ahmetbeyler
Yeni Üye
Bilme ve manaya isteğimiz, merak olgusunun biricik taşlarını oluşturan niçinlerden biridir. O denli olmasaydı bebekken her şeyi denemek, görmek, keşfetmek ve öğrenmek dileğiyle tutuşmazdık. Hatta küçük bir bebekken başlayan bu merakımız olmasaydı rastgele bir şey öğrenemez ve gelişemez olurduk.
Ancak merak duygusu yalnızca bebeklikte değil ömür uzunluğu bizleri dürten bir yere sahip oluyor. Bebekken öğrenmemize ve gelişmemize yetişkinken de etrafımızı anlamlandırma, ömrümüzü bir nebze de olsa kontrol etme isteğine dönüşüyor. Hafızamızdaki hiç bir imgeye, hiç bir sese, hiç bir anıya benzemeyen bu merak tam olarak nereden geliyor bu biçimde?
Çocuksu yanımız merakımızın temelini atıyor.
Araştırmacılar, merakımızın köklerine evrimsel olarak baktıklarında neoteni denilen bir özellik ile bağını kuruyor. Neoteni, evrim teorisinde “gençlik özelliklerinin korunması” olarak isimlendiriliyor. Bu kavrama davranışsal olarak baktığımızda öbür memelilerden daha çocuksu olduğumuz yani çocuklukla-gençlikle ilişkilendirilen davranışlarımız manasına geldiği görülüyor.
Aslında merakımızın evrimsel resmi de tam olarak burada çiziliyor. Daima merak etme, bilme, manaya, keşfetme isteğimiz evrim teorisinde neoteni ismi verilen davranışsal bir özellik olup karşımıza çıkıyor.
Merak da tek bir formda kalmayıp çeşit çeşit kendini gösteriyor.
Araştırmacılar merakımızın çerçevesini çizmek için bu durumu kategorilere ayırıyor: duyusal ve bilişsel. Duyusal olarak bahsedilen merak, süper bir görünüm karşısında merakımızın dürtülenmesi olarak görülüyor. Bilişsel merak ise daha evvel hiç karşılaşmadığımız bir olay ya da olgu karşısında geçmiş tecrübelerimize güvenemeyip merak etmemiz ve o sorunun bir daha belirmesi olarak tanımlanıyor. Yani, “niçin?”
örneğin kimi vakit birinci sefer gittiğiniz bir müzede gördüğünüz sanat yapıtı karşısında dehşete düşersiniz. Gözleriniz kocaman açılır, duyularınız harekete geçer ve o yapıtın ne anlattığından niye o renklerle çizildiğine kadar merak edersiniz. Gördüğünüz eser sizi kendine hayran bıraktırıp ardındaki kıssayı merak ettirirken bir yandan da daha evvel hiç görmediğiniz bu eser karşısında geçmişten rastgele bir tecrübeye güvenemezsiniz ve bir daha niye dersiniz. İşte duyusal ve bilişsel merak.
Evrenin manasını, gelmeyen otobüsü, eski arkadaşlarını merak ede ede hayat bir öğrenme ve tecrübe yerine dönüşüyor.
Merak kavramını merak eden birtakım araştırmacılar da, merakın açlık, susuzluk üzere acil bir gereksinimi karşılamadığını hatta büsbütün içsel bir motivasyon ile hareket ettiğimizi öngörüyorlar. Zira birden fazla vakit açıklamalar hayatımız üzerinde denetim duygusu verir, bizleri geleceğe hazırlar.
Ünlü düşünür Sokrates, ideolojinin yani aslında hayatı anlamlandırma uğraşımızın merakla başladığını söylüyordu. Bebekken kısa bir müddetde hem konuşmak hem yürümek üzere davranışları öğrenmemiz ve daha biroldukca bilgiyi kısa müddette edinmemiz aslında merakımızın bir kararı ve biz insanların gelişmeninin temel araçlarından biri. Hayatta kalacak ayrıntıları toplayan bizler de duyularımızı ve zihnimizi yeni şeyler öğrenmek, keşfetmek için günden güne merakla yoğurmaya devam ediyoruz.
Ancak merak duygusu yalnızca bebeklikte değil ömür uzunluğu bizleri dürten bir yere sahip oluyor. Bebekken öğrenmemize ve gelişmemize yetişkinken de etrafımızı anlamlandırma, ömrümüzü bir nebze de olsa kontrol etme isteğine dönüşüyor. Hafızamızdaki hiç bir imgeye, hiç bir sese, hiç bir anıya benzemeyen bu merak tam olarak nereden geliyor bu biçimde?
Çocuksu yanımız merakımızın temelini atıyor.
Araştırmacılar, merakımızın köklerine evrimsel olarak baktıklarında neoteni denilen bir özellik ile bağını kuruyor. Neoteni, evrim teorisinde “gençlik özelliklerinin korunması” olarak isimlendiriliyor. Bu kavrama davranışsal olarak baktığımızda öbür memelilerden daha çocuksu olduğumuz yani çocuklukla-gençlikle ilişkilendirilen davranışlarımız manasına geldiği görülüyor.
Aslında merakımızın evrimsel resmi de tam olarak burada çiziliyor. Daima merak etme, bilme, manaya, keşfetme isteğimiz evrim teorisinde neoteni ismi verilen davranışsal bir özellik olup karşımıza çıkıyor.
Merak da tek bir formda kalmayıp çeşit çeşit kendini gösteriyor.
Araştırmacılar merakımızın çerçevesini çizmek için bu durumu kategorilere ayırıyor: duyusal ve bilişsel. Duyusal olarak bahsedilen merak, süper bir görünüm karşısında merakımızın dürtülenmesi olarak görülüyor. Bilişsel merak ise daha evvel hiç karşılaşmadığımız bir olay ya da olgu karşısında geçmiş tecrübelerimize güvenemeyip merak etmemiz ve o sorunun bir daha belirmesi olarak tanımlanıyor. Yani, “niçin?”
örneğin kimi vakit birinci sefer gittiğiniz bir müzede gördüğünüz sanat yapıtı karşısında dehşete düşersiniz. Gözleriniz kocaman açılır, duyularınız harekete geçer ve o yapıtın ne anlattığından niye o renklerle çizildiğine kadar merak edersiniz. Gördüğünüz eser sizi kendine hayran bıraktırıp ardındaki kıssayı merak ettirirken bir yandan da daha evvel hiç görmediğiniz bu eser karşısında geçmişten rastgele bir tecrübeye güvenemezsiniz ve bir daha niye dersiniz. İşte duyusal ve bilişsel merak.
Evrenin manasını, gelmeyen otobüsü, eski arkadaşlarını merak ede ede hayat bir öğrenme ve tecrübe yerine dönüşüyor.
Merak kavramını merak eden birtakım araştırmacılar da, merakın açlık, susuzluk üzere acil bir gereksinimi karşılamadığını hatta büsbütün içsel bir motivasyon ile hareket ettiğimizi öngörüyorlar. Zira birden fazla vakit açıklamalar hayatımız üzerinde denetim duygusu verir, bizleri geleceğe hazırlar.
Ünlü düşünür Sokrates, ideolojinin yani aslında hayatı anlamlandırma uğraşımızın merakla başladığını söylüyordu. Bebekken kısa bir müddetde hem konuşmak hem yürümek üzere davranışları öğrenmemiz ve daha biroldukca bilgiyi kısa müddette edinmemiz aslında merakımızın bir kararı ve biz insanların gelişmeninin temel araçlarından biri. Hayatta kalacak ayrıntıları toplayan bizler de duyularımızı ve zihnimizi yeni şeyler öğrenmek, keşfetmek için günden güne merakla yoğurmaya devam ediyoruz.
- Kaynaklar: Live Science, BBC