ahmetbeyler
Yeni Üye
Hepimiz her gün ismini görüyoruz. Bir haberde, görüntüde ya da bir tweet’te. Elon Musk elbet günümüzün en epeyce konuşulan isimlerinden biri. Üstelik isminin yan yana geldiği hususlar da çok ilgi alımlı.
İnsanlığı Mars’a götürmek ve koloniler kurmak için SpaceX‘i, sürdürülebilir ve yaşanabilir bir gelecek için Tesla‘yı, beyin-makine arayüzleri geliştirerek ‘beynimize çip takmak için’ Neuralink‘i kurdu. Son olarak da kendi savlarına nazaran ‘ifade özgürlüğü’ için Twitter’ı satın aldı… Lakin tüm bunlar yaşanırken Elon Musk’ın imajı da tekrar yine değişime uğradı.
Gerçek dünyanın Iron Man’i, günümüzün Steve Jobs’ı, bir dahi ve insanlığı düşünen bir girişimci…
Bu sözlerin her biri, bilhassa de epey konuşulan bir isim olduğu son birkaç yıldır Elon Musk için sık sık kullanılan ifadelerdi. Lakin bilhassa son bir yılda bu tabirlerin yerini ‘narsist’ ‘bencil’ ‘manipülatif’ ‘dengesiz’ patron tabirleri aldı.
Her ne kadar Tesla ve SpaceX ile ilgili gündemler de vakit zaman tartışmalı olsa da, her şeyin pimini çeken temel gelişme, Musk’ın bir anda ortaya çıkan ‘Twitter’ı satın alma’ teklifi oldu.
Twitter’ın satın alınması daha sonrası yaşanan akılalmaz gelişmeler ise son adeta darbe oldu ve Musk’ın ‘Kurtarıcı deha’ imajı bir anda ‘Şeytani, sonumuzu getirecek, narsist ve çılgın bilim insanı‘ imajına dönüştü.
Peki Elon Musk’ın davranışları bize psikolojisi ile ilgili ne söylüyor?
Bu soruya yanıt vermek için evvel özetlemek gerekirse Elon Musk’ın birtakım özelliklerine ve davranışlarına göz atmamız gerekiyor.
Narsistik kişilik bozukluğuna sahip beşerler, pek manipülatif, bencil ve öfkeli olabiliyor;
Musk’ın gerek Mars’a yönelik vizyonu ve kendini konumlandırdığı yer, gerek elektrikli arabaların gelişimi ile ilgili kendine yüklediği muvaffakiyetler narsistik davranışlarını su yüzüne çıkarırken çalkantılı özel hayatı da bize bu mevzuda kimi sinyaller gönderiyor.
Sürekli ilgi görmek, reaksiyon almak ve onaylanmak için Twitter’da milyonlarla kurduğu bağlantı, kendi kanılarını onaylayan tweet’leri daima paylaşması üzere davranışların yanında tenkitlere asla tahammül edemediğini gösteren sayısız örnek, narsistik kişilik bozukluğuna sahip insanlarda görünen davranışlarla örtüşüyor.
Tabii ki Musk’a narsistik kişilik bozukluğu teşhisi koymak rastgele bir kıymetlendirme ile bizlerin yapabileceği bir şey değil. Ama kimi psikologlar ve psikiyatrlar da ‘teşhis koyamayız zira danışanımız değil’ deseler de ‘narsistik davranışlar sergilediğini’ açıkça söylüyorlar.
Narsistik kişilik bozukluğu ile kontaklı ve bir fazlaca ‘liderde’ gördüğümüz bir öbür ‘kişilik özelliği’ ise ‘güç zehirlenmesi’ olarak bilinen ‘hubris sendromu’.
Özellikle yöneticilerde, yargıç ve avukatlarda, siyasi önderlerde ve şirketlerin üst seviye yetkililerinde görülebilen bir durum olan bu sendrom, şahısların kendi yeteneklerini ve kararlarını çok abartması, yanılgı yapacağını düşünmemesi, her daim haklı olduğuna inanması, çok kibir ve gurur gösteren davranışlar sergilemesi olarak özetleniyor.
Elon Musk’ın yıllar içerisinde geldiği nokta, güç elde ettikçe ‘zehirlenmiş’ olabileceğini gösteriyor…
Ancak Musk’ın karakterini etkileyen ve geçtiğimiz senelerda deklare ettiğı bir sıhhat sorunu da var;
Musk geçtiğimiz yıl katıldığı Saturday Night Live programında asperger sendromlu olduğunu açıklamıştı. Esprili bir lisanla durumundan bahseden Musk,
”Saturday Night Live’ı sunmak onur verici, bunu samimiyetle söylüyorum. kimi vakit bir şey söylemiş oldukten daha sonra ‘içtenlikle söylüyorum’ diye eklemem gerekiyor, bu biçimdece beşerler samimiyetle söylemiş olduğimi anlıyorlar. Zira her vakit geniş bir tonlama çeşitliliğiyle konuşmuyorum. Bana söylenene nazaran bu durum düzgün bir güldürü materyali. Aslında bakarsanız bu gece SNL’i sunan birinci asperger sendromlu kişi olarak tarih yazıyorum; en azından itiraf eden birinci kişi olarak. Bu yüzden bu gece konuklarla fazlaca fazla göz teması kuramayacağım.”
diyerek birçok vakit ‘garip’ bulunan ve utangaç, içe dönük, irtibat kurmada zorluk yaşayan bir karakter olduğuna yönelik telaffuzlara de yanıt vermişti.
Aynı konuşmanın devamında ise “kimi vakit garip şeyler söylemiş olduğimi ya da paylaştığımı biliyorum. Beynim bu biçimde çalışıyor, hepsi bu. Gücendirdiğim herkese şunu söylemek istiyorum: Elektrikli otomobilleri yeniden icat ettim ve roketlerle Mars’a insan gönderiyorum. Sakin ve olağan biri olacağımı mı düşündünüz?” diyerek durumuna açıklık getirmişti.
Peki asperger sendromu tam olarak ne ve karakter üzerinde ne üzere tesirleri var? özetlemek gerekirse kısaca, asperger sendromu, otizm spektrum bozuklukları olarak isimlendirilen nörolojik bozukluklardan biri. Doğuştan gelen ya da doğumdan daha sonraki birinci senelerda ortaya çıkan bir nöro-gelişimsel farklılık.
Asperger sendromlular;
Elon Musk, elbet tarihimizin en değerli karakterlerinden biri. Kurduğu şirketler ile hakikaten değerli başarılara imza attı. Atmaya da devam ediyor. Lakin ne yazık ki aldığı kararlar ve attığı yanlış adımlar imajının zedelenmesine niye oldu.
Twitter’da yaptığı keyfi değişiklikler, ‘ifade özgürlüğü’ ismi altında kitlelere ziyan verebilecek adımlar atması, binlerce çalışanını kovması, Neuralink’te gruplara ivedi ettirip bu biçimdesine büyük bir projenin takvimine baskı uygulaması, Tesla’da tutamayacağı kelamlar vermesi, kripto piyasasını manipüle etmesi ve tüm bunları yaparken hep ‘en doğrusunu’ yaptığını düşünmesi, Musk için işlerin pek de yolunda gitmediğini gösteriyor.
Bu adımlardan ve çizdiği yeni ‘kötücül’ imajdan Musk ve şirketleri nasıl etkilenecek, bu kararlar bizlerin ömrünü nasıl etkileyecek, vakit içerisinde daima bir arada nazaranceğiz…
Kaynaklar: Business Insider, Wired, The Association for Business Psychology, NY Times, Time, International Institute for Management Development, APA Dictionary of Psychology
İnsanlığı Mars’a götürmek ve koloniler kurmak için SpaceX‘i, sürdürülebilir ve yaşanabilir bir gelecek için Tesla‘yı, beyin-makine arayüzleri geliştirerek ‘beynimize çip takmak için’ Neuralink‘i kurdu. Son olarak da kendi savlarına nazaran ‘ifade özgürlüğü’ için Twitter’ı satın aldı… Lakin tüm bunlar yaşanırken Elon Musk’ın imajı da tekrar yine değişime uğradı.
Gerçek dünyanın Iron Man’i, günümüzün Steve Jobs’ı, bir dahi ve insanlığı düşünen bir girişimci…
Bu sözlerin her biri, bilhassa de epey konuşulan bir isim olduğu son birkaç yıldır Elon Musk için sık sık kullanılan ifadelerdi. Lakin bilhassa son bir yılda bu tabirlerin yerini ‘narsist’ ‘bencil’ ‘manipülatif’ ‘dengesiz’ patron tabirleri aldı.
Her ne kadar Tesla ve SpaceX ile ilgili gündemler de vakit zaman tartışmalı olsa da, her şeyin pimini çeken temel gelişme, Musk’ın bir anda ortaya çıkan ‘Twitter’ı satın alma’ teklifi oldu.
Twitter’ın satın alınması daha sonrası yaşanan akılalmaz gelişmeler ise son adeta darbe oldu ve Musk’ın ‘Kurtarıcı deha’ imajı bir anda ‘Şeytani, sonumuzu getirecek, narsist ve çılgın bilim insanı‘ imajına dönüştü.
Peki Elon Musk’ın davranışları bize psikolojisi ile ilgili ne söylüyor?
Bu soruya yanıt vermek için evvel özetlemek gerekirse Elon Musk’ın birtakım özelliklerine ve davranışlarına göz atmamız gerekiyor.
- Musk pek sabırsız ve dediğim dedik biri. Neredeyse tüm şirketlerinde çalışmaların hızlanması ve ‘onun istediği tarihe’ yetişmesi için çalışanlarına baskı kurduğu biliniyor. Buna en şimdiki örnekler ise Twitter’da yaptıkları ile Neuralink çalışmalarında gruba tez ettirdiğini ve gerçekçi olmayan bir çalışma/hedef takvimi koyduğunu gösteren açıklamalar.
- Kendi ülkülerine fazlaca bağlı ve hayalperest biri. Bu da onu vakit zaman gerçeklikten uzaklaştırıyor. Üstteki unsurun bir devamı olarak, bu hayalperest ve beraberinde idealist kişiliği, şirketlerinde büyük problemlere yol açıyor.
- Şirketlerinin geliştirdiği teknolojiler ve eserler ile ilgili gerçek olmayan bilgiler yayarak aldatıcı olabiliyor. Bunun en âlâ örnekleri Tesla, SpaceX ve Neuralink’te ‘şu gün bu ürünü/teknolojiyi göstereceği’ dediği şeylerin birçoklarının senelerca gecikmeyle gelmesi. beraberinde bu manipülatif davranışları kripto piyasasıyla ilgili de sık sık yaptığı bir periyot olmuştu.
- Otorite kavramıyla önemli sorunları var. Şirketlerinde üst seviye yöneticiler, idare konseyi üyeleri ya da her kimden gelirse gelsin, kendi fikirlerinin haricinde bir fikir, maksat ya da söyleme tahammülü yok.
- Musk bununla birlikte sık sık kendi kelamlarını çiğneyerek geri adım atabiliyor. Bu da karar sisteminin fazlaca da sağlıklı çalışmadığına işaret ediyor.
- Musk’ın çalışma ortamında sık sık ‘öfke patlamaları’ yaşadığı da yıllardır konuşulan konulardan biri. Öfkesini denetim edemiyor, fevri kararlar veriyor. Bu karar kimi bazı bir çalışanı düşünmeden kovmak ya da bir projeyi askıya almak kadar keskin olabiliyor.
- Çalışanları kovmak demişken… Musk bu mevzuda oldukça duyarsız ve empatiden mahrum davranıyor, tüm şirketlerinde mobinge varan tavırların yanında çalışanlarını ‘onun istediği üzere çalışmazlarsa’ anında kovabiliyor.
Narsistik kişilik bozukluğuna sahip beşerler, pek manipülatif, bencil ve öfkeli olabiliyor;
- Kendine hayli kıymet verme
- Kendini herkesten üstün görme ve kendi ülküleri için insanları manipüle ederek kullanma
- İlgi ve hayranlık görmeye büyük bir gereksinim ve bu istikamette davranışlar sergilemek
- Abartılı bir muvaffakiyet ve yetenek duygusu
- Sınırsız güç, seks, hoşluk fantezileri
- Eleştiriye, kayıtsızlığa yahut mağlubiyete reaksiyon olarak serinkanlı bir kayıtsızlık yahut öfke
Musk’ın gerek Mars’a yönelik vizyonu ve kendini konumlandırdığı yer, gerek elektrikli arabaların gelişimi ile ilgili kendine yüklediği muvaffakiyetler narsistik davranışlarını su yüzüne çıkarırken çalkantılı özel hayatı da bize bu mevzuda kimi sinyaller gönderiyor.
Sürekli ilgi görmek, reaksiyon almak ve onaylanmak için Twitter’da milyonlarla kurduğu bağlantı, kendi kanılarını onaylayan tweet’leri daima paylaşması üzere davranışların yanında tenkitlere asla tahammül edemediğini gösteren sayısız örnek, narsistik kişilik bozukluğuna sahip insanlarda görünen davranışlarla örtüşüyor.
Tabii ki Musk’a narsistik kişilik bozukluğu teşhisi koymak rastgele bir kıymetlendirme ile bizlerin yapabileceği bir şey değil. Ama kimi psikologlar ve psikiyatrlar da ‘teşhis koyamayız zira danışanımız değil’ deseler de ‘narsistik davranışlar sergilediğini’ açıkça söylüyorlar.
Narsistik kişilik bozukluğu ile kontaklı ve bir fazlaca ‘liderde’ gördüğümüz bir öbür ‘kişilik özelliği’ ise ‘güç zehirlenmesi’ olarak bilinen ‘hubris sendromu’.
Özellikle yöneticilerde, yargıç ve avukatlarda, siyasi önderlerde ve şirketlerin üst seviye yetkililerinde görülebilen bir durum olan bu sendrom, şahısların kendi yeteneklerini ve kararlarını çok abartması, yanılgı yapacağını düşünmemesi, her daim haklı olduğuna inanması, çok kibir ve gurur gösteren davranışlar sergilemesi olarak özetleniyor.
Elon Musk’ın yıllar içerisinde geldiği nokta, güç elde ettikçe ‘zehirlenmiş’ olabileceğini gösteriyor…
Ancak Musk’ın karakterini etkileyen ve geçtiğimiz senelerda deklare ettiğı bir sıhhat sorunu da var;
Musk geçtiğimiz yıl katıldığı Saturday Night Live programında asperger sendromlu olduğunu açıklamıştı. Esprili bir lisanla durumundan bahseden Musk,
”Saturday Night Live’ı sunmak onur verici, bunu samimiyetle söylüyorum. kimi vakit bir şey söylemiş oldukten daha sonra ‘içtenlikle söylüyorum’ diye eklemem gerekiyor, bu biçimdece beşerler samimiyetle söylemiş olduğimi anlıyorlar. Zira her vakit geniş bir tonlama çeşitliliğiyle konuşmuyorum. Bana söylenene nazaran bu durum düzgün bir güldürü materyali. Aslında bakarsanız bu gece SNL’i sunan birinci asperger sendromlu kişi olarak tarih yazıyorum; en azından itiraf eden birinci kişi olarak. Bu yüzden bu gece konuklarla fazlaca fazla göz teması kuramayacağım.”
diyerek birçok vakit ‘garip’ bulunan ve utangaç, içe dönük, irtibat kurmada zorluk yaşayan bir karakter olduğuna yönelik telaffuzlara de yanıt vermişti.
Aynı konuşmanın devamında ise “kimi vakit garip şeyler söylemiş olduğimi ya da paylaştığımı biliyorum. Beynim bu biçimde çalışıyor, hepsi bu. Gücendirdiğim herkese şunu söylemek istiyorum: Elektrikli otomobilleri yeniden icat ettim ve roketlerle Mars’a insan gönderiyorum. Sakin ve olağan biri olacağımı mı düşündünüz?” diyerek durumuna açıklık getirmişti.
Peki asperger sendromu tam olarak ne ve karakter üzerinde ne üzere tesirleri var? özetlemek gerekirse kısaca, asperger sendromu, otizm spektrum bozuklukları olarak isimlendirilen nörolojik bozukluklardan biri. Doğuştan gelen ya da doğumdan daha sonraki birinci senelerda ortaya çıkan bir nöro-gelişimsel farklılık.
Asperger sendromlular;
- Arkadaşlık kurma ve sürdürme sürecinde zorluklar ile müsabaka,
- Diğerlerinin his ve niyetlerini kavrayamamak yani empati kuramamak,
- Sınırlı sayıda belli bahislere gösterilen takıntılı ilgi,
- Düzensiz konuşma yahut konuşmayı kendi ilgi alanına yönlendirme,
- Diğer tarafın konuştuğu mevzuya odaklanamama,
- El çırpma yahut uzuv sallama üzere yenidenlanan motor davranışlar,
- Göz teması kuramama yahut göz temasını hayli odaklı sürdürmek,
- Dilin alaylı ya da ironi ile kullanmasını anlamada kuvvetlik çekmek,
- Kişilerarası beklenen sonlara uymama,
- Mahremiyet algısının gelişmemesi,
- Rutine çok bağlılık,
- Sakarlık, ses tonunu ortasında bulunan duruma uygun ayarlamada yahut birebir tutmada zorlanma,
- Sesli, görsel, kokulu, tat almaya bağlı yahut temasa bağlı uyarıcılara karşı hassasiyet,
- Sosyal farkındalıkta eksiklik ile toplumsallaşmaya karşı ilgi eksikliği,
- Vücut lisanını anlayamama ile kendini tabir ederken yüz sözünü değiştirmeme ve mimik kullanma eksikliği ya da abartılı mimiklerin kullanılması
Elon Musk, elbet tarihimizin en değerli karakterlerinden biri. Kurduğu şirketler ile hakikaten değerli başarılara imza attı. Atmaya da devam ediyor. Lakin ne yazık ki aldığı kararlar ve attığı yanlış adımlar imajının zedelenmesine niye oldu.
Twitter’da yaptığı keyfi değişiklikler, ‘ifade özgürlüğü’ ismi altında kitlelere ziyan verebilecek adımlar atması, binlerce çalışanını kovması, Neuralink’te gruplara ivedi ettirip bu biçimdesine büyük bir projenin takvimine baskı uygulaması, Tesla’da tutamayacağı kelamlar vermesi, kripto piyasasını manipüle etmesi ve tüm bunları yaparken hep ‘en doğrusunu’ yaptığını düşünmesi, Musk için işlerin pek de yolunda gitmediğini gösteriyor.
Bu adımlardan ve çizdiği yeni ‘kötücül’ imajdan Musk ve şirketleri nasıl etkilenecek, bu kararlar bizlerin ömrünü nasıl etkileyecek, vakit içerisinde daima bir arada nazaranceğiz…
Kaynaklar: Business Insider, Wired, The Association for Business Psychology, NY Times, Time, International Institute for Management Development, APA Dictionary of Psychology