ahmetbeyler
Yeni Üye
Daha evvelki içeriklerimizde çikolata üretmek için Afrika’da kakao emekçileri ve tabiat katliamı üzerinden yaşanan aksiliklerden bahsetmiştik. Ne var ki Afrika’da sömürülen tek şey kakao ağaçları ve iş gücü değil.
Gelin artık daima birlikte, bir hayli özel günün vazgeçilmez armağanlarından olan pırlanta yüzüklerin en kıymetli gereci olan elmasın kânlı ve karanlık öyküsüne bir göz atalım.
Tahmin edilenin bilakis, insanoğlu elmaslar ile Afrika’da değil; Hindistan’da tanıştı.
Kelime kökeni olarak Yunanca “adamas”, Arapça ile Farsça “almas” ve Fransızca “diamant” sözlerinden türetilen elmas, “değiştirilemez, kırılamaz” üzere manalara gelmektedir. Her ne kadar elmas Yunanca kökenli bir kelime olsa da tahmin edilenin aksine Hindistan kökenli bir madendir zira bundan yüzlerce yıl evvel yeryüzündeki birinci elmaslar Hindistan ve Brezilya topraklarında çıkarılmıştı.
Aslen karbon elementinin akrabası olan elmas, vakit içinde değişime uğrayarak elmasa dönüşür. Süs olarak kullanılması MÖ 2000 senelerına kadar uzanan elmasın, saf bir karbon tipi olduğu modern kimyanın babası olarak da anılan Fransız kimyager Antoine-Laurent de Lavoisier tarafınca keşfedilmişti.
Elmasın ana vatanı Hindistan olarak bilinse de Afrika topraklarında ayağınızla takılıp düşebileceğiniz kadar fazlaca elmas yatmaktadır.
Afrikalı elmas çalışanları
Günümüzdeki şimdiki rezerv detaylarıne nazaran en hayli elmas madeninin Kanada, Avustralya, Rusya ve Afrika’da olduğu biliniyor. Hatta Afrika’da o kadar fazlaca elmas rezervi vardır ki deyim yerindeyse yolda yürürken muz kabuğu yerine bir elmasa takılıp düşebilirsiniz.
Afrika’nın elmas bakımından bir rezerv cenneti olmasının ortaya çıkmasıyla birlikte, dünya üzerinde çağdaş manadaki birinci elmas ocağı, 1860 yılında iddia edebileceğiniz üzere bir Afrika devleti olan Güney Afrika Cumhuriyeti’nde açıldı. Elmastan evvel de rahat bir ömür süremeyen Afrikalılar için, elmasla birlikte daha da epey zahmet baş gösterecektir.
Elmasın kıymetini belirleyen bir epey kriter var, her ne kadar kuyumcuya gittiğinizde bu bilgiler fonksiyonsuz kalsa da bizler bahsetmemiş olmayalım.
Elmasın karanlık yüzüne geçmedilk evvel elmas ile ilgili bilmemiz gereken tahminen de son ayrıntıya değinmesek olmazdı. Kuyumcularda tek taş pırlanta ya da öbür çeşitlerdeki takılarda elmas büyüklüğünü tabir etmek için kullanılan, alışılagelmediğimiz ve gündelik hayatta asla kullanmadığımız bir ölçü ünitesi olan “karat” terimini duymuşsunuzdur.
Aslen keçiboynuzu çekirdeği manasına gelen ve Arapça kökenli bir söz olan “kırat”tan türeyen karat, evrensel elmas ölçü ünitesi olarak kullanılır. 1 karatın, 200 miligrama eşit olduğunu tabir edebiliriz.
Elmasın pahasını belirleyen faktörlere bakacak olursak şayet; tek kesim halinde ne kadar büyükse, karat başına fiyatı da o kadar pahalıdır. Yani elmasın sabit bir pahası yoktur. bir daha tıpkı biçimde, elmasın rengi, üstündeki personellik ve ışık geçirgenlik oranları gibi faktörler de elmasın kıymetini belirleyen öbür özelliklerdir.
Dünya senelerca Afrika’nın üzümlerini yiyip, bağını sormadı. her neyse ki artık bağın da üzüm kadar ehemmiyeti var!
Son paylaşılan bilgilere nazaran dünya genelinde her yıl yaklaşık 26 bin kilogram elmas çıkartılıyor. Bu elmasların çok yüksek bir oranı ise kestirim edebileceğiniz üzere Afrika topraklarından elde ediliyor. Afrika’nın karışık bir siyasi yapıya sahip olduğunu ve hatta kimi yerlerde huzur ve barışın söz manasının bile bilinmediğini duymuşsunuzdur. Pekala ya bu biçimde bir coğrafyada elmas üzere kıymetli bir madenin denetimi nasıl sağlanıyor?
Adına ister tez deyin isterseniz de belgelenememiş gerçekler; bilhassa elmas bakımından varlıklı Afrika ülkelerinde yaşanan geri kalmışlık, iç savaş ya da devletler ortası savaşların, batılı elmas şirketleri tarafınca finanse edildiği ifade ediliyor.
Öyle ki bu dev şirketlerin direkt ya da dolaylı bir biçimde iç savaşları desteklediği, birbiriyle gayret eden her iki örgüte de silah dayanağı sağladığı ya da devlete karşı ayaklanan kümeleri finanse ederek bölgedeki elmasları ederinden hayli daha düşük bir fiyata aldığı bir epeyce sefer lisana getirilen bir gerçek. Ne var ki bu insanlık dışı şeytani plan, geç de olsa dünyanın yansısı ile karşılaştı.
Kim bilir tahminen de Afrika’da çokça görülen kızıl renkli toprağa rengini kanlı elmaslar veriyordur!
Afrikalı elmas emekçileri
2003 yılında Birleşmiş Milletler (BM) tarafınca başlatılan ve Kimberley Süreci (Kimberley Process Certification Scheme / KPCS) olarak da isimlendirilen protokol ile dünyada reaksiyon çeken elmas pazarı, tabir yerindeyse kirli ellerden arındırılmaya çalışılıyor.
KPCS, temel mantık olarak elmasları savaş elması ve savaş dışı elmas olmak üzere ikiye ayırır. Bir elmasın; savaş, iç savaş ya da rastgele toplumsal bir olay kararında ele geçirilmiş kümelerden değil, resmi olarak tanınmış bir devletten satın alınması, elmas gelirlerinin terör örgütü ya da belli bir çeteye aktarılmaması en değerli konudur.
Gelgelelim her ne kadar BM, KPCS yardımıyla pazardaki savaş elmasları (kirli ya da kanlı elmas da denir) oranının %3’e kadar düştüğünü söz etse de, bir hayli bağımsız kuruluş, yolsuzluklar ve dolambaçlı yollarla savaş elmaslarının resmi elmaslara çevrildiğini ve bu sebeple savaş elmasları oranının bu kadar düşük olduğunu tabir ediyor.
Kanlı elmasları tercih etmemek için bir hayli niçinimiz var ancak birtakım dev şirketler daha epey kâr elde edebilmek için bugün bile kanlı elmas peşinde koşabiliyor.
Öncelikle en genel tabiriyle kanlı elmaslar için çalıntı elmas da diyebiliriz çünkü bu elmaslar devlet onayı olmadan ya da devlete karşın çıkartılan elmaslardır ve geliri büsbütün yasa dışı örgütlere aktarılır. Bu örgütler; yerel halkı silah zoruyla çalıştırır, toplu tecavüz ve katliamlar yapar, çalışmayı reddedenlerin oy kullanımını engellemek için kollarını keser ve çocukları zorla silahlandırarak örgütlerine dahil ederler.
Özellikle 1991–2002 Sierra Leone İç Savaşı’nda yasa dışı elmaslar çokça piyasaya sürülürken; çocuklar askere alınmış, köylerde bayanlara toplu biçimde tecavüz vakaları yaşanmış, savaşa katılmayıp madenlerde çalışmayı reddeden adamların kolları kesilmiş ve daha bir epey insanlık dışı olay yaşanmıştı. İddia ediyoruz ki tüm bu yaşananlar, yasa dışı elmasları tercih etmemek için geçerli bir sebeptir.
Kanlı elmaslar ile piyasayı manipüle etmek fazlaca daha kolay olduğu için temiz elmaslar da kıymetinden daha değerliye satılıyor.
İç savaştan bir imaj
Kanlı elmaslar birçok vakit rüşvet ve dolambaçlı yollarla bir biçimde yasal elmasa çevrilirken; takibi yapılamayan bu elmaslar, dev şirketler tarafınca gizlenir ve bu sayede elmasların piyasası da yükseltilmiş olur. Arz-talep istikrarında gizlenen elmaslar yardımıyla gereğince kâr elde eden şirketler, sonrasındasında bu elmasları piyasaya sürer. Elmasların vaktinden evvel piyasaya sürülmesi durumunda ise piyasada daha fazla elmas olacağı için kıymet kaybı yaşanacaktır.
Kanlı Elmas(Blood Diamond) sineması, insanların kanlı elmaslar konusunda bilgi sahibi olması bakımından KPSC’ye oranla daha büyük bir muvaffakiyet sağladı.
bir fazlaca sinema eleştirmeni, kaliteli sinemaların ortak tarafı olarak sinemaların insan hayatına olan tesirini müşahedeler. Kaliteli üretimlerin neredeyse tamamı, bir biçimde beyaz perdeden sıçrayıp gerçek hayata geçerek insanların hayatına direkt tesir etmiş filmlerdir. Hiç elbet Kanlı Elmas sineması de gösterime girdikten daha sonra, kanlı elmasla olan çabanın artmasındaki en kıymetli etkenlerden bir tanesiydi.
Yasa dışı elmasların öyküsünü daha güzel anlayabilmeniz için, başrollerinde Leonardo DiCaprio ve Jennifer Connelly’nin yer aldığı, 2006 üretimi Kanlı Elmas (Blood Diamond) isimli sineması izlemenizi tavsiye ederiz.
Bonus: Kuyumcularda işinize yaramasa da elmaslar hakkında bilmeniz gereken birkaç ufak ayrıntı daha:
Eski bir gelenek olarak günümüzde de nişan ve evliliğin simgesi olarak kullanılan elmaslar, aslında ortalama 3,5 milyar yaşındadır. Bu kadar yaşlı olan bir madenin bizlere uzaklığı ise yerden yaklaşık 250 km’dir fakat kimi vakit yerin 800 km derinliğinde bile elmaslarla karşılaşılabiliyor.
Isıyı epeyce yeterli ileten bir unsur olarak bilinmesine karşın elmaslar elektriği olağan kaidelerde asla iletemezler. Bu sebeple fazlaca güçlü bir yalıtkan olarak da bilinirler. Son olarak uzaydaki kimi gezegenlerin elmas bakımından dünyamıza nazaran fazlaca daha güçlü olduğu, beyaz cüce gezegen olarak da isimlendirilen birtakım soğuk yıldızların neredeyse büsbütün elmaslardan oluşabileceği ve birtakım gök taşlarında da elmasa rastlandığı görülmüştür.
Peki ya sizler kanlı elmaslar hakkında neler düşünüyorsunuz?
Kaynaklar: 1 / 2 / 3 / 4 / 5 / 6 /
Gelin artık daima birlikte, bir hayli özel günün vazgeçilmez armağanlarından olan pırlanta yüzüklerin en kıymetli gereci olan elmasın kânlı ve karanlık öyküsüne bir göz atalım.
Tahmin edilenin bilakis, insanoğlu elmaslar ile Afrika’da değil; Hindistan’da tanıştı.
Kelime kökeni olarak Yunanca “adamas”, Arapça ile Farsça “almas” ve Fransızca “diamant” sözlerinden türetilen elmas, “değiştirilemez, kırılamaz” üzere manalara gelmektedir. Her ne kadar elmas Yunanca kökenli bir kelime olsa da tahmin edilenin aksine Hindistan kökenli bir madendir zira bundan yüzlerce yıl evvel yeryüzündeki birinci elmaslar Hindistan ve Brezilya topraklarında çıkarılmıştı.
Aslen karbon elementinin akrabası olan elmas, vakit içinde değişime uğrayarak elmasa dönüşür. Süs olarak kullanılması MÖ 2000 senelerına kadar uzanan elmasın, saf bir karbon tipi olduğu modern kimyanın babası olarak da anılan Fransız kimyager Antoine-Laurent de Lavoisier tarafınca keşfedilmişti.
Elmasın ana vatanı Hindistan olarak bilinse de Afrika topraklarında ayağınızla takılıp düşebileceğiniz kadar fazlaca elmas yatmaktadır.
Afrikalı elmas çalışanları
Günümüzdeki şimdiki rezerv detaylarıne nazaran en hayli elmas madeninin Kanada, Avustralya, Rusya ve Afrika’da olduğu biliniyor. Hatta Afrika’da o kadar fazlaca elmas rezervi vardır ki deyim yerindeyse yolda yürürken muz kabuğu yerine bir elmasa takılıp düşebilirsiniz.
Afrika’nın elmas bakımından bir rezerv cenneti olmasının ortaya çıkmasıyla birlikte, dünya üzerinde çağdaş manadaki birinci elmas ocağı, 1860 yılında iddia edebileceğiniz üzere bir Afrika devleti olan Güney Afrika Cumhuriyeti’nde açıldı. Elmastan evvel de rahat bir ömür süremeyen Afrikalılar için, elmasla birlikte daha da epey zahmet baş gösterecektir.
Elmasın kıymetini belirleyen bir epey kriter var, her ne kadar kuyumcuya gittiğinizde bu bilgiler fonksiyonsuz kalsa da bizler bahsetmemiş olmayalım.
Elmasın karanlık yüzüne geçmedilk evvel elmas ile ilgili bilmemiz gereken tahminen de son ayrıntıya değinmesek olmazdı. Kuyumcularda tek taş pırlanta ya da öbür çeşitlerdeki takılarda elmas büyüklüğünü tabir etmek için kullanılan, alışılagelmediğimiz ve gündelik hayatta asla kullanmadığımız bir ölçü ünitesi olan “karat” terimini duymuşsunuzdur.
Aslen keçiboynuzu çekirdeği manasına gelen ve Arapça kökenli bir söz olan “kırat”tan türeyen karat, evrensel elmas ölçü ünitesi olarak kullanılır. 1 karatın, 200 miligrama eşit olduğunu tabir edebiliriz.
Elmasın pahasını belirleyen faktörlere bakacak olursak şayet; tek kesim halinde ne kadar büyükse, karat başına fiyatı da o kadar pahalıdır. Yani elmasın sabit bir pahası yoktur. bir daha tıpkı biçimde, elmasın rengi, üstündeki personellik ve ışık geçirgenlik oranları gibi faktörler de elmasın kıymetini belirleyen öbür özelliklerdir.
Dünya senelerca Afrika’nın üzümlerini yiyip, bağını sormadı. her neyse ki artık bağın da üzüm kadar ehemmiyeti var!
Son paylaşılan bilgilere nazaran dünya genelinde her yıl yaklaşık 26 bin kilogram elmas çıkartılıyor. Bu elmasların çok yüksek bir oranı ise kestirim edebileceğiniz üzere Afrika topraklarından elde ediliyor. Afrika’nın karışık bir siyasi yapıya sahip olduğunu ve hatta kimi yerlerde huzur ve barışın söz manasının bile bilinmediğini duymuşsunuzdur. Pekala ya bu biçimde bir coğrafyada elmas üzere kıymetli bir madenin denetimi nasıl sağlanıyor?
Adına ister tez deyin isterseniz de belgelenememiş gerçekler; bilhassa elmas bakımından varlıklı Afrika ülkelerinde yaşanan geri kalmışlık, iç savaş ya da devletler ortası savaşların, batılı elmas şirketleri tarafınca finanse edildiği ifade ediliyor.
Öyle ki bu dev şirketlerin direkt ya da dolaylı bir biçimde iç savaşları desteklediği, birbiriyle gayret eden her iki örgüte de silah dayanağı sağladığı ya da devlete karşı ayaklanan kümeleri finanse ederek bölgedeki elmasları ederinden hayli daha düşük bir fiyata aldığı bir epeyce sefer lisana getirilen bir gerçek. Ne var ki bu insanlık dışı şeytani plan, geç de olsa dünyanın yansısı ile karşılaştı.
Kim bilir tahminen de Afrika’da çokça görülen kızıl renkli toprağa rengini kanlı elmaslar veriyordur!
Afrikalı elmas emekçileri
2003 yılında Birleşmiş Milletler (BM) tarafınca başlatılan ve Kimberley Süreci (Kimberley Process Certification Scheme / KPCS) olarak da isimlendirilen protokol ile dünyada reaksiyon çeken elmas pazarı, tabir yerindeyse kirli ellerden arındırılmaya çalışılıyor.
KPCS, temel mantık olarak elmasları savaş elması ve savaş dışı elmas olmak üzere ikiye ayırır. Bir elmasın; savaş, iç savaş ya da rastgele toplumsal bir olay kararında ele geçirilmiş kümelerden değil, resmi olarak tanınmış bir devletten satın alınması, elmas gelirlerinin terör örgütü ya da belli bir çeteye aktarılmaması en değerli konudur.
Gelgelelim her ne kadar BM, KPCS yardımıyla pazardaki savaş elmasları (kirli ya da kanlı elmas da denir) oranının %3’e kadar düştüğünü söz etse de, bir hayli bağımsız kuruluş, yolsuzluklar ve dolambaçlı yollarla savaş elmaslarının resmi elmaslara çevrildiğini ve bu sebeple savaş elmasları oranının bu kadar düşük olduğunu tabir ediyor.
Kanlı elmasları tercih etmemek için bir hayli niçinimiz var ancak birtakım dev şirketler daha epey kâr elde edebilmek için bugün bile kanlı elmas peşinde koşabiliyor.
Öncelikle en genel tabiriyle kanlı elmaslar için çalıntı elmas da diyebiliriz çünkü bu elmaslar devlet onayı olmadan ya da devlete karşın çıkartılan elmaslardır ve geliri büsbütün yasa dışı örgütlere aktarılır. Bu örgütler; yerel halkı silah zoruyla çalıştırır, toplu tecavüz ve katliamlar yapar, çalışmayı reddedenlerin oy kullanımını engellemek için kollarını keser ve çocukları zorla silahlandırarak örgütlerine dahil ederler.
Özellikle 1991–2002 Sierra Leone İç Savaşı’nda yasa dışı elmaslar çokça piyasaya sürülürken; çocuklar askere alınmış, köylerde bayanlara toplu biçimde tecavüz vakaları yaşanmış, savaşa katılmayıp madenlerde çalışmayı reddeden adamların kolları kesilmiş ve daha bir epey insanlık dışı olay yaşanmıştı. İddia ediyoruz ki tüm bu yaşananlar, yasa dışı elmasları tercih etmemek için geçerli bir sebeptir.
Kanlı elmaslar ile piyasayı manipüle etmek fazlaca daha kolay olduğu için temiz elmaslar da kıymetinden daha değerliye satılıyor.
İç savaştan bir imaj
Kanlı elmaslar birçok vakit rüşvet ve dolambaçlı yollarla bir biçimde yasal elmasa çevrilirken; takibi yapılamayan bu elmaslar, dev şirketler tarafınca gizlenir ve bu sayede elmasların piyasası da yükseltilmiş olur. Arz-talep istikrarında gizlenen elmaslar yardımıyla gereğince kâr elde eden şirketler, sonrasındasında bu elmasları piyasaya sürer. Elmasların vaktinden evvel piyasaya sürülmesi durumunda ise piyasada daha fazla elmas olacağı için kıymet kaybı yaşanacaktır.
Kanlı Elmas(Blood Diamond) sineması, insanların kanlı elmaslar konusunda bilgi sahibi olması bakımından KPSC’ye oranla daha büyük bir muvaffakiyet sağladı.
bir fazlaca sinema eleştirmeni, kaliteli sinemaların ortak tarafı olarak sinemaların insan hayatına olan tesirini müşahedeler. Kaliteli üretimlerin neredeyse tamamı, bir biçimde beyaz perdeden sıçrayıp gerçek hayata geçerek insanların hayatına direkt tesir etmiş filmlerdir. Hiç elbet Kanlı Elmas sineması de gösterime girdikten daha sonra, kanlı elmasla olan çabanın artmasındaki en kıymetli etkenlerden bir tanesiydi.
Yasa dışı elmasların öyküsünü daha güzel anlayabilmeniz için, başrollerinde Leonardo DiCaprio ve Jennifer Connelly’nin yer aldığı, 2006 üretimi Kanlı Elmas (Blood Diamond) isimli sineması izlemenizi tavsiye ederiz.
Bonus: Kuyumcularda işinize yaramasa da elmaslar hakkında bilmeniz gereken birkaç ufak ayrıntı daha:
Eski bir gelenek olarak günümüzde de nişan ve evliliğin simgesi olarak kullanılan elmaslar, aslında ortalama 3,5 milyar yaşındadır. Bu kadar yaşlı olan bir madenin bizlere uzaklığı ise yerden yaklaşık 250 km’dir fakat kimi vakit yerin 800 km derinliğinde bile elmaslarla karşılaşılabiliyor.
Isıyı epeyce yeterli ileten bir unsur olarak bilinmesine karşın elmaslar elektriği olağan kaidelerde asla iletemezler. Bu sebeple fazlaca güçlü bir yalıtkan olarak da bilinirler. Son olarak uzaydaki kimi gezegenlerin elmas bakımından dünyamıza nazaran fazlaca daha güçlü olduğu, beyaz cüce gezegen olarak da isimlendirilen birtakım soğuk yıldızların neredeyse büsbütün elmaslardan oluşabileceği ve birtakım gök taşlarında da elmasa rastlandığı görülmüştür.
Peki ya sizler kanlı elmaslar hakkında neler düşünüyorsunuz?
Kaynaklar: 1 / 2 / 3 / 4 / 5 / 6 /