ahmetbeyler
Yeni Üye
Birçok vakit insanların IKEA’nın satış siyasetini kötülediğini duyuyoruz. Ancak ironik bir biçimde buradan mobilyalarını alıp kuran şahısların sıklıkla onlarla daha keyifli olduğu da görülüyor. Olağan hazır bir mobilya satmak yerine demonte mobilya satan şirket, aslında bunun maliyetleri azaltmak için olduğunu daha evvel açıklamıştı.
Lakin Tüketici Psikoloji Mecmuası’nda yayımlanan bir çalışma, bunun psikoloji tarafında da çok esaslı tesirleri olduğunu ortaya koymuştu. Bu bağlamda ortaya IKEA tesiri çıkmış ve mobilya bölümünün hayli daha ötesinde bir alanı kapladığı görülmüştü. Çocukların sürpriz yumurtadan çıkan oyuncakları daha hayli sevmesini ve kendi yaptığınız şeylere daha fazlaca bedel vermenizi açıklayan bu kavrama gelin birlikte bakalım.
Kabaca nedir bu IKEA tesiri?
Mike Norton, Daniel Mochon ve Dan Ariely’nin ortaya koyduğu bu durum, son hâline ulaşmasına katkıda bulunduğumuz şeylere daha fazlaca kıymet vermemizi kapsıyor. Örnek olarak çocukların sürpriz yumurtaların ortasından çıkan oyuncaklarına bakabiliriz. Bunları birkaç sıradan adımla birleştiren çocuklar, o oyuncaklarla daha fazlaca vakit geçirebiliyor.
Tıpkı durum LEGO’larda da geçerli. Hem çocukların tıpkı vakitte yetişkinlerin severek aldığı LEGO’lar, kutunun ortasından büsbütün demonte olarak geliyor ve beşerler bu modülleri birleştirip son hâline baktığında başarmışlık hissini sonuna kadar yaşıyor.
Tesirin ismini aldığı IKEA’nın mamüllerine baktığımızda ise bir daha demonte sunulan mobilyalar görüyoruz. Tıpkı biçimde bunları son hâline ulaştırmak için de vakit, vakit ve gayret ayrılması gerekiyor. Her şey keyifli bitmiş olduğinde ise evvelkilerde olduğu üzere bir daha başarmışlık hissiyle birlikte oluyoruz.
Her şey pek olağan görünüyor o denli değil mi? Pekala bu biçimde bunu sorun yapan ne?
Bunu sorun yapan şey, ortaya koyduğumuz şeye adeta âşık olmamız. Örnek olarak IKEA’dan aldığımız bir sandalyeyi yapıp üzerine oturduğumuzda biraz da olsa sallanmasını göz gerisi edebilir, hatta yok sayabiliriz. Ancak bir arkadaşımız geldiğinde daha objektif bir gözle bakabildiğinden sandalyenin sallanması onun dikkatini daha epey çekebilir. Bu durumu sorun yapan tam da bu: Objektifliğimizin önüne geçmesi.
Durumu daha âlâ anlamak için, yapılan farklı bir çalışmaya göz atalım
Bu çalışmada elimizde 3 adet küme bulunuyor. Bunların birincisinden origami yapmaları istenirken ikincisinden yalnızca yapılanlara kıymet biçmeleri bekleniyor. Üçüncü kümede ise profesyonel olarak origami yapan şahıslar var.
Birinci kümedeki tecrübesiz olan şahıslardan başta turna kuşu yapmaları isteniyor. Doğal olarak kusursuz işler çıkaramamış olan bu kümeye ondan sonrasında, yaptıklarını ellerinde tutmak isteselerdi kaç para verecekleri soruluyor. Karşılıklar alındıktan daha sonra bu kusurlu turna kuşlarının bedeli ikinci kümeye soruluyor. Ama bu sefer uzmanların yaptığı turna kuşları da karşılaştırmaya dâhil ediliyor.
Pekala niye ortaya çıkıyor bu durum?
IKEA etkisinin sebebinin ruhsal bir muhtaçlıktan kaynaklandığı düşünülüyor. Bu ise ‘becerikli hissetme’ gereksinimi. Burada bu durumun dışarıdan bakıldığında maharetli görünmeyle ilgisinin olmadığını belirtelim. Çünkü durum, daha epeyce kendimizden şad olmamızla ilgili. Baştan bu yana bahsetmiş olduğumiz başarmışlık hissi de bunu besliyor.
Birebir biçimde ortaya koyduğumuz vakit, para ve uğraşın bir yere ulaştığını görmek istememiz ve bizimle özdeşleşen şeyleri daha epeyce sevmemiz de burada büyük hisse sahibi. Son olarak ortaya koyduğumuz şeyler hakkında tabir yerindeyse yaptığımız güzellemeler de bu tesirin ortaya çıkmasına sebep olur. Sonuçta kimse eforunun boşa gitmesini yahut gittiğini düşünmeyi istemez.
Bu tesirden korunmak ve hem elimizdekilerin birebir vakitte etraftakilerin farkında olabilmek için objektif olmak gerekiyor
Bunun için de gereksinimlerimizin ve isteklerimizin neler olduğu konusunu dürüstçe düşünmemiz gerekiyor. Örnek olarak farklı bir yerden bütün olarak satın alabileceğiniz bir mobilya IKEA’dakinden bir nebze ucuz olabilir. Bu noktada daha fazla ödeme yaparak IKEA’daki mobilyayı kurmak mı istersiniz yoksa yalnızca gereksiniminiz olan mobilyayı alıp öbür işlerinize dönmeyi mi?
elbette dürüst olunduğu sürece bu seçeneklerden biri gerçek başkası yanlış diyemeyiz. Çünkü bunlar şahsi tercihlerinize göre vereceğiniz kararlar. Otomobil modellerinden koleksiyon yapan iki bireyden biri LEGO modellerini toplarken oburu diecast metal modelleri toplayabilir. Siz bu durumda hangi tarafta olurdunuz? Niyetlerinizi yorum kısmında paylaşabilirsiniz.
Kaynaklar: Medium, Barış Özcan, The Decision Lab, Pete Judo, Business Insider
Lakin Tüketici Psikoloji Mecmuası’nda yayımlanan bir çalışma, bunun psikoloji tarafında da çok esaslı tesirleri olduğunu ortaya koymuştu. Bu bağlamda ortaya IKEA tesiri çıkmış ve mobilya bölümünün hayli daha ötesinde bir alanı kapladığı görülmüştü. Çocukların sürpriz yumurtadan çıkan oyuncakları daha hayli sevmesini ve kendi yaptığınız şeylere daha fazlaca bedel vermenizi açıklayan bu kavrama gelin birlikte bakalım.
Kabaca nedir bu IKEA tesiri?
Mike Norton, Daniel Mochon ve Dan Ariely’nin ortaya koyduğu bu durum, son hâline ulaşmasına katkıda bulunduğumuz şeylere daha fazlaca kıymet vermemizi kapsıyor. Örnek olarak çocukların sürpriz yumurtaların ortasından çıkan oyuncaklarına bakabiliriz. Bunları birkaç sıradan adımla birleştiren çocuklar, o oyuncaklarla daha fazlaca vakit geçirebiliyor.
Tıpkı durum LEGO’larda da geçerli. Hem çocukların tıpkı vakitte yetişkinlerin severek aldığı LEGO’lar, kutunun ortasından büsbütün demonte olarak geliyor ve beşerler bu modülleri birleştirip son hâline baktığında başarmışlık hissini sonuna kadar yaşıyor.
Tesirin ismini aldığı IKEA’nın mamüllerine baktığımızda ise bir daha demonte sunulan mobilyalar görüyoruz. Tıpkı biçimde bunları son hâline ulaştırmak için de vakit, vakit ve gayret ayrılması gerekiyor. Her şey keyifli bitmiş olduğinde ise evvelkilerde olduğu üzere bir daha başarmışlık hissiyle birlikte oluyoruz.
Her şey pek olağan görünüyor o denli değil mi? Pekala bu biçimde bunu sorun yapan ne?
Bunu sorun yapan şey, ortaya koyduğumuz şeye adeta âşık olmamız. Örnek olarak IKEA’dan aldığımız bir sandalyeyi yapıp üzerine oturduğumuzda biraz da olsa sallanmasını göz gerisi edebilir, hatta yok sayabiliriz. Ancak bir arkadaşımız geldiğinde daha objektif bir gözle bakabildiğinden sandalyenin sallanması onun dikkatini daha epey çekebilir. Bu durumu sorun yapan tam da bu: Objektifliğimizin önüne geçmesi.
Durumu daha âlâ anlamak için, yapılan farklı bir çalışmaya göz atalım
Bu çalışmada elimizde 3 adet küme bulunuyor. Bunların birincisinden origami yapmaları istenirken ikincisinden yalnızca yapılanlara kıymet biçmeleri bekleniyor. Üçüncü kümede ise profesyonel olarak origami yapan şahıslar var.
Birinci kümedeki tecrübesiz olan şahıslardan başta turna kuşu yapmaları isteniyor. Doğal olarak kusursuz işler çıkaramamış olan bu kümeye ondan sonrasında, yaptıklarını ellerinde tutmak isteselerdi kaç para verecekleri soruluyor. Karşılıklar alındıktan daha sonra bu kusurlu turna kuşlarının bedeli ikinci kümeye soruluyor. Ama bu sefer uzmanların yaptığı turna kuşları da karşılaştırmaya dâhil ediliyor.
- Soldan sağa sırasıyla; tecrübesiz kümenin kendi turna kuşlarına biçtiği bedel, ikinci kümenin birinci küme tarafınca yapılan turna kuşlarına biçtiği bedel ve ikinci kümenin uzmanların elinden çıkan turna kuşlarına biçtiği paha
Pekala niye ortaya çıkıyor bu durum?
IKEA etkisinin sebebinin ruhsal bir muhtaçlıktan kaynaklandığı düşünülüyor. Bu ise ‘becerikli hissetme’ gereksinimi. Burada bu durumun dışarıdan bakıldığında maharetli görünmeyle ilgisinin olmadığını belirtelim. Çünkü durum, daha epeyce kendimizden şad olmamızla ilgili. Baştan bu yana bahsetmiş olduğumiz başarmışlık hissi de bunu besliyor.
Birebir biçimde ortaya koyduğumuz vakit, para ve uğraşın bir yere ulaştığını görmek istememiz ve bizimle özdeşleşen şeyleri daha epeyce sevmemiz de burada büyük hisse sahibi. Son olarak ortaya koyduğumuz şeyler hakkında tabir yerindeyse yaptığımız güzellemeler de bu tesirin ortaya çıkmasına sebep olur. Sonuçta kimse eforunun boşa gitmesini yahut gittiğini düşünmeyi istemez.
Bu tesirden korunmak ve hem elimizdekilerin birebir vakitte etraftakilerin farkında olabilmek için objektif olmak gerekiyor
Bunun için de gereksinimlerimizin ve isteklerimizin neler olduğu konusunu dürüstçe düşünmemiz gerekiyor. Örnek olarak farklı bir yerden bütün olarak satın alabileceğiniz bir mobilya IKEA’dakinden bir nebze ucuz olabilir. Bu noktada daha fazla ödeme yaparak IKEA’daki mobilyayı kurmak mı istersiniz yoksa yalnızca gereksiniminiz olan mobilyayı alıp öbür işlerinize dönmeyi mi?
elbette dürüst olunduğu sürece bu seçeneklerden biri gerçek başkası yanlış diyemeyiz. Çünkü bunlar şahsi tercihlerinize göre vereceğiniz kararlar. Otomobil modellerinden koleksiyon yapan iki bireyden biri LEGO modellerini toplarken oburu diecast metal modelleri toplayabilir. Siz bu durumda hangi tarafta olurdunuz? Niyetlerinizi yorum kısmında paylaşabilirsiniz.
Kaynaklar: Medium, Barış Özcan, The Decision Lab, Pete Judo, Business Insider