ahmetbeyler
Yeni Üye
Türkçenin yabancı lisanlarla etkileşim haline girmesi, Türkçenin başlangıcından, bir diğer sözle komşularıyla bağlantıya geçtiği andan beri sürer. Ana dilimiz, Eski Türkçe periyodunda Çince, Sanskritçe ve Moğolcadan ödünçlemeler yaparken, Eski Anadolu Türkçesi devrinde büyük oranda Arapça ve Farsçanın etkisinde kalır.
19. yy’dan itibaren ise Fransızca, devamında da Almanca, İtalyanca ve İngilizceden lisanımıza çeşitli sözler geçer. Bariz olarak bu söz Türkçe dediğimiz ancak şaşırtan bir biçimde kökeni diğer lisanlara dayanan sözcüklerin bir kısmını derledik:
“Pantolon” sözünün lisanımıza Fransızcadan geçtiği hiç aklınıza gelir miydi?
Hikayesi bir çok farklı. Pantolon, Fransızca tıpkı manası karşılayan pantalon sözcüğünden gelir. bununla birlikte bu özel isim, İtalyanca pantalone “eski Venedik güldürü tiyatrosunda şalvarlı yaşlı adam” sözcüğünden alıntı.
“Salça”, bildiğimiz salça değil.
Türk yemeklerinin ayrılmaz bir kesimi olan salça, aslında İtalyanca salsa “yemek suyu, sos” sözcüğünden alıntı. Bu söz beraberinde Latince sals- “tuzlamak” fiilinden türemiş. Bu durumda salçanın tuz ile bir teması olduğunu söylemek mümkün.
“Masa” küçük ses değişimleriyle lisanımıza yerleşmiş.
Kökeni Latinceye dayanan bu isim, “mensa“dan evrilmiş. bir daha mensa halinde İtalyancadan alıntıladığımız masa, lisanımızda oldukçaça kullandığımız sözlerden.
“Karakol”un Moğolcadan lisanımıza geçtiğine kim inanır?
Bu sözcük, Moğolca qaragul yani “gözcü, muhafız, nöbetçi” manalarıyla lisanımızda kullanılmakta.
“Soba” sizce de Türkçe bir söz üzere değil mi?
Soba sözcüğünün kökeni Macar lisanından gelir. Macarca szoba “şömine, duvara entegre edilmiş ocak” isminden alıntılanan bu sözcük, beraberinde Eski Yüksek Almanca tıpkı manaya gelen stuba sözü ile de eş kökenli.
“Karpuz”un kökeni hem Farsçaya tıpkı vakitte Yunancaya dayanıyor.
Bu söz, Farsça χarbūz veya χarbūze sözcüğü ile eş kökenli. beraberinde karpóō biçimiyle Eski Yunanca “meyve yahut eser vermek” fiilinden türetilmiş.
“Peçete” de bize ilişkin olmayanlardan.
İtalyanca pezzetto “küçük kumaş yahut kağıt parçası” sözünden gelen peçete, aslında İtalyanca pezzo “parça” sözcüğünün küçültme hali.
“Türkçe” üzere duran diğer bir söz: Anahtar.
Anahtar sözcüğünün kökeni, Yunancadan lisanımıza yerleşmiş. Bu sözcük aslında Yeni Yunanca aniχtḗrion formuyla “açkı,açacak” manasına gelen bir sözden alıntı.
Öz Türkçe zannettiğimiz lakin kökeni Farsçaya dayanan sözcüklerden yalnızca bir başkası olan “bahçe”.
Bahçe, direkt Farsça bāġçe sözcüğünden alıntı. İddia ettiğimiz üzere bahçe de Farsça bāġ sözünden türetilmiş.
“Fasulye” sözü de öz Türkçe değil.
“Bizim yemeğimize verilen isim nasıl Türkçe olmaz?” söylemiş olduğinizi duyar üzereyiz. Fasulye aslında Yunanca fasúlia sözcüğünden geliyor.
“Martı”nın kökeni, bir tabire dayanıyor.
Türkçeye ilişkin olduğunu düşünebileceğimiz bir öteki söz olan martı, aslında İtalyancaya ilişkin. Martı, İtalyanca martin pescatore yani “balıkçıl kuşu” tabirinden lisanımıza geçmiş. Bu tabir ise Latince maritimus “denize ilişkin, denizci” manalarından evrilmiş.
“Çeşme” sözcüğü Türkçeye küçük bir değişimle dahil olanlardan.
Çeşme, aslında çaşme haliyle Farsçaya ilişkin bir söz. Vakit ortasında lisanımızda ünlü ve ünsüz değişimleriyle çeşme halini almış.
“Efendi”, bildiğimiz manasında lakin kökeni bize ilişkin değil.
Efendi sözü, Türkçede kullanıldığı üzere alıntılandığı lisanda de “bey, sahip, asil” manalarında ama dilimize avthéndis şekliyle Orta Yunancadan geçmiş.
“Ihlamur” sözü de Yunanca.
Ülkemizin biroldukça yerinde yetişen, beraberinde kış aylarında sıkça çayını tükettiğimiz bitkinin ismi olan ıhlamur, köken bakımından Yunanca ve Latince ile kontaklı. Ihlamur, bildiğimiz manasından fazla flámulon veya flamúron formuyla Yunancada “sancak,flama” manalarında da kullanılmış.
“Sokak”, fazlaca farklı bir değişimle lisanımıza yerleşmiş.
Arapça zuḳāḳ sözcüğünden alıntı olan sokak, beraberinde bildiğimiz manasında Akatça sūḳāḳu sözcüğünden de geçen bir söz.
Türkçe olduğuna yemin edebilirim fakat kanıtlayamam dediklerinizden: Sofra.
Sofra sözünü birinci bakışta Türkçe üzere düşünsek de aslında lisanımıza Arapçadan gelmiş bir sözcük. Kökeni Arapçaya dayanan bu söz sfr kökünden gelen sufra(t) biçiminde “üzerinde yemek yenen yer” manasından çok “yolcu yiyeceği” manasında da kullanılmış.
19. yy’dan itibaren ise Fransızca, devamında da Almanca, İtalyanca ve İngilizceden lisanımıza çeşitli sözler geçer. Bariz olarak bu söz Türkçe dediğimiz ancak şaşırtan bir biçimde kökeni diğer lisanlara dayanan sözcüklerin bir kısmını derledik:
“Pantolon” sözünün lisanımıza Fransızcadan geçtiği hiç aklınıza gelir miydi?
Hikayesi bir çok farklı. Pantolon, Fransızca tıpkı manası karşılayan pantalon sözcüğünden gelir. bununla birlikte bu özel isim, İtalyanca pantalone “eski Venedik güldürü tiyatrosunda şalvarlı yaşlı adam” sözcüğünden alıntı.
“Salça”, bildiğimiz salça değil.
Türk yemeklerinin ayrılmaz bir kesimi olan salça, aslında İtalyanca salsa “yemek suyu, sos” sözcüğünden alıntı. Bu söz beraberinde Latince sals- “tuzlamak” fiilinden türemiş. Bu durumda salçanın tuz ile bir teması olduğunu söylemek mümkün.
“Masa” küçük ses değişimleriyle lisanımıza yerleşmiş.
Kökeni Latinceye dayanan bu isim, “mensa“dan evrilmiş. bir daha mensa halinde İtalyancadan alıntıladığımız masa, lisanımızda oldukçaça kullandığımız sözlerden.
“Karakol”un Moğolcadan lisanımıza geçtiğine kim inanır?
Bu sözcük, Moğolca qaragul yani “gözcü, muhafız, nöbetçi” manalarıyla lisanımızda kullanılmakta.
“Soba” sizce de Türkçe bir söz üzere değil mi?
Soba sözcüğünün kökeni Macar lisanından gelir. Macarca szoba “şömine, duvara entegre edilmiş ocak” isminden alıntılanan bu sözcük, beraberinde Eski Yüksek Almanca tıpkı manaya gelen stuba sözü ile de eş kökenli.
“Karpuz”un kökeni hem Farsçaya tıpkı vakitte Yunancaya dayanıyor.
Bu söz, Farsça χarbūz veya χarbūze sözcüğü ile eş kökenli. beraberinde karpóō biçimiyle Eski Yunanca “meyve yahut eser vermek” fiilinden türetilmiş.
“Peçete” de bize ilişkin olmayanlardan.
İtalyanca pezzetto “küçük kumaş yahut kağıt parçası” sözünden gelen peçete, aslında İtalyanca pezzo “parça” sözcüğünün küçültme hali.
“Türkçe” üzere duran diğer bir söz: Anahtar.
Anahtar sözcüğünün kökeni, Yunancadan lisanımıza yerleşmiş. Bu sözcük aslında Yeni Yunanca aniχtḗrion formuyla “açkı,açacak” manasına gelen bir sözden alıntı.
Öz Türkçe zannettiğimiz lakin kökeni Farsçaya dayanan sözcüklerden yalnızca bir başkası olan “bahçe”.
Bahçe, direkt Farsça bāġçe sözcüğünden alıntı. İddia ettiğimiz üzere bahçe de Farsça bāġ sözünden türetilmiş.
“Fasulye” sözü de öz Türkçe değil.
“Bizim yemeğimize verilen isim nasıl Türkçe olmaz?” söylemiş olduğinizi duyar üzereyiz. Fasulye aslında Yunanca fasúlia sözcüğünden geliyor.
“Martı”nın kökeni, bir tabire dayanıyor.
Türkçeye ilişkin olduğunu düşünebileceğimiz bir öteki söz olan martı, aslında İtalyancaya ilişkin. Martı, İtalyanca martin pescatore yani “balıkçıl kuşu” tabirinden lisanımıza geçmiş. Bu tabir ise Latince maritimus “denize ilişkin, denizci” manalarından evrilmiş.
“Çeşme” sözcüğü Türkçeye küçük bir değişimle dahil olanlardan.
Çeşme, aslında çaşme haliyle Farsçaya ilişkin bir söz. Vakit ortasında lisanımızda ünlü ve ünsüz değişimleriyle çeşme halini almış.
“Efendi”, bildiğimiz manasında lakin kökeni bize ilişkin değil.
Efendi sözü, Türkçede kullanıldığı üzere alıntılandığı lisanda de “bey, sahip, asil” manalarında ama dilimize avthéndis şekliyle Orta Yunancadan geçmiş.
“Ihlamur” sözü de Yunanca.
Ülkemizin biroldukça yerinde yetişen, beraberinde kış aylarında sıkça çayını tükettiğimiz bitkinin ismi olan ıhlamur, köken bakımından Yunanca ve Latince ile kontaklı. Ihlamur, bildiğimiz manasından fazla flámulon veya flamúron formuyla Yunancada “sancak,flama” manalarında da kullanılmış.
“Sokak”, fazlaca farklı bir değişimle lisanımıza yerleşmiş.
Arapça zuḳāḳ sözcüğünden alıntı olan sokak, beraberinde bildiğimiz manasında Akatça sūḳāḳu sözcüğünden de geçen bir söz.
Türkçe olduğuna yemin edebilirim fakat kanıtlayamam dediklerinizden: Sofra.
Sofra sözünü birinci bakışta Türkçe üzere düşünsek de aslında lisanımıza Arapçadan gelmiş bir sözcük. Kökeni Arapçaya dayanan bu söz sfr kökünden gelen sufra(t) biçiminde “üzerinde yemek yenen yer” manasından çok “yolcu yiyeceği” manasında da kullanılmış.
- Kaynaklar: Nişanyan, Etimoloji Türkçe