ahmetbeyler
Yeni Üye
Bütün İslam dünyası için son derece değerli bir ay olan Ramazan ayının dini kıymetinin yanında gelen bir de kültürel yapısı vardır. Kimileri ile sadece Türk – İslam kültüründe karşılaştığımız Ramazan gelenekleri içinde elbet davulcuların ve söylemiş oldukleri manilerin yeri bir oburdur. Aslında mani, Ramazan davulcularının ritme uygun olarak söylemiş oldukleri kafiyeli kelamlardan epeyce daha fazlasıdır.
Maalesef birden fazla vakit sırf Ramazan ayında hatırladığımız mani, aslında Türk edebiyatı kelamlı kültür geleneğinin en kıymetli anlatı cinslerinden bir adedidir. Ülkemizin hangi noktasına giderseniz gidin, o yöreye has eşsiz manilerle müsabakanız mümkün. Bu açıdan baktığımız vakit mani, bizim kültürümüzün ayrılmaz bir kesimidir. Gelin mani nedir biraz daha yakından bakalım ve mani cinsleri üzerinden kimi mani örneklerini gorelim.
Mani nedir: Cinsleri, özellikleri ve örnekleri:
Mani nedir?
Mani özellikleri nelerdir?
Mani cinsleri ve özellikleri
Düz mani
Kesik mani
Yedekli mani
Ayaklı mani
Deyiş
Kirpikli mani
Kıstaklı mani
Mani örnekleri
Mani nedir?
Başta aşk olmak üzere bir epey farklı mevzu hakkında söylenebilen mani, halk edebiyatı çeşidinin en küçük nazım biçimidir. Arapça kökenli olan mani sözünün Türkçedeki karşılığı ikili beyit manasına gelen koşadır. Manilerin birden fazla 7 hecelidir ve 4 mısradan oluşur lakin farklı biçimleri de vardır. a, a, b, a formunda kafiyelenir.
Mani özellikleri nelerdir?
Dört mısradan oluşan manilerin manası konusunda biraz sorun yaşanabilir zira birinci iki satırı genele uysa da uymasa da kendi ortasında kıymetlendirmek gerekir. Son iki mısra ise maninin tam olarak manasını verir. Farklı bir açıdan bakmak gerekirse birinci iki mısranın son mısrayı güçlendirmek için söylendiği ve üçüncü mısranın aslında mevzuyu yönlendiren asıl güç olduğunu söylemek mümkün.
Mani cinsleri ve özellikleri:
Tam mani olarak da isimlendirilen düz mani, 7’li hece ölçüsü ile söylenen 4 mısradan oluşur. En yaygın görülen mani çeşitlerinden olan düz maninin kafiyeleri cinassızdır. a, a, b, a biçiminde pek tanıdık bir kafiye biçimi vardır.
Kesik mani:
Cinaslı mani olarak da anılan kesikli maninin birinci mısrası 7 heceden azdır ve birden fazla vakit anlamsızdır zira birinci mısranın tek gayesi kafiye hazırlamaktır. Hayrat olarak da isimlendirilen kesikli mani şayet bir meydanda söyleniyor ve ‘aman aman’ formunda başlıyorsa İstanbul manisi olarak anılır.
Yedekli mani:
Artık mani olarak da isimlendirilen yedekli mani, düz maninin sonuna iki mısra daha eklenmesiyle söylenir. Cinaslı kafiyenin kullanılmadığı yedekli maninin birinci mısrası da manalıdır. Düz maninin sonuna iki mısra daha eklenerek yedekli mani söylenmesinin gayesi, anlatımı tamamlamak ya da güçlendirmektir.
Ayaklı mani:
Doldurmalı kesik mani olarak da isimlendirilen ayaklı mani, bir kesikli maninin birinci mısrasının doldurulması ile söylenir. Kesikli maninin 7 heceden az olan birinci mısrasının genel hece ölçüsüne uygun olarak doldurulması ile ortaya ayaklı mani çıkar diyebiliriz.
Deyiş:
İki kişinin karşılıklı olarak atışma biçiminde söylemiş olduği manilere deyiş denmektedir. Genel olarak soru yanıt formunda ilerler. Deyiş söyleyenler bu gösteriyi eğlenceli ve keyifli bir biçimde yürütebilecekleri üzere karşı tarafı, birbirlerini ya da değişik bir mevzuyu sert biçimde de eleştirebilirler.
Kirpikli mani:
Kesik manilerde cinaslı kafiye kullanılmadığını söylemiştik. Şayet bir kesikli manide cinaslı kafiye kullanılmışsa artık o kirpikli mani olarak anılır. Kirpikli mani, cinaslı mani olarak da isimlendirilebilir.
Kıstaklı mani:
Kıstaklı mani, yazılış özellikleri bakımından düz mani ile birebir birebirdir. Lakin söyleniş biçimi farklıdır. Kıstaklı mani saz, kopuz ya da davul üzere bir enstrüman ile çalınan ritim üzerine söylenir. İran Türkleri ve Türkistan bölgesinde kıstaklı mani söylemek son derece yaygındır.
Mani örnekleri:
Düz mani;
Şu dağlar olmasaydı
Çiçeği solmasaydı
Mevt Allah’ın buyruğu
Ayrılık olmasaydı
Kaşların ok dedikçe
Kirpiğin fazlaca dedikçe
Pek mi gönlün büyüdü
Sen üzere yok dedikçe
Kesik mani;
Güle naz
Bülbül eyler güle naz
Girdim bir dost bağına
Ağlayan epey gülen az
Boğaza
Derdim çıktı boğaza
Moskof gözün oyarım
Yan bakarsan boğaza
Bağ bana
Bahçe bana bağ bana
Değme zincir kâr etmez
Zülfün teli bağ bana
Karaca
Aldım aşkın tüfeğin
Vurdum bir kaç karaca
Dünyada bir yâr sevdim
Kaşı gözü karaca
Yedekli mani;
Ağlarım çağlar üzere
Derdim var dağlar üzere
Ciğerden yaralıyım
Gülerim sağlar üzere
Her gelen bir gül ister
Sahipsiz bağlar üzere
Derdim var beller üzere
Söylemem eller üzere
Kalbimin hüznü var
Yıkılmış eller üzere
Gözlerimden yaş akar
Bulanmış seller üzere
Ayaklı mani;
Ah o beni o beni
Kahkül örtmüş o beni
Ben yarimi unutmam
Unutsa da o beni
Deyiş;
Adilem sen naçarsın
İnci mercan saçarsın
Dünya deniz olanda
Gönlüm nere kaçarsın
Ağam derim naçarım
İnci mercan saçarım
Dünya deniz olunca
Ben kuş olup kaçarım
Adilem sen naçarsın
La’l ü gevher saçarsın
Ben bir şahin olunca
Yavrum nere kaçarsın
Ağam derim naçarım
La’l ü gevher saçarım
Sen bir şahin olunca
Ben yerlere kaçarım
Adilem sen naçarsın
La’lü gevher saçarsın
Ben azrail olunca
Kuzum nere kaçarsın
Ağam derim naçarım
La’l ü gevher saçarım
Sen azrail olunca
Ben cennete kaçarım
Türk edebiyatı kelamlı kültür geleneğinin en değerli anlatı çeşitlerinden bir tanesi olan mani nedir, cinsleri nelerdir üzere merak edilen soruları yanıtladık ve en yaygın mani örneklerinden kimilerine yer verdik. Mani hakkındaki niyetlerinizi yorumlarda paylaşabilirsiniz.
Maalesef birden fazla vakit sırf Ramazan ayında hatırladığımız mani, aslında Türk edebiyatı kelamlı kültür geleneğinin en kıymetli anlatı cinslerinden bir adedidir. Ülkemizin hangi noktasına giderseniz gidin, o yöreye has eşsiz manilerle müsabakanız mümkün. Bu açıdan baktığımız vakit mani, bizim kültürümüzün ayrılmaz bir kesimidir. Gelin mani nedir biraz daha yakından bakalım ve mani cinsleri üzerinden kimi mani örneklerini gorelim.
Mani nedir: Cinsleri, özellikleri ve örnekleri:
Mani nedir?
Mani özellikleri nelerdir?
Mani cinsleri ve özellikleri
Düz mani
Kesik mani
Yedekli mani
Ayaklı mani
Deyiş
Kirpikli mani
Kıstaklı mani
Mani örnekleri
Mani nedir?
Başta aşk olmak üzere bir epey farklı mevzu hakkında söylenebilen mani, halk edebiyatı çeşidinin en küçük nazım biçimidir. Arapça kökenli olan mani sözünün Türkçedeki karşılığı ikili beyit manasına gelen koşadır. Manilerin birden fazla 7 hecelidir ve 4 mısradan oluşur lakin farklı biçimleri de vardır. a, a, b, a formunda kafiyelenir.
Mani özellikleri nelerdir?
- Maninin divan edebiyatındaki karşılığı tuyuğdur.
- Manilerin birçok 7 heceli 4 mısradan oluşur.
- 5 mısradan oluşan ve 5, 8, 10, 14 heceye sahip maniler de vardır.
- Manilerin kafiye biçimi şöyledir;
- a
- a
- b
- a
- ya da
- a
- a
- a
- b
- a
- Birinci, ikinci ve dördüncü mısra tıpkı kafiyeye sahipken üçüncü mısrada benzeri bir kafiye aranmaz.
- Birinci ve ikinci mısra mana olarak birbirine bağlıdır lakin maninin asıl manasını üçüncü ve dördüncü mısralar verir.
- Maniler birçok vakit aşk temalıdur fakat rastgele bir sınırlama olmadığı için bir epey farklı mevzuda söylenmiş maniler ile karşılaşmak mümkündür.
Dört mısradan oluşan manilerin manası konusunda biraz sorun yaşanabilir zira birinci iki satırı genele uysa da uymasa da kendi ortasında kıymetlendirmek gerekir. Son iki mısra ise maninin tam olarak manasını verir. Farklı bir açıdan bakmak gerekirse birinci iki mısranın son mısrayı güçlendirmek için söylendiği ve üçüncü mısranın aslında mevzuyu yönlendiren asıl güç olduğunu söylemek mümkün.
Mani cinsleri ve özellikleri:
- Düz mani
- Kesik mani
- Yedekli mani
- Ayaklı mani
- Deyiş
- Kirpikli mani
- Kıstaklı mani
Tam mani olarak da isimlendirilen düz mani, 7’li hece ölçüsü ile söylenen 4 mısradan oluşur. En yaygın görülen mani çeşitlerinden olan düz maninin kafiyeleri cinassızdır. a, a, b, a biçiminde pek tanıdık bir kafiye biçimi vardır.
Kesik mani:
Cinaslı mani olarak da anılan kesikli maninin birinci mısrası 7 heceden azdır ve birden fazla vakit anlamsızdır zira birinci mısranın tek gayesi kafiye hazırlamaktır. Hayrat olarak da isimlendirilen kesikli mani şayet bir meydanda söyleniyor ve ‘aman aman’ formunda başlıyorsa İstanbul manisi olarak anılır.
Yedekli mani:
Artık mani olarak da isimlendirilen yedekli mani, düz maninin sonuna iki mısra daha eklenmesiyle söylenir. Cinaslı kafiyenin kullanılmadığı yedekli maninin birinci mısrası da manalıdır. Düz maninin sonuna iki mısra daha eklenerek yedekli mani söylenmesinin gayesi, anlatımı tamamlamak ya da güçlendirmektir.
Ayaklı mani:
Doldurmalı kesik mani olarak da isimlendirilen ayaklı mani, bir kesikli maninin birinci mısrasının doldurulması ile söylenir. Kesikli maninin 7 heceden az olan birinci mısrasının genel hece ölçüsüne uygun olarak doldurulması ile ortaya ayaklı mani çıkar diyebiliriz.
Deyiş:
İki kişinin karşılıklı olarak atışma biçiminde söylemiş olduği manilere deyiş denmektedir. Genel olarak soru yanıt formunda ilerler. Deyiş söyleyenler bu gösteriyi eğlenceli ve keyifli bir biçimde yürütebilecekleri üzere karşı tarafı, birbirlerini ya da değişik bir mevzuyu sert biçimde de eleştirebilirler.
Kirpikli mani:
Kesik manilerde cinaslı kafiye kullanılmadığını söylemiştik. Şayet bir kesikli manide cinaslı kafiye kullanılmışsa artık o kirpikli mani olarak anılır. Kirpikli mani, cinaslı mani olarak da isimlendirilebilir.
Kıstaklı mani:
Kıstaklı mani, yazılış özellikleri bakımından düz mani ile birebir birebirdir. Lakin söyleniş biçimi farklıdır. Kıstaklı mani saz, kopuz ya da davul üzere bir enstrüman ile çalınan ritim üzerine söylenir. İran Türkleri ve Türkistan bölgesinde kıstaklı mani söylemek son derece yaygındır.
Mani örnekleri:
Düz mani;
Şu dağlar olmasaydı
Çiçeği solmasaydı
Mevt Allah’ın buyruğu
Ayrılık olmasaydı
Kaşların ok dedikçe
Kirpiğin fazlaca dedikçe
Pek mi gönlün büyüdü
Sen üzere yok dedikçe
Kesik mani;
Güle naz
Bülbül eyler güle naz
Girdim bir dost bağına
Ağlayan epey gülen az
Boğaza
Derdim çıktı boğaza
Moskof gözün oyarım
Yan bakarsan boğaza
Bağ bana
Bahçe bana bağ bana
Değme zincir kâr etmez
Zülfün teli bağ bana
Karaca
Aldım aşkın tüfeğin
Vurdum bir kaç karaca
Dünyada bir yâr sevdim
Kaşı gözü karaca
Yedekli mani;
Ağlarım çağlar üzere
Derdim var dağlar üzere
Ciğerden yaralıyım
Gülerim sağlar üzere
Her gelen bir gül ister
Sahipsiz bağlar üzere
Derdim var beller üzere
Söylemem eller üzere
Kalbimin hüznü var
Yıkılmış eller üzere
Gözlerimden yaş akar
Bulanmış seller üzere
Ayaklı mani;
Ah o beni o beni
Kahkül örtmüş o beni
Ben yarimi unutmam
Unutsa da o beni
Deyiş;
Adilem sen naçarsın
İnci mercan saçarsın
Dünya deniz olanda
Gönlüm nere kaçarsın
Ağam derim naçarım
İnci mercan saçarım
Dünya deniz olunca
Ben kuş olup kaçarım
Adilem sen naçarsın
La’l ü gevher saçarsın
Ben bir şahin olunca
Yavrum nere kaçarsın
Ağam derim naçarım
La’l ü gevher saçarım
Sen bir şahin olunca
Ben yerlere kaçarım
Adilem sen naçarsın
La’lü gevher saçarsın
Ben azrail olunca
Kuzum nere kaçarsın
Ağam derim naçarım
La’l ü gevher saçarım
Sen azrail olunca
Ben cennete kaçarım
Türk edebiyatı kelamlı kültür geleneğinin en değerli anlatı çeşitlerinden bir tanesi olan mani nedir, cinsleri nelerdir üzere merak edilen soruları yanıtladık ve en yaygın mani örneklerinden kimilerine yer verdik. Mani hakkındaki niyetlerinizi yorumlarda paylaşabilirsiniz.