ahmetbeyler
Yeni Üye
Uzun vakittir ortasında olduğumuz kimi durumlarda vakit zaman kritik kararlar vermemiz gerekebiliyor. İnsanı yıpratan bir işten istifa etmeyi düşünmek ya da münasebetiniz sizi yıpratmaya başladığında onu sonlandırmayı planlamak üzere birfazlaca karar, işler berbata gitmeye başladığında aklımıza gelir.
Bu üzere kritik kararlar vermemizin gerektiği anlarda bizleri yanılgıya düşüren ‘batık bedel sendromundan’ bu içeriğimizde bahsedeceğiz. Kelam konusu yanılgı, karar vereceğimiz vakit içinderda ileride ne olacağına değil, geçmişte ne yaptığımıza odaklanmamıza sebep oluyor. Yani ziyandan dönmek yerine, ödemiş olduğumuz bedele sıkıca sarılmamıza yol açıyor.
İzlemesi adeta azap olan bir sineması, sadece bilete para verdiğiniz için sonuna kadar izliyorsanız siz de bu durumdan muzdaripsiniz demektir:
Evet, batık bedel sendromu bu üzere sıradan durumlarda, iş hayatınızdaki değerli kararlarda ve daha nicelerinde kendini gösterir. Lakin ansızın karşımıza çıkan kararlardan epeyce, berbata giden durumlar karşısında alacağımız kararlarda karşımıza çıkar. Bu durumlarda insanları yanlış karar vermeye iten şey ise, o bahiste yaptıkları yatırım olur. Yani maliyet, getirinin önüne geçer.
Örnek olarak sağlıklı bir biçimde bu günlere getirdiğiniz 4 yıllık bağınızda, evlenmek isteseniz de karşı tarafın evlenmeye istekli olmadığını ve olmayacağını anladınız. Bu noktada duygusal faktörler işin içine girdiğinde ayrılmak güç olsa da mantıklı olan karar, bunu bir tecrübe olarak görüp kendi yolunuza odaklanmak olacaktır.
Lakin batık bedel sendromu, sizleri bu 4 yıl ortasında yaptığınız yatırıma, yani gösterdiğiniz efora odaklanmaya zorlar. Bu eforlara odaklanınca da az evvel bahsetmiş olduğumiz mantıklı olan sonucu görmekte zorlanır, bir yere varmasını umarak bağlantının ortasında kalırsınız. Yani karar vermeniz gerektiğinde bu sonucu şimdiki ve mantıklı olan fikirle değil, geçmişe bakarak verirsiniz. ötürüsıyla mantık dışı verilen sonucu yatırım olarak görürsünüz.
Mantıksız kararların da ardında belirli sebepler var natürel. Birincisiyle başlayalım: Vaktimizi, paramızı ve eforumuzu israf ediyormuş üzere görünmek istemiyoruz
Bağlantı meseladen devam edecek olursak, kelam konusu 4 yılda yaptıklarınızı düşünelim. Maddiyata paha veriyorsanız harcadığınız para yahut maneviyata kıymet veriyorsanız birlikte geçirdiğiniz vakit içinder ve karşılıklı aldığınız ikramlar üzere birfazlaca şey, ilginizi bitirdiğiniz an çöpe gidecekmiş üzere gelir.
Ya da rastgele bir alana yaptığınız yatırımlar daima sizden bir şeyler gdolayıyorsa ve asla getiri sağlamıyorsa, mantıklı olan şey elinizde olan parayı daha mantıklı alanlara yatırmak olacaktır. Ancak bu vakte kadar kelam konusu alana epeyce fazla para yatırdığınız gerçeği sizi bırakmaz ve çöpe gitmesini de istemediğinizden sonuna kadar gitmeniz gerekiyormuş üzere düşünürsünüz.
İkinci bir sebep ise kaybetmeyi dayanılmaz bulmaktan kaynaklanıyor: “O kadar parayı boşuna mı verdik?”
Davranış psikolojisi alanının önde gelen isimlerinden Richard Thaler bu durumu, ”bir eseri yahut ayrıcalığı kullanma hakkına parayla erişmek, onun kullanım oranını artıracaktır” kelamlarıyla açıklıyor. Örnek olarak dostunuzla dışarıdan farklı yemekler dediğinizi ve size gelen yemeği beğenmediğinizi düşünün.
dostunuz fazladan söylemiş olduği yemeğini sizinle paylaşacak olsa da oldukça ödeme yaptığınız kendi yameğinizi sadece bu sebeple yemeye çalışmanız muhtemeldir. Yahut önce sinema parasını ösöylemiş olduğiniz bir sinemaya gitmeyi tercih etmeniz, ondan sonrasında dostunuzla bir arada bedavaya gidebileceğiniz bir sineması tercih etmenizden daha mümkündür.
Ya da fazlaca para vererek aldığınız bir oyun sıkıcı gelmeye başlasa da yalnızca para ösöylemiş olduğiniz için oynamaya devam edebilirsiniz.
Zira her bir durumda, yaptığınız yatırımı kaybetmeniz kelam konusudur. Ya da gerçekten o denli midir?
Bitmek zorunda kalan bağlar ve istenilen yere getirmeyen iş atılımları… Hepsinin vardığı bir yer var: Lakin bu, berbat giden şeyleri anında bitirin demek değil
Buraya kadar anlattığımız şeylerde sorun, yaptığınız şeye bağlı kalmak değildi. Tersine, bir şeye pes etmeden bağlı kalmak birden fazla vakit sizlere âlâ sonuçlar getirecektir. Batık bedel sendromunda asıl anlatılmak istenen, batmış yatırımları ayağa kaldırmakla vakit kaybetmemenizdir.
Yani geçmişe bakarak günümüze yönelik karar vermeyin:
Bugün yapacağınız bir mali yatırımda evvelki yatırımlarınız sizleri yönetmemeli. Ya da münasebetlerinizi gözden geçirirken bu vakte kadar harcadığınız vakti hesaba katmamalısınız. Bu arsız olun demek değil. Daha epeyce, yeni vakitte karar verirken yitirdiğiniz paraya, uğraşa ve en kıymetlisi vakte bakarak karar vermeyin demek.
Bunun yerine bugünün kurallarını hesaba katarak karar vermeniz gerekiyor. Örnek olarak 100 bin liranızın 80 bin lirasını, yaptığınız yatırımla kaybettiğinizi düşünün. Üzücü gelse de ilerideki yatırımlarınızda o 80 bin lirayı düşünmek yerine kalan 20 bin liranızı nasıl mantıklı kullanacağınıza odaklanmalısınız. Zira o para, tıpkı başka durumlarda harcadığımız vakit ve efor üzere geri gelmemek üzere gitti.
Tıpkı bu türlü bağlantılarınızda de geçmişten bugüne harcadığınız vakte, uğraşa yahut paraya değil, aktüel durumda elinizde ne olduğuna odaklanarak karar vermeniz gerekiyor. 4 yılınızı size ziyan veren biriyle geçirmiş olabilirsiniz. Lakin bu 4 yıl boşa gitmesin diye beşinci yılı da feda etmeyi göze alıyorsanız batık bedel sendromundan hâlâ muzdaripsiniz demektir.
Makus olan bir sineması yalnızca parasını verdiğiniz için izlemeniz, makûs olan bir yemeği sadece para verdiğiniz için yemeye çalışmanız, yürümeyen ve size ziyan veren bir bağlantıya sadece fazlaca vakit harcadığınız için devam etmeniz, uğruna fazlaca para harcadığınız lakin her seferinde sizi hüsrana uğratan bir yatırıma para harcamaya devam etmeniz ‘gerekmiyor’.
ömrün her alanında, yaptığınız yatırımlar karşılığını veremeyecekse bunu kabullenin ve batık bedel sendromunun baş düşmanını her fırsatta hatırlayın: Zararın neresinden dönsen kârdır.
Kaynaklar: Birleşik Devletler Ulusal Tıp Kütüphanesi, The Decision Lab, Intermittent Diversion
Bu üzere kritik kararlar vermemizin gerektiği anlarda bizleri yanılgıya düşüren ‘batık bedel sendromundan’ bu içeriğimizde bahsedeceğiz. Kelam konusu yanılgı, karar vereceğimiz vakit içinderda ileride ne olacağına değil, geçmişte ne yaptığımıza odaklanmamıza sebep oluyor. Yani ziyandan dönmek yerine, ödemiş olduğumuz bedele sıkıca sarılmamıza yol açıyor.
İzlemesi adeta azap olan bir sineması, sadece bilete para verdiğiniz için sonuna kadar izliyorsanız siz de bu durumdan muzdaripsiniz demektir:
Evet, batık bedel sendromu bu üzere sıradan durumlarda, iş hayatınızdaki değerli kararlarda ve daha nicelerinde kendini gösterir. Lakin ansızın karşımıza çıkan kararlardan epeyce, berbata giden durumlar karşısında alacağımız kararlarda karşımıza çıkar. Bu durumlarda insanları yanlış karar vermeye iten şey ise, o bahiste yaptıkları yatırım olur. Yani maliyet, getirinin önüne geçer.
Örnek olarak sağlıklı bir biçimde bu günlere getirdiğiniz 4 yıllık bağınızda, evlenmek isteseniz de karşı tarafın evlenmeye istekli olmadığını ve olmayacağını anladınız. Bu noktada duygusal faktörler işin içine girdiğinde ayrılmak güç olsa da mantıklı olan karar, bunu bir tecrübe olarak görüp kendi yolunuza odaklanmak olacaktır.
Lakin batık bedel sendromu, sizleri bu 4 yıl ortasında yaptığınız yatırıma, yani gösterdiğiniz efora odaklanmaya zorlar. Bu eforlara odaklanınca da az evvel bahsetmiş olduğumiz mantıklı olan sonucu görmekte zorlanır, bir yere varmasını umarak bağlantının ortasında kalırsınız. Yani karar vermeniz gerektiğinde bu sonucu şimdiki ve mantıklı olan fikirle değil, geçmişe bakarak verirsiniz. ötürüsıyla mantık dışı verilen sonucu yatırım olarak görürsünüz.
Mantıksız kararların da ardında belirli sebepler var natürel. Birincisiyle başlayalım: Vaktimizi, paramızı ve eforumuzu israf ediyormuş üzere görünmek istemiyoruz
Bağlantı meseladen devam edecek olursak, kelam konusu 4 yılda yaptıklarınızı düşünelim. Maddiyata paha veriyorsanız harcadığınız para yahut maneviyata kıymet veriyorsanız birlikte geçirdiğiniz vakit içinder ve karşılıklı aldığınız ikramlar üzere birfazlaca şey, ilginizi bitirdiğiniz an çöpe gidecekmiş üzere gelir.
Ya da rastgele bir alana yaptığınız yatırımlar daima sizden bir şeyler gdolayıyorsa ve asla getiri sağlamıyorsa, mantıklı olan şey elinizde olan parayı daha mantıklı alanlara yatırmak olacaktır. Ancak bu vakte kadar kelam konusu alana epeyce fazla para yatırdığınız gerçeği sizi bırakmaz ve çöpe gitmesini de istemediğinizden sonuna kadar gitmeniz gerekiyormuş üzere düşünürsünüz.
İkinci bir sebep ise kaybetmeyi dayanılmaz bulmaktan kaynaklanıyor: “O kadar parayı boşuna mı verdik?”
Davranış psikolojisi alanının önde gelen isimlerinden Richard Thaler bu durumu, ”bir eseri yahut ayrıcalığı kullanma hakkına parayla erişmek, onun kullanım oranını artıracaktır” kelamlarıyla açıklıyor. Örnek olarak dostunuzla dışarıdan farklı yemekler dediğinizi ve size gelen yemeği beğenmediğinizi düşünün.
dostunuz fazladan söylemiş olduği yemeğini sizinle paylaşacak olsa da oldukça ödeme yaptığınız kendi yameğinizi sadece bu sebeple yemeye çalışmanız muhtemeldir. Yahut önce sinema parasını ösöylemiş olduğiniz bir sinemaya gitmeyi tercih etmeniz, ondan sonrasında dostunuzla bir arada bedavaya gidebileceğiniz bir sineması tercih etmenizden daha mümkündür.
Ya da fazlaca para vererek aldığınız bir oyun sıkıcı gelmeye başlasa da yalnızca para ösöylemiş olduğiniz için oynamaya devam edebilirsiniz.
Zira her bir durumda, yaptığınız yatırımı kaybetmeniz kelam konusudur. Ya da gerçekten o denli midir?
Bitmek zorunda kalan bağlar ve istenilen yere getirmeyen iş atılımları… Hepsinin vardığı bir yer var: Lakin bu, berbat giden şeyleri anında bitirin demek değil
Buraya kadar anlattığımız şeylerde sorun, yaptığınız şeye bağlı kalmak değildi. Tersine, bir şeye pes etmeden bağlı kalmak birden fazla vakit sizlere âlâ sonuçlar getirecektir. Batık bedel sendromunda asıl anlatılmak istenen, batmış yatırımları ayağa kaldırmakla vakit kaybetmemenizdir.
Yani geçmişe bakarak günümüze yönelik karar vermeyin:
Bugün yapacağınız bir mali yatırımda evvelki yatırımlarınız sizleri yönetmemeli. Ya da münasebetlerinizi gözden geçirirken bu vakte kadar harcadığınız vakti hesaba katmamalısınız. Bu arsız olun demek değil. Daha epeyce, yeni vakitte karar verirken yitirdiğiniz paraya, uğraşa ve en kıymetlisi vakte bakarak karar vermeyin demek.
Bunun yerine bugünün kurallarını hesaba katarak karar vermeniz gerekiyor. Örnek olarak 100 bin liranızın 80 bin lirasını, yaptığınız yatırımla kaybettiğinizi düşünün. Üzücü gelse de ilerideki yatırımlarınızda o 80 bin lirayı düşünmek yerine kalan 20 bin liranızı nasıl mantıklı kullanacağınıza odaklanmalısınız. Zira o para, tıpkı başka durumlarda harcadığımız vakit ve efor üzere geri gelmemek üzere gitti.
Tıpkı bu türlü bağlantılarınızda de geçmişten bugüne harcadığınız vakte, uğraşa yahut paraya değil, aktüel durumda elinizde ne olduğuna odaklanarak karar vermeniz gerekiyor. 4 yılınızı size ziyan veren biriyle geçirmiş olabilirsiniz. Lakin bu 4 yıl boşa gitmesin diye beşinci yılı da feda etmeyi göze alıyorsanız batık bedel sendromundan hâlâ muzdaripsiniz demektir.
Makus olan bir sineması yalnızca parasını verdiğiniz için izlemeniz, makûs olan bir yemeği sadece para verdiğiniz için yemeye çalışmanız, yürümeyen ve size ziyan veren bir bağlantıya sadece fazlaca vakit harcadığınız için devam etmeniz, uğruna fazlaca para harcadığınız lakin her seferinde sizi hüsrana uğratan bir yatırıma para harcamaya devam etmeniz ‘gerekmiyor’.
ömrün her alanında, yaptığınız yatırımlar karşılığını veremeyecekse bunu kabullenin ve batık bedel sendromunun baş düşmanını her fırsatta hatırlayın: Zararın neresinden dönsen kârdır.
Kaynaklar: Birleşik Devletler Ulusal Tıp Kütüphanesi, The Decision Lab, Intermittent Diversion