ahmetbeyler
Yeni Üye
Türkiye Cumhuriyeti için büyük kıymete sahip olan Lozan Antlaşması 1923 yılında imzalanmıştı. 24 Temmuz tarihinde yapılan antlaşma ile bir arada Türkiye, fiilen kazandığı bağımsızlığını resmen de kabul ettirmişti. Gelin görün ki bu antlaşma, yıllardır birtakım komplo teorilerinin merkezinde yer alıyor.
Ülkemizde komplo teorisinden epey bir şey yok. Bu teorilerin en dayanaksız olanlarından biri ise Lozan Antlaşması’nın “Bor ve petrol çıkarmamızı yasaklıyorlar ama 100 yıl daha sonra bitecek o kontrat, daha sonrasında uçacağız!” diye açıklanan bilinmeyen unsurları. Bu yazıda, üstüne bu kadar konuşulan bor madeninin durumunu inceleyeceğiz.
Lozan bitti demediniz mi?
Lozan Antlaşması’nın bir müddetsi falan yok, antlaşmanın kapalı unsuru olduğu tarafında en ufak bir kanıt da yok. İnanmazsınız lakin antlaşma metnine bakın buradan da erişilebiliyor. Gördüğünüz üzere rastgele bir yerde petroldür, doğal gazdır, bordur bir unsurdan bahsedilmiyor.
Öncelikle bu kısımda anlaşabildiysek artık de niçin borla ilgili Türkiye’nin hayallerinin gerçek olmadığını irdeleyeceğiz. Çünkü bor ile şimdilik yaptığımız iki şey var; biri borcam, oburu deterjan. Bu durumun değişmesi de pek muhtemel değil.
“E nasıl yapacaktın, bor çıkarttırmıyorlar ki!”
Bana bu söylendiği vakit “Kim o çıkarttırmayanlar” diyorum, çabucak yanıt hazır “Dıj güjler.” Ülkecene semptomları hastalıklarla karıştırmak üzere bir külfetimiz var. Kimsenin kederi Türkiye’nin bora sahip olması değil, kendilerinin olmaması. Dünya rezervinin %73,2’si Türkiye’dedir. Çabucak gerimizde yer alan ABD’nin rezervinin Dünya rezervine oranı %6,2, Çin’in ise 3,6’dır.
Şimdi kaynaksız ortaya atılan sav boş savdır, kıymetsizdir. T.C. Güç ve Doğal Kaynaklar Bakanlığı sitesinde inceleme yaptığımızda, bor ile ilgili bir de rapor görüyoruz. Bu rapora nazaran Türkiye, hem de dünyanın en büyük bor tedarikçisi pozisyonunda bulunuyor. Üstelik bor madenleri de yabancı firmaların değil, Eti Maden İşletmeleri’nin elinde.
2021 yılında ise rekor kırarak 2,6 milyon ton bor ihracatı yaptığımız da raporda yazıyor. Yani bütün dünya bor kullanıyor, bunu farklı emellerle yapıyorlar ancak yapıyorlar. Boru da gelip bizden alıyorlar.
Madem bor çıkıyor ve satılıyor; hani borlu otomobiller, hani bize Dubai hayatı?
Bor, hidrojen yakıt kullanan araçlar için fazlaca âlâ bir alternatif fakat tek alternatif değil. Dünya çapında teknoloji üreticileri de haliyle kendi ulaşabilecekleri, tek bir ülkenin -ve hatta tek bir kurumun- eline bakmayacakları alternatifler üzerine odaklanıyor.
Bir öteki nokta da otomotiv kesiminin evrimi. Kesimin içten yanmalı motorlardan uzaklaşacağı, petrole bağımlılığını bitireceği biliniyordu lakin geçiş hidrojen yakıtlı araçlara değil, elektriklilere oldu. Haliye “Ver boru, al milyarlarca doları, dünya kapımızda yatsın, biz de refaha doyalım” hayali maalesef hayaldi, gerçek olamadı. Yoksa hiç vergi vermeyelim, lüks ortasında yüzelim, Yunan adalarından üçer beşer yazlık alıp Ege’yi Türk gölüne çevirelim ama olmadı işte.
Bizde bir tek deterjan ve borcam kalmayacak olağan olarak.
Bor hakikaten kıymetli bir gereç lakin kaynak açısından tek bir yere bağımlılık yaratması, kullanmasını şu aşamada kısıtlıyor. Bu kısıtlamayı aşmak için de yapılması gereken birinci ve en temel şey, borun kullanıldığı eserleri öne çıkarmak. Bor kullanılarak üretilecek özgün bir yapay materyal şayet hidrojenli araçları daha az yakıtla 1000 km götürecek yapıya sahip olsaydı, nadirliğine karşın bor şu basamakta üzerine düşülen bir yakıt olabilirdi. Bunu da aşmak fakat elinde bor olanların işi, yani bizim.
Türkiye’de bor eser ve teknolojilerinin AR-GE süreçleri ve kullanım alanlarının yaygınlaştırılması konusunda TENMAK BOREN, 2020 yılından bu yana çalışmalarını sürdürüyor. Madenlerde de bor çıkarılmaya, tesislerimizde bor işlenmeye devam ediyor. Bor minerali şu an cam sanayii, seramik sanayii, temizleme ve beyazlatma sanayii, yanmayı geciktirici unsurlar, tarım, metalürji sanayii, nükleer uygulamalarda, fotoğrafçılıkta, ilaç sanayisinde, dokumacılıkta, döküm ve kaynakçılıkta, boya ve kağıt sanayisinde, alçı ve gibisi hususların katılaşmasının geciktirilmesinde, plastik imalinde, dericilikte, sondaj çamurunda katkı gereci olarak, lastik ve lateks sanayisinde, pH denetiminde ve daha pek epeyce alanda kullanılıyor. Yani çok de çıkarıp kullanıyoruz ancak biz çalışıp içimizdeki cevheri işlemedikçe de kimse gelip bizi potansiyelimizin tepesine ulaştırmaya çalışmıyor. (Bu yalnızca bor ile alakalı bir cümle diye düşünmeyin.)
Ülkemizde komplo teorisinden epey bir şey yok. Bu teorilerin en dayanaksız olanlarından biri ise Lozan Antlaşması’nın “Bor ve petrol çıkarmamızı yasaklıyorlar ama 100 yıl daha sonra bitecek o kontrat, daha sonrasında uçacağız!” diye açıklanan bilinmeyen unsurları. Bu yazıda, üstüne bu kadar konuşulan bor madeninin durumunu inceleyeceğiz.
Lozan bitti demediniz mi?
Lozan Antlaşması’nın bir müddetsi falan yok, antlaşmanın kapalı unsuru olduğu tarafında en ufak bir kanıt da yok. İnanmazsınız lakin antlaşma metnine bakın buradan da erişilebiliyor. Gördüğünüz üzere rastgele bir yerde petroldür, doğal gazdır, bordur bir unsurdan bahsedilmiyor.
Öncelikle bu kısımda anlaşabildiysek artık de niçin borla ilgili Türkiye’nin hayallerinin gerçek olmadığını irdeleyeceğiz. Çünkü bor ile şimdilik yaptığımız iki şey var; biri borcam, oburu deterjan. Bu durumun değişmesi de pek muhtemel değil.
“E nasıl yapacaktın, bor çıkarttırmıyorlar ki!”
Bana bu söylendiği vakit “Kim o çıkarttırmayanlar” diyorum, çabucak yanıt hazır “Dıj güjler.” Ülkecene semptomları hastalıklarla karıştırmak üzere bir külfetimiz var. Kimsenin kederi Türkiye’nin bora sahip olması değil, kendilerinin olmaması. Dünya rezervinin %73,2’si Türkiye’dedir. Çabucak gerimizde yer alan ABD’nin rezervinin Dünya rezervine oranı %6,2, Çin’in ise 3,6’dır.
Şimdi kaynaksız ortaya atılan sav boş savdır, kıymetsizdir. T.C. Güç ve Doğal Kaynaklar Bakanlığı sitesinde inceleme yaptığımızda, bor ile ilgili bir de rapor görüyoruz. Bu rapora nazaran Türkiye, hem de dünyanın en büyük bor tedarikçisi pozisyonunda bulunuyor. Üstelik bor madenleri de yabancı firmaların değil, Eti Maden İşletmeleri’nin elinde.
2021 yılında ise rekor kırarak 2,6 milyon ton bor ihracatı yaptığımız da raporda yazıyor. Yani bütün dünya bor kullanıyor, bunu farklı emellerle yapıyorlar ancak yapıyorlar. Boru da gelip bizden alıyorlar.
Madem bor çıkıyor ve satılıyor; hani borlu otomobiller, hani bize Dubai hayatı?
Bor, hidrojen yakıt kullanan araçlar için fazlaca âlâ bir alternatif fakat tek alternatif değil. Dünya çapında teknoloji üreticileri de haliyle kendi ulaşabilecekleri, tek bir ülkenin -ve hatta tek bir kurumun- eline bakmayacakları alternatifler üzerine odaklanıyor.
Bir öteki nokta da otomotiv kesiminin evrimi. Kesimin içten yanmalı motorlardan uzaklaşacağı, petrole bağımlılığını bitireceği biliniyordu lakin geçiş hidrojen yakıtlı araçlara değil, elektriklilere oldu. Haliye “Ver boru, al milyarlarca doları, dünya kapımızda yatsın, biz de refaha doyalım” hayali maalesef hayaldi, gerçek olamadı. Yoksa hiç vergi vermeyelim, lüks ortasında yüzelim, Yunan adalarından üçer beşer yazlık alıp Ege’yi Türk gölüne çevirelim ama olmadı işte.
Bizde bir tek deterjan ve borcam kalmayacak olağan olarak.
Bor hakikaten kıymetli bir gereç lakin kaynak açısından tek bir yere bağımlılık yaratması, kullanmasını şu aşamada kısıtlıyor. Bu kısıtlamayı aşmak için de yapılması gereken birinci ve en temel şey, borun kullanıldığı eserleri öne çıkarmak. Bor kullanılarak üretilecek özgün bir yapay materyal şayet hidrojenli araçları daha az yakıtla 1000 km götürecek yapıya sahip olsaydı, nadirliğine karşın bor şu basamakta üzerine düşülen bir yakıt olabilirdi. Bunu da aşmak fakat elinde bor olanların işi, yani bizim.
Türkiye’de bor eser ve teknolojilerinin AR-GE süreçleri ve kullanım alanlarının yaygınlaştırılması konusunda TENMAK BOREN, 2020 yılından bu yana çalışmalarını sürdürüyor. Madenlerde de bor çıkarılmaya, tesislerimizde bor işlenmeye devam ediyor. Bor minerali şu an cam sanayii, seramik sanayii, temizleme ve beyazlatma sanayii, yanmayı geciktirici unsurlar, tarım, metalürji sanayii, nükleer uygulamalarda, fotoğrafçılıkta, ilaç sanayisinde, dokumacılıkta, döküm ve kaynakçılıkta, boya ve kağıt sanayisinde, alçı ve gibisi hususların katılaşmasının geciktirilmesinde, plastik imalinde, dericilikte, sondaj çamurunda katkı gereci olarak, lastik ve lateks sanayisinde, pH denetiminde ve daha pek epeyce alanda kullanılıyor. Yani çok de çıkarıp kullanıyoruz ancak biz çalışıp içimizdeki cevheri işlemedikçe de kimse gelip bizi potansiyelimizin tepesine ulaştırmaya çalışmıyor. (Bu yalnızca bor ile alakalı bir cümle diye düşünmeyin.)
- Kaynaklar: TC Güç ve Olağan Kaynaklar Bakanlığı, Türk Tarih Kurumu, Dergipark