ahmetbeyler
Yeni Üye
Kimilerine nazaran şiir, edebiyat çeşitleri içerisinde hislerin en ağır ve en net biçimde anlatıldığı yazı biçimidir. Tarif gereği bir biçime sahip olduğu için de binlerce yıllık şiir geleneğinin kararı olarak kimi kurallara sahiptir. Lakin şairin işi de bu kuralları yıkmaktır. İşte tam bu niyette olan üç Türk şairi, 1940’lı senelerda Garip akımını başlatarak kelam konusu kuralları yıkmak istediler.
Garip akımı aslında aslına bakarsanız o periyot başlamış olan lisanda sadelik, hürlük hareketinin bir yansımasıdır. Tüm dünyada yeni bir devrin başladığı açık bir biçimde görülürken şiirin bu değişimden uzak kalmamasını savunan üç şair, evvel bir mecmua ve çabucak sonrasında da bir kitap yayımlayarak Türk şiirinin yeni halini duyurdular. Uzun soluklu olmasa bile önemli değişimlerin kapısını aralayan Garip akımı nedir yakından bakalım ve temsilcileri ile öne çıkan özelliklerini nazaranlim.
İçindekiler
Garip akımı nasıl bir periyotta ortaya çıktı?
Garip akımı nedir?
Garip akımının özellikleri nelerdir?
Garip akımının temsilcileri kimlerdir?
Orhan Veli Kanık
Oktay Rıfat Horozcu
Melih Cevdet Anday
Garip akımına yapılan eleştiriler
Garip akımı nasıl bir devirde ortaya çıktı?
1940’lı senelera gelene kadar Türk şiiri kalburüstü katmana ilişkin bir edebiyat tipi olarak kabul ediiyordu. Ölçüler, uyaklar, dörtlükler kullanılarak yazılıyor ve günlük hayattan uzak bahisler işleniyordu. Bunun tam zıddı olarak toplumcu şiir vardı lakin bu da alabildiğine şiirsel bir üslup ile yorucu bir anlatım sunuyordu. Yani şiir, halk için değildi.
1940’lı senelera geldiğimizde ise artık tüm dünya üzere Türk toplumunda da değişimler yaşanıyordu. Behçet Kemal Çağlar ve Ahmet Kutsi Tecer üzere isimler geleneksel şiir cinslerini savunurken Ahmet Muhip Dıranas, Cahit Sıtkı Tarancı, Cahit Külebi, Nazım Hikmet üzere şairler artık hür ölçüde şiirler yazmaya başlamışlardı. Artık yeni bir akım doğmasının vakti gelmişti.
Garip akımı nedir? Okuyucuyu kuşkuya düşüren şiir:
O devir gencecik üç şair olan Orhan Veli Kanık, Oktay Rıfat Horozcu ve Melih Cevdet Anday; 1930’lu senelerda Varlık mecmuasında ölçüsüz, uyaksız, dörtlüksüz, sıradan şiirsellikten uzak şiirler yayımlıyorlardı. 1941 yılına geldiğimizde bu üç isim, şiirlerini Garip isimli bir kitapta toplayarak yayımladılar. Kitap kapağında bulunan şu cümle Garip akımının özeti üzeredir;
“Bu kitap, sizi, alışılmış şeylerden kuşkuya davet edecektir”
Bugün Birinci Yeni olarak da isimlendirilen Garip akımını bu kitap ortaya çıkarır. Öyle ki kitapta şiirleri bulunan üç şair artık Garipçiler olarak anılmaya başlarlar. Orhan Veli’nin kitap için yazdığı önsöz, bir nevi garip akımının manifestosu üzeredir. Önsözde geçen şu cümle, Garipçilerin şiire bakışını gözler önüne serer;
“Şiir bütün hususiyeti edasında olan bir kelam sanatıdır. Yani büsbütün manadan ibarettir.”
Kitap yayımlandığı andan itibaren hem Nurullah Ataç üzere kıymetli isimlerden tıpkı vakitte özellikle genç okuyuculardan büyük dayanak görür. Zira şiirin belli kalıplara sokulması, okuyucuyu rahatsız eden süslere sahip olması ve en değerlisi halkın ortasından öykülere sahip olmaması hem şiir üreticileri olan şairleri birebir vakitte şiir tüketicisi olan okuyucuları rahatsız etmiştir.
Maalesef Garipçilerin beraberliği pek uzun sürmedi. 1945 yılında yayımlanan kitabın ikinci baskısında yalnızca Orhan Veli’nin şiirlerine yer verildi ve şair, ikinci baskı için bir önsöz daha yazdı. Vakit ortasında Melih Cevdet ve Oktay Rıfat’ın şiirleri farklı bir yol izledi. Hatta uzmanlara göre Orhan Veli bile sonrasındasında şiirlerinde farklı bir yol izlemeye başlamıştır.
Garip akımının özellikleri nelerdir?
Orhan Veli Kanık:
13 Nisan 1914 – 14 Kasım 1950 tarihleri içinde hayatış olan Orhan Veli Kanık, kısa hayatında bir epey şiir, kıssa, deneme, makale kaleme almış ve çeviri yapmıştır. Aruz ve hece ölçülerini reddeden şair, her fırsatta edebi sanatları gereksiz bulduğunu söz etmiştir. bayağı insanın ömrünü şiire taşımıştır. Yapıtlarından kimileri şu kitaplarda toplanmıştır;
10 Haziran 1914 – 18 Nisan 1988 tarihleri içinde hayatış olan Oktay Rıfat Horozcu, ömrü boyunca bir epeyce şiirin yanı sıra tiyatro oyunu ve roman da yazmıştır. Garip akımı kurucularından bulunmasına karşın 1955 yılından daha sonra İkinci Yeni şiir akımına dahil olmuş ve bu cinste eserler vermiştir. Yapıtlarından kimileri şu kitaplarda toplanmıştır;
13 Mart 1915 – 28 Kasım 2002 tarihleri içinde hayatış olan Melih Cevdet Anday, hayatı boyunca bir epey şiirin yanı sıra tiyatro oyunu, roman, deneme ve makale yazmıştır. Kolları Bağlı Odysseus ile eşsiz bir felsefi şiir akımı başlatmıştır. 1971 yılında, UNESCO’nun Courrier mecmuasında kendisinden kıymetli bir edebiyat adamı olarak bahsedilmiştir. Yapıtlarından kimileri şu kitaplarda toplanmıştır;
Geleneksel yapıları yıkan bir hayli yenilik üzere Garip akımı da hem periyodunda birebir vakitte daha sonrasında yoğun bir biçimde eleştirilmiştir. Gelenekçi şairlere bakılırsa Garipçiler, şiiri ayağa düşürmüşlerdi. Toplumcu şairlere nazaran Garipçiler, burjuva hassaslığını geliştiriyor ve şiiri yozlaştırıyorlardı. Bugün bile bir edebiyat akademisyeni ile konuşsanız benzeri şeyler duyabilirsiniz.
Sonuç: Garip akımı aslında niye ortaya çıktı?
Her şey değişmeye ve gelişmeye mahkumdur, bu en hoş mahkumiyettir. Şiir de değişmek ve gelişmek zorundaydı, bunu yapmak da üç genç şaire düştü. Onların açtığı yoldan yürüyen sayısız şair var. Trafik tıkandığı vakit yeni bir yol açılması gerekir ve bu yollardan bir tanesi de Türk şiiri için Garip akımıdır. Gel gör ki onlardan bile geriye kalan bir garip Orhan Veli olmuştur.
Türk şiirinde yeni bir periyodun başlamasına vesile olan Garip akımı nedir, temsilcileri kimlerdir, özellikleri nelerdir gibi merak edilen soruları yanıtlayarak Garipçiler hakkında bilmeniz gereken ayrıntılardan bahsettik. Garip akımı, şairleri ve şiirleri hakkındaki niyetlerinizi yorumlarda paylaşabilirsiniz.
Garip akımı aslında aslına bakarsanız o periyot başlamış olan lisanda sadelik, hürlük hareketinin bir yansımasıdır. Tüm dünyada yeni bir devrin başladığı açık bir biçimde görülürken şiirin bu değişimden uzak kalmamasını savunan üç şair, evvel bir mecmua ve çabucak sonrasında da bir kitap yayımlayarak Türk şiirinin yeni halini duyurdular. Uzun soluklu olmasa bile önemli değişimlerin kapısını aralayan Garip akımı nedir yakından bakalım ve temsilcileri ile öne çıkan özelliklerini nazaranlim.
İçindekiler
Garip akımı nasıl bir periyotta ortaya çıktı?
Garip akımı nedir?
Garip akımının özellikleri nelerdir?
Garip akımının temsilcileri kimlerdir?
Orhan Veli Kanık
Oktay Rıfat Horozcu
Melih Cevdet Anday
Garip akımına yapılan eleştiriler
Garip akımı nasıl bir devirde ortaya çıktı?
1940’lı senelera gelene kadar Türk şiiri kalburüstü katmana ilişkin bir edebiyat tipi olarak kabul ediiyordu. Ölçüler, uyaklar, dörtlükler kullanılarak yazılıyor ve günlük hayattan uzak bahisler işleniyordu. Bunun tam zıddı olarak toplumcu şiir vardı lakin bu da alabildiğine şiirsel bir üslup ile yorucu bir anlatım sunuyordu. Yani şiir, halk için değildi.
1940’lı senelera geldiğimizde ise artık tüm dünya üzere Türk toplumunda da değişimler yaşanıyordu. Behçet Kemal Çağlar ve Ahmet Kutsi Tecer üzere isimler geleneksel şiir cinslerini savunurken Ahmet Muhip Dıranas, Cahit Sıtkı Tarancı, Cahit Külebi, Nazım Hikmet üzere şairler artık hür ölçüde şiirler yazmaya başlamışlardı. Artık yeni bir akım doğmasının vakti gelmişti.
Garip akımı nedir? Okuyucuyu kuşkuya düşüren şiir:
O devir gencecik üç şair olan Orhan Veli Kanık, Oktay Rıfat Horozcu ve Melih Cevdet Anday; 1930’lu senelerda Varlık mecmuasında ölçüsüz, uyaksız, dörtlüksüz, sıradan şiirsellikten uzak şiirler yayımlıyorlardı. 1941 yılına geldiğimizde bu üç isim, şiirlerini Garip isimli bir kitapta toplayarak yayımladılar. Kitap kapağında bulunan şu cümle Garip akımının özeti üzeredir;
“Bu kitap, sizi, alışılmış şeylerden kuşkuya davet edecektir”
Bugün Birinci Yeni olarak da isimlendirilen Garip akımını bu kitap ortaya çıkarır. Öyle ki kitapta şiirleri bulunan üç şair artık Garipçiler olarak anılmaya başlarlar. Orhan Veli’nin kitap için yazdığı önsöz, bir nevi garip akımının manifestosu üzeredir. Önsözde geçen şu cümle, Garipçilerin şiire bakışını gözler önüne serer;
“Şiir bütün hususiyeti edasında olan bir kelam sanatıdır. Yani büsbütün manadan ibarettir.”
Kitap yayımlandığı andan itibaren hem Nurullah Ataç üzere kıymetli isimlerden tıpkı vakitte özellikle genç okuyuculardan büyük dayanak görür. Zira şiirin belli kalıplara sokulması, okuyucuyu rahatsız eden süslere sahip olması ve en değerlisi halkın ortasından öykülere sahip olmaması hem şiir üreticileri olan şairleri birebir vakitte şiir tüketicisi olan okuyucuları rahatsız etmiştir.
Maalesef Garipçilerin beraberliği pek uzun sürmedi. 1945 yılında yayımlanan kitabın ikinci baskısında yalnızca Orhan Veli’nin şiirlerine yer verildi ve şair, ikinci baskı için bir önsöz daha yazdı. Vakit ortasında Melih Cevdet ve Oktay Rıfat’ın şiirleri farklı bir yol izledi. Hatta uzmanlara göre Orhan Veli bile sonrasındasında şiirlerinde farklı bir yol izlemeye başlamıştır.
Garip akımının özellikleri nelerdir?
- Garipçiler, ölçü ve kafiyeye karşı çıkan eserler vermişlerdir.
- Süsten uzak, günlük konuşma lisanına yakın bir üslup kullanmaya çalıştılar.
- Yapay, süslü, mecazlı bir lisan yerine sade ve yalın bir lisana ehemmiyet verildi.
- Yapısından uzak kalarak halk şiirinin anlatımlarından faydalanıldı.
- Daha evvel şiirde kullanılması hayal bile edilemeyen sözcüklere yer verdiler.
- Şiirin konusunu gerçek beşerler oluşturdu.
- Şairlerin yaşama sevinci şiire yansıdı.
- Kaynağını batı şiirinden aldı.
- Eski, klâsik şiirsel söyleyişe karşı çıktılar.
- Söz ve oyunlarına yer vermediler.
Orhan Veli Kanık:
13 Nisan 1914 – 14 Kasım 1950 tarihleri içinde hayatış olan Orhan Veli Kanık, kısa hayatında bir epey şiir, kıssa, deneme, makale kaleme almış ve çeviri yapmıştır. Aruz ve hece ölçülerini reddeden şair, her fırsatta edebi sanatları gereksiz bulduğunu söz etmiştir. bayağı insanın ömrünü şiire taşımıştır. Yapıtlarından kimileri şu kitaplarda toplanmıştır;
- Garip
- Vazgeçemediğim
- Destan Gibi
- Yenisi
- Karşı
10 Haziran 1914 – 18 Nisan 1988 tarihleri içinde hayatış olan Oktay Rıfat Horozcu, ömrü boyunca bir epeyce şiirin yanı sıra tiyatro oyunu ve roman da yazmıştır. Garip akımı kurucularından bulunmasına karşın 1955 yılından daha sonra İkinci Yeni şiir akımına dahil olmuş ve bu cinste eserler vermiştir. Yapıtlarından kimileri şu kitaplarda toplanmıştır;
- Garip
- Güzelleme
- Yaşayıp Ölmek, Aşk ve Avarelik Üstüne Şiirler
- Aşağı Yukarı
- Karga ile Tilki
- Perçemli Sokak
- Âşık Merdiveni
- İkilik
- Elleri Var Özgürlüğün
13 Mart 1915 – 28 Kasım 2002 tarihleri içinde hayatış olan Melih Cevdet Anday, hayatı boyunca bir epey şiirin yanı sıra tiyatro oyunu, roman, deneme ve makale yazmıştır. Kolları Bağlı Odysseus ile eşsiz bir felsefi şiir akımı başlatmıştır. 1971 yılında, UNESCO’nun Courrier mecmuasında kendisinden kıymetli bir edebiyat adamı olarak bahsedilmiştir. Yapıtlarından kimileri şu kitaplarda toplanmıştır;
- Garip
- Rahatı Kaçan Ağaç
- Telgrafhane
- Yan yana
- Kolları Bağlı Odysseus
- Göçebe Denizin Üstünde
- Teknenin Ölümü
- Sözcükler
Geleneksel yapıları yıkan bir hayli yenilik üzere Garip akımı da hem periyodunda birebir vakitte daha sonrasında yoğun bir biçimde eleştirilmiştir. Gelenekçi şairlere bakılırsa Garipçiler, şiiri ayağa düşürmüşlerdi. Toplumcu şairlere nazaran Garipçiler, burjuva hassaslığını geliştiriyor ve şiiri yozlaştırıyorlardı. Bugün bile bir edebiyat akademisyeni ile konuşsanız benzeri şeyler duyabilirsiniz.
Sonuç: Garip akımı aslında niye ortaya çıktı?
Her şey değişmeye ve gelişmeye mahkumdur, bu en hoş mahkumiyettir. Şiir de değişmek ve gelişmek zorundaydı, bunu yapmak da üç genç şaire düştü. Onların açtığı yoldan yürüyen sayısız şair var. Trafik tıkandığı vakit yeni bir yol açılması gerekir ve bu yollardan bir tanesi de Türk şiiri için Garip akımıdır. Gel gör ki onlardan bile geriye kalan bir garip Orhan Veli olmuştur.
Türk şiirinde yeni bir periyodun başlamasına vesile olan Garip akımı nedir, temsilcileri kimlerdir, özellikleri nelerdir gibi merak edilen soruları yanıtlayarak Garipçiler hakkında bilmeniz gereken ayrıntılardan bahsettik. Garip akımı, şairleri ve şiirleri hakkındaki niyetlerinizi yorumlarda paylaşabilirsiniz.