ahmetbeyler
Yeni Üye
Türkiye’de ve dünyada ne vakit bir kriz durumu ortaya çıksa, çeşitli bölümlerden isimler kameraların karşısına geçer ve bu krizin kendileri için ne kadar zor kaideler yarattığından, ortasında oldukları durumdan sıkıntı yanar ve daha sonrasında da ya işten çıkarmalar yapar, ya artırım yapar ya da ikisini bir ortada gerçekleştirirler.
Öte yandan sayılara baktığımızda durum biraz daha farklı. Son olarak pandemide sürekli yaşadığı külfetleri açıklayan, küçülmeye giden birtakım firmalar sene sonu rekor kârlar deklare etti. Milyonlarca insan ise önemli manada yoksullaştı, alım güçleri düştü. Pekala niye zenginler zenginleşmeye, ne olursa olsun devam edebiliyor?
Parası olana daha epeyce para!
Fast Company
Bloomberg’in Milyarderler Endeksi’ne baktığımızda, pandemi sürecinde 131 milyarderin servetlerini iki kat ya da daha fazla arttırdığını görüyoruz. Dünyanın en varlıklı insanı olan Louis Vuitton’ın başındaki Bernard Arnault, pandemi başından bu yana 60 milyar dolar daha zenginleşti. Elon Musk ise 50 milyar dolar daha güçlü hale geldi. Gautam Adani ise 10 milyar dolarlık servetini bu süreçte 110 milyar dolara çıkardı.
Bir de terazinin başka kefesine bakalım. Dünya Bankası’na bakılırsa aşırı fakirlik sınırı 1.9 dolardır. Yani bu yazının yazıldığı tarihte günde 35,6 TL kazanamayan herkes çok fakirlik hududunun altındadır. Sadece 2020 yılında bu düzeyin altına düşen insan sayısı 97 milyon oldu. Dünya çapında ise fakirlik oranı %7,8 düzeyinden %9,1 düzeyine geldi. Kaldı ki global enflasyonu da düşünürsek beşerler artık daha az alım gücüne sahip ve harcayabilecekleri para ölçüsü da azalıyor.
Krizden çıkmak için yük kolay insanlara yükleniyor.
Aslında hükümetler ya da merkez bankaları, “Krizi halka yükleyelim de debelensin dursunlar, niohaha” diye kahkahalar atan karikatürize makus karakterler değiller. Temel istedikleri şey en az kayıpla ekonominin çarklarını döndürmeye devam etmektir. Bu durum geçmişteki krizlerde de farklı değildi. Sorun, izlenen formların gelir eşitsizliğini daha da dehşetli hale getirmesi.
1929’daki Büyük Buhran’dan bu yana, çağdaş krizlerde birinci uygulanan yollardan biri para musluklarını açmaktır. bu biçimdece iktisadın desteklenmesi sağlanır, genel olarak daha kolay borç almayı ve borç bulmayı sağlar. Artık bir düşünelim, bir firmanın dalda kalıp 10 bin çalışana maaş ödemeye devam etmesi mi, yoksa 10 bin çalışana iki aylık maaşını verip işsiz kalmalarına seyirci kalmak mı? İşte tam olarak bu karar yüzünden şirketler -ve haliyle zenginler- daha avantajlı oluyor.
Zengin durmaksızın daha varlıklı, yoksul durmaksızın daha yoksul hale gelebilir mi?
Yeterince vakit geçerse ve günümüzdeki süreç devam ederse, ileride herkes yoksulken 1 kişinin her şeyin sahibi olması gerekir. Bilim insanları da yırtıcı kapitalizmin bu türlü bir daralmaya gidebileceğini söylüyor. Bu durumu değiştirebilecek farklı dış etmenler olsa da yeterince varlıklı şahısların fakirliğe düşmesi pek mümkün değil.
bir daha de akademik etraflarda tartışılan konulardan biri, dünyada orta sınıfın kaybolmaya başlayıp başlamadığıdır. bir epey ülkede orta sınıfın varlığı yavaş yavaş ortadan kalkıyor, beşerler standart bir yaşama dönüyor.
Para ücretsiz olunca pay senetleri de çılgın atmaya başlar.
Piyasaya para basmaya başlarsanız ister istemez balonlar ya da baloncuklar da oluşturmaya başlayabilirsiniz. Örneğin pandemi periyodunda verilen düşük faizli paralar, ABD iktisadında birden fazla teknoloji şirketi olan bir fazlaca firmanın pay kıymetleri önemli biçimde yükseldi. Öte yandan bu kıymet artışını destekleyecek ekonomik bir üretim pek de kelam konusu değildi. Piyasaya giren çok ölçüde para, neredeyse direkt finansal varlıklara gitti ve bu durum da zenginlerin faydasına oldu.
Oxfam’ın “Acıdan Kar Etmek” isimli raporuna nazaran son 24 ayda milyarderler, servetlerini tam son 23 yılda arttırdıkları kadar artırmayı başardı. Bu durum genel olarak milyarderlerin daha geniş bir zenginliğe sahip olmasını sağladı.
Buraya kadar olan kısım ekonomik göstergeler ve genel olarak akademik çalışmalarla açıklanabilen kısım. Düşük faiz oranları, hükümet takviyeleri ve yükselen pay pahaları bir kenarda dursun, bir de uzun müddette zenginleri daha da varlıklı hale getiren, hatta bu durumu kronikleştiren kısma da bir bakalım.
1- Kısa durum almak
Çok varlıklı bireyler, bir sorun halinde en epeyce etkilenebilecek payları evvel tespit edip ona nazaran kısa konum alırlar. Kısa konum almak demek, birinden kıymeti düşeceğine inandığınız şeyi kısa vadeli ödünç alıp satmaktır. Bugün 10 lira kıymetindeki hisseyi ödünç alıp satarsanız, 1 ay daha sonra da birebir hisseyi 7 liradan alıp geri verirseniz cebinizde 3 lira kalmış olur. Zenginler bunu milyonlarca payla yapabiliyor. Gamestop olayında olduğu üzere vakti gelince pay satan şayet olmazsa işler karışabiliyor lakin olsun.
2- Tabandan toplamak/şirket satın almak
Bazı firmalar krizlerde hayli önemli hasar alabiliyor. Payları dibe vurabiliyor ya da firma direkt satılabiliyor. Gereğince parası olan zenginler, bu firmaları ya da firmaların paylarını satın alıp kendilerine mutluluklar dileyebiliyorlar.
3- Pazarlık etmek
Zenginler daima pazarlık yapar, her şey pazarlık edilebilirdir. Apple, Tesla üzere devler, kriz durumunda kendilerine adeta muhtaç olan tedarikçilerine “Zam yapma, şunu bunu ek olarak ver, bize opsiyon sun, yoksa almam bak haa!” deme hakkına sahip olurlar. Çünkü karşılarındaki firma, batmak yerine daha az kâr elde etmeyi kabul edecektir.
4- Garibanın elinde ne var ise üç otuz paraya almak
Kriz durumunda bir fazlaca kişi ellerindeki varlıkları satmak zorunda kalabiliyor. Dahası, orta sınıfa yönelik olarak üretilen meskenler ve öteki yapılar satılamıyor. Bu yüzden de zenginler gelip her şeyi ucuz ucuz alırlar ve zenginliklerini arttırırlar.
5- Vergi cennetlerinden yaralanmak
Bazı ülkeler epey düşük vergilerle ve hayli muallak maddelerle yabancı yatırım çekmeye çalışırlar. Bu ülkeler, zenginlerin paralarını sakladığı kasalar haline gelir. bu biçimdece vergiler zenginleri pek de etkilemiş olmaz.
6- Kaynakları ucuz ucuz toplamak
Krizlerde demir, petrol vs üzere kaynaklara talep azalabilir, bu niçinle fiyatlar düşebilir. Zenginler bu noktada işin içine girer ve bu kaynakları en ucuz oldukları haliyle satın alır. bu biçimdelikle hem ileride kendi projeleri için ucuz hammadde kullanabilirler aynı vakitte satmak istediklerinde piyasadaki olağanlaşma ile kâr elde ederler.
Tek sorun sistemin kendisi mi yani?
Aslında değil. Birinci sıkıntılardan biri insanların parayı kullanmayı bilmemesi, çünkü bilhassa ülkemizde parayla tanışma epey geç yaşta oluyor. “Kumbara al, paranı içine at” düzeyine bile gelmek ülkemizde bir hayli çocuğun -hatta gencin- gelemediği bir düzey. Bunun tesirleri yetişkinlikte de devam ediyor. Haliyle işin içine para girdiğinde, beşerler nasıl davranacaklarını pek kestiremiyorlar.
Zenginler ve öteki beşerler para konusunda farklı düşünebiliyor. Zenginler yatırım odaklı düşünürken öteki insanların maksadı daha epeyce bir şeyler satın almak olabiliyor. Hangi parayı artık, hangisini daha sonra harcayacağına karar verebilmek fazlaca kıymetli bir yetenek.
“Abi hayli uzun yazmışsın, bize bir özet geçsen?”
Peki. Ekonomik sistemin tamamının işlemesini sağlayan ekonomik tedbirler, sistemi çalıştıran zenginleri dayanaklar. Çıkar özelleştirilirken kayıplar kamulaştırılır. Parası olan, fiyatı kıymetinin altında kalan her şeyi satın alarak zenginliğine zenginlik katar. Kısa periyodik düşünen ya da düşünmek zorunda kalan beşerler ise varlıklarını pahasının altında fiyatlarla kaybeder. Bu da zengini zenginleştirirken, gelir eşitsizliğini daha da arttırır.
Öte yandan sayılara baktığımızda durum biraz daha farklı. Son olarak pandemide sürekli yaşadığı külfetleri açıklayan, küçülmeye giden birtakım firmalar sene sonu rekor kârlar deklare etti. Milyonlarca insan ise önemli manada yoksullaştı, alım güçleri düştü. Pekala niye zenginler zenginleşmeye, ne olursa olsun devam edebiliyor?
Parası olana daha epeyce para!
Fast Company
Bloomberg’in Milyarderler Endeksi’ne baktığımızda, pandemi sürecinde 131 milyarderin servetlerini iki kat ya da daha fazla arttırdığını görüyoruz. Dünyanın en varlıklı insanı olan Louis Vuitton’ın başındaki Bernard Arnault, pandemi başından bu yana 60 milyar dolar daha zenginleşti. Elon Musk ise 50 milyar dolar daha güçlü hale geldi. Gautam Adani ise 10 milyar dolarlık servetini bu süreçte 110 milyar dolara çıkardı.
Bir de terazinin başka kefesine bakalım. Dünya Bankası’na bakılırsa aşırı fakirlik sınırı 1.9 dolardır. Yani bu yazının yazıldığı tarihte günde 35,6 TL kazanamayan herkes çok fakirlik hududunun altındadır. Sadece 2020 yılında bu düzeyin altına düşen insan sayısı 97 milyon oldu. Dünya çapında ise fakirlik oranı %7,8 düzeyinden %9,1 düzeyine geldi. Kaldı ki global enflasyonu da düşünürsek beşerler artık daha az alım gücüne sahip ve harcayabilecekleri para ölçüsü da azalıyor.
Krizden çıkmak için yük kolay insanlara yükleniyor.
Aslında hükümetler ya da merkez bankaları, “Krizi halka yükleyelim de debelensin dursunlar, niohaha” diye kahkahalar atan karikatürize makus karakterler değiller. Temel istedikleri şey en az kayıpla ekonominin çarklarını döndürmeye devam etmektir. Bu durum geçmişteki krizlerde de farklı değildi. Sorun, izlenen formların gelir eşitsizliğini daha da dehşetli hale getirmesi.
1929’daki Büyük Buhran’dan bu yana, çağdaş krizlerde birinci uygulanan yollardan biri para musluklarını açmaktır. bu biçimdece iktisadın desteklenmesi sağlanır, genel olarak daha kolay borç almayı ve borç bulmayı sağlar. Artık bir düşünelim, bir firmanın dalda kalıp 10 bin çalışana maaş ödemeye devam etmesi mi, yoksa 10 bin çalışana iki aylık maaşını verip işsiz kalmalarına seyirci kalmak mı? İşte tam olarak bu karar yüzünden şirketler -ve haliyle zenginler- daha avantajlı oluyor.
Zengin durmaksızın daha varlıklı, yoksul durmaksızın daha yoksul hale gelebilir mi?
Yeterince vakit geçerse ve günümüzdeki süreç devam ederse, ileride herkes yoksulken 1 kişinin her şeyin sahibi olması gerekir. Bilim insanları da yırtıcı kapitalizmin bu türlü bir daralmaya gidebileceğini söylüyor. Bu durumu değiştirebilecek farklı dış etmenler olsa da yeterince varlıklı şahısların fakirliğe düşmesi pek mümkün değil.
bir daha de akademik etraflarda tartışılan konulardan biri, dünyada orta sınıfın kaybolmaya başlayıp başlamadığıdır. bir epey ülkede orta sınıfın varlığı yavaş yavaş ortadan kalkıyor, beşerler standart bir yaşama dönüyor.
Para ücretsiz olunca pay senetleri de çılgın atmaya başlar.
Piyasaya para basmaya başlarsanız ister istemez balonlar ya da baloncuklar da oluşturmaya başlayabilirsiniz. Örneğin pandemi periyodunda verilen düşük faizli paralar, ABD iktisadında birden fazla teknoloji şirketi olan bir fazlaca firmanın pay kıymetleri önemli biçimde yükseldi. Öte yandan bu kıymet artışını destekleyecek ekonomik bir üretim pek de kelam konusu değildi. Piyasaya giren çok ölçüde para, neredeyse direkt finansal varlıklara gitti ve bu durum da zenginlerin faydasına oldu.
Oxfam’ın “Acıdan Kar Etmek” isimli raporuna nazaran son 24 ayda milyarderler, servetlerini tam son 23 yılda arttırdıkları kadar artırmayı başardı. Bu durum genel olarak milyarderlerin daha geniş bir zenginliğe sahip olmasını sağladı.
Buraya kadar olan kısım ekonomik göstergeler ve genel olarak akademik çalışmalarla açıklanabilen kısım. Düşük faiz oranları, hükümet takviyeleri ve yükselen pay pahaları bir kenarda dursun, bir de uzun müddette zenginleri daha da varlıklı hale getiren, hatta bu durumu kronikleştiren kısma da bir bakalım.
1- Kısa durum almak
Çok varlıklı bireyler, bir sorun halinde en epeyce etkilenebilecek payları evvel tespit edip ona nazaran kısa konum alırlar. Kısa konum almak demek, birinden kıymeti düşeceğine inandığınız şeyi kısa vadeli ödünç alıp satmaktır. Bugün 10 lira kıymetindeki hisseyi ödünç alıp satarsanız, 1 ay daha sonra da birebir hisseyi 7 liradan alıp geri verirseniz cebinizde 3 lira kalmış olur. Zenginler bunu milyonlarca payla yapabiliyor. Gamestop olayında olduğu üzere vakti gelince pay satan şayet olmazsa işler karışabiliyor lakin olsun.
2- Tabandan toplamak/şirket satın almak
Bazı firmalar krizlerde hayli önemli hasar alabiliyor. Payları dibe vurabiliyor ya da firma direkt satılabiliyor. Gereğince parası olan zenginler, bu firmaları ya da firmaların paylarını satın alıp kendilerine mutluluklar dileyebiliyorlar.
3- Pazarlık etmek
Zenginler daima pazarlık yapar, her şey pazarlık edilebilirdir. Apple, Tesla üzere devler, kriz durumunda kendilerine adeta muhtaç olan tedarikçilerine “Zam yapma, şunu bunu ek olarak ver, bize opsiyon sun, yoksa almam bak haa!” deme hakkına sahip olurlar. Çünkü karşılarındaki firma, batmak yerine daha az kâr elde etmeyi kabul edecektir.
4- Garibanın elinde ne var ise üç otuz paraya almak
Kriz durumunda bir fazlaca kişi ellerindeki varlıkları satmak zorunda kalabiliyor. Dahası, orta sınıfa yönelik olarak üretilen meskenler ve öteki yapılar satılamıyor. Bu yüzden de zenginler gelip her şeyi ucuz ucuz alırlar ve zenginliklerini arttırırlar.
5- Vergi cennetlerinden yaralanmak
Bazı ülkeler epey düşük vergilerle ve hayli muallak maddelerle yabancı yatırım çekmeye çalışırlar. Bu ülkeler, zenginlerin paralarını sakladığı kasalar haline gelir. bu biçimdece vergiler zenginleri pek de etkilemiş olmaz.
6- Kaynakları ucuz ucuz toplamak
Krizlerde demir, petrol vs üzere kaynaklara talep azalabilir, bu niçinle fiyatlar düşebilir. Zenginler bu noktada işin içine girer ve bu kaynakları en ucuz oldukları haliyle satın alır. bu biçimdelikle hem ileride kendi projeleri için ucuz hammadde kullanabilirler aynı vakitte satmak istediklerinde piyasadaki olağanlaşma ile kâr elde ederler.
Tek sorun sistemin kendisi mi yani?
Aslında değil. Birinci sıkıntılardan biri insanların parayı kullanmayı bilmemesi, çünkü bilhassa ülkemizde parayla tanışma epey geç yaşta oluyor. “Kumbara al, paranı içine at” düzeyine bile gelmek ülkemizde bir hayli çocuğun -hatta gencin- gelemediği bir düzey. Bunun tesirleri yetişkinlikte de devam ediyor. Haliyle işin içine para girdiğinde, beşerler nasıl davranacaklarını pek kestiremiyorlar.
Zenginler ve öteki beşerler para konusunda farklı düşünebiliyor. Zenginler yatırım odaklı düşünürken öteki insanların maksadı daha epeyce bir şeyler satın almak olabiliyor. Hangi parayı artık, hangisini daha sonra harcayacağına karar verebilmek fazlaca kıymetli bir yetenek.
“Abi hayli uzun yazmışsın, bize bir özet geçsen?”
Peki. Ekonomik sistemin tamamının işlemesini sağlayan ekonomik tedbirler, sistemi çalıştıran zenginleri dayanaklar. Çıkar özelleştirilirken kayıplar kamulaştırılır. Parası olan, fiyatı kıymetinin altında kalan her şeyi satın alarak zenginliğine zenginlik katar. Kısa periyodik düşünen ya da düşünmek zorunda kalan beşerler ise varlıklarını pahasının altında fiyatlarla kaybeder. Bu da zengini zenginleştirirken, gelir eşitsizliğini daha da arttırır.