük olmasıydı.
Hizmetliler, Osmanlı zenginlerinin meskenlerinde çalışarak hem makûs hayat kaidelerinden kurtulmuş tıpkı vakitte sistemli bir hayata geçiş yapmış oluyorlardı. Varlıklı aileler de gereksinimi olan bir bayan ya da erkeğe sahip çıkmanın huzuru ortasında hayatlarına devam ediyordu.
Hizmetliler gelirken yanlarında yalnızca bavullarını getirmediler, kültürlerini de taşıdılar
Kadın yüklü hizmetliler, Osmanlı’ya nazaran daha Avrupa-i bir ortamda yetişmişlerdi. Giysi kuşamları ve kültürleri Batı’ya daha epey benziyordu ve o süreçte de Osmanlı’da Avrupa’ya yetişme telaşı olduğundan Osmanlı zenginleri hizmetlilerden basitçe etkilendi.
Hizmetliler açık derili, zayıf ve daha çağdaş kıyafetlere sahipti. Burdan hareketle Osmanlı bayanları, yavaş yavaş hizmetlilerin kıyafetlerine ilgi duymaya başladı. olağan olarak bayanların beğendikleri o elbiseleri giyebilmeleri için hem zayıflamaları birebir vakitte tesettür kurallarını esnetmeleri gerekiyordu. Apansız olmasa da yavaş yavaş Osmanlı bayanları, Batı’lı kıyafetleri giyebilmek ismine zayıfladılar ve tesettür kurallarını esnettiler. Osmanlı’nın üst katmanındaki bu değişim, vakit içerisinde alt katmanlara da yansıdı.
Osmanlı’ya 15 milyon kadar hizmetlinin geldiği kestirim ediliyor
II. Abdülmecid’in Çerkes kökenli eşi
Her ne kadar günümüzde kulağa biraz fazla bir sayı üzere gelse de Osmanlı’daki yeterli hayat koşullarından ötürü toplamda 15 milyon kadar hizmetlinin göç ettiği iddia edilmektedir. Gelen hizmetliler bayan ve çocuk yüklü olsa da ortalarında erkekler de vardı.
Hizmetliler işe başlayınca Müslüman oluyor ve hatta isimlerini de değiştiriyordu. Yanlarında getirdikleri çocuklarını burada yetiştirirken; bekâr olanlar ise evlenip soylarını devam ettiriyorlardı.
Hizmetliler sütannelik yapıp lisan eğitimleri vererek aydın bir gençlik yetiştirdiler
Halide Edip, Suat Derviş ve Leyla Saz
bir fazlaca hizmetli, çalıştıkları meskenlerde bebeklere sütannelik yaparken; ilerleyen yaşlarda çocukların hayatlarına tesir edebilecek eğitimler de verdiler. Bu eğitimlerin başında da lisan eğitimi geliyordu.
Bugün hepimizin ismini duyduğu Osmanlı’nın öncü kadınları Fatma Aliye Hanım (Topuz), Halide Edip Adıvar, Leyla Saz, Suat Derviş ve Hayriye Melek Hunç üzere isimler hizmetliler tarafınca yetiştirilmiş bireylere en uygun örneklerdendir.
Hizmetliler içinde bilhassa de Çerkes bayanlarının lisanlara destan bir hoşluğu vardı
- Birleşik Krallık Başbakanı Boris Johnson’ın Osmanlı’ya dayanan soyunda da Çerkes tesiri olduğu, kız kardeşi Rachel tarafınca açıklanmıştı.
Her ne kadar başta belirtmiş olsak da tekrar etmekte fayda var; bu, aklımızdaki üzere bir kölelik değil
- Osmanlı Devri’nde genç bir Çerkes kızı ve 1843 yılında saç eserleri reklamı yapan bir firmanın Çerkeslerin hoşluğuna yaptığı vurgu
Peki ya sizler Osmanlı’da yaşanan güzellik anlayışındaki değişiklik hakkında neler düşünüyorsunuz?
Kaynaklar: Elbruz AKSOY, Sami AKBIYIK, 1, 2, 3, 4