ahmetbeyler
Yeni Üye
17. yüzyılın çabucak hemen başında, İspanyol müellif Miguel de Cervantes tarafınca kaleme alınan Don Kişot isimli roman sayısız lisana çevrildi ve bugün kendine hayran olan bir epey okuyucu kazandı. Anlatı olağan olarak hoş fakat onu bu kadar ünlü yapan dünya edebiyatındaki birinci roman olmasıdır. Sahi, sahiden o denli mi? Maalesef en tanınan yanlış bilgilerden bir tanesi, dünya edebiyatındaki birinci romanın Don Kişot olduğudur. Pekala gerçek ne?
Dünya edebiyatındaki ve hatta tarihteki birinci roman olarak nitelendireceğimiz eser, bin yıldan uzun bir vakit evvel kadim bir kültüre sahip olan Japonya topraklarında yazıldı. Üstelik bu yapıtın muharriri bir bayandı. O periyodun kurallarını düşündüğümüz vakit bir hanımın gereğince eğitim alabilmesi ve roman yazacak kadar kendini geliştirebilmesi büyük bir muvaffakiyettir. Gelin dünya edebiyatındaki birinci romana biraz daha yakından bakalım.
Farkı daha güzel anlayabilmek için roman tipine bakalım: Roman nedir, özellikleri nelerdir?
Edebi bir yazım tipi olan romanın en dikkat çeken ve başkalarından ayırıcı özelliği düz yazı biçiminde yazılıyor olmasıdır. Hikaye ve gibisi tiplere göre hayli daha uzundur. Gerçeklerden ilham alsa da temel özelliği kurgusal olmasıdır fakat bu kurgusallığı insanın gerçek tecrübelerine dayandırır. Tahminen de en kıymetli özelliği sayfalarca dolusu anlatıyı pak, birbirine bağlı bir olay örgüsü ortasında okuyucuya aktarmasıdır. Romanlar basılı yapıtlardır.
Bu noktada bir parantez açalım; roman hakkında bu temel ayrıntıları paylaşmamızın gayesi okuyucuya ansiklopedik bir bilgi vermek değil, romanın ne olduğundan emin olmanızı sağlamak. Zira dünya edebiyatındaki birinci romanın milattan daha sonra binli senelerda yazıldığını duyar duymaz ‘Nasıl ya bu biçimde Gılgamış Destanı birinci romandır.’ halinde yanlış yansılar olabilir.
Türün birinci örneği olarak dünya edebiyatında yazılan birinci roman nedir, kim yazmıştır?
Dünya edebiyatında yazılan birinci roman Genji Monogatari, İngilizce ismiyle The Tale of Genji isimli yapıttır. Ülkemizde Genji’nin Kıssası ismiyle yayımlanan romanın müellifi, Murasaki Shikibu isimli sarayda misyonlu soylu bir bayandır. Murasaki Shikibu’nun Genji Monogatari’yi yazmaya 1001 yılında başladığı ve 1010 yılında tamamladığı düşünülüyor. Roman 800 waka ve 54 kısımdan oluşmaktadır.
Bu eşsiz yapıtın muharriri Murasaki Shikibu kimdir? Hakkında pek bilgi yok:
Genji Monogatari, İngilizce ismiyle The Tale of Genji romanının müellifi Murasaki Shikibu’nun 978 yılında Japonya’nın Kyoto kentinde dünyaya geldiği ve bir daha burada 1014 yılında ömrünü kaybettiği varsayım ediliyor. Aslında Murasaki Shikibu müellifin gerçek ismi değil. Murasaki ismi romandaki kahramanın lakabından geliyor. Shikibu ise müellifin babasının nazaranvli olduğu ofisteki unvanının bir yansıması.
Murasaki Shikibu, Japonya’nın en asil ailelerinden olan Fujiwara soyundan geliyor. Lakin bölgenin akrabalık yapısına göre kendisi bu ailenin pek de asil olmayan uzak bir kolunu temsil ediyor. Shikibu, İmparatoriçe Jōtō Mon’in’in sarayında nedime olarak bakılırsav yaptığı ve asil bir ailenin akrabası olduğu için düzgün bir eğitim alarak Çince öğrendi. Uzak bir kuzeni olan Fujiwara Nobutaka evlendi ve bir kız çocuğu oldu.
Yazıldığı periyot kimsenin önemsemediği The Tale of Genji romanının değeri uzun yıllar bilinmedi:
The Tale of Genji ismiyle birinci defa 1935 yılında İngilizceye 6 cilt olarak Arthur Waley tarafınca çevrilen Genji Monogatari, 1976 yılında aslına daha sadık bir biçimde Edward Seidensticker tarafınca tekrar çevrildi. Son olarak 2001 yılında Royall Tyler çevirisiyle ve notlarla zenginleştirilmiş olarak yeniden basıldı.
Genji Monogatari romanının İngilizceye çevrilme macerası daha sonra derece değerlidir zira lakin çevirisi yapıldığı vakit tüm dünyada ismi duyulmuş ve Japon edebiyatının başyapıtlarından biri olarak kabul edilmiştir. Gariptir, dünya edebiyatının birinci romanı olarak kabul edilen Genji Monogatari, yazıldığı periyot bile değer görmedi.
Harvard Üniversitesi’nde bakılırsavli Japon Kültürü uzmanı Melissa McCormick’in aktardığına nazaran; Murasaki Shikibu, Genji Monogatari yapıtını yazdığı vakit periyodun edebiyat loncasına gösterdi. Maalesef aldığı cevap son derece aşağılayıcıydı. Çünkü o devrin niyetine bakılırsa kurgu eserler edebi hiyerarşinin en alt basamağında kabul ediliyordu. aslına bakarsanız onlara bakılırsa kalitesiz kurgu roman çeşidindeki yapıtın yetmezmiş üzere bir bayan tarafınca yazılmış olması, onun hiç var olmaması manasına geliyordu.
Japon aristokrasisini en çıplak haliyle anlatan Genji’nin Kıssası romanının konusu:
Murasaki Shikibu tarafınca kaleme alınan dünya edebiyatının birinci romanı Genji’nin Hikâyesi’nde Prens Genji isimli aristokrat bir karakterin başarılar, şiir, müzik, sanat ve aşk dolu hayatı anlatılıyor. Kibar ve şık bir insan olan Prens Genji, roman boyunca bir fazlaca farklı bayanla tutku dolu aşk maceraları yaşar.
Prens Genji’nin gönül maceralarından bahsedildiği için bu romanın bir aşk kıssası anlattığını düşünmeyin. Sayfalar ilerledikçe roman hayli daha sert bir bahse geçerek Budizm inancından kelam etmeye başlıyor. Budistlerin dünyanın boş ve anlamsız olduğu halindeki yaygın kanısına eşsiz bir bakış açısıyla yaklaşan müellif, insani hisleri tabiat güzellikleriyle birleştirerek yer yer aksiyonun tavan yaptığı sahneler anlatıyor.
Genji’nin Öyküsü yapıtı, tarihin birinci romanı olarak kabul edildiği için edebi bedeli tartışılmaz. Lakin edebi pahasının yanı sıra tarihi bir bedeli de vardır. Çünkü kitabın her bir sayfasında 11. yüzyıl Japon aristokrasisine dair eşsiz bilgiler görürüz. O periyodun aristokrat insanlarının kültürü, cümbüş anlayışı, giysi usulü, ahlaki anlayışları ve günlük hayatları bu romanla bir arada günümüze kadar aktarılmıştır.
Peki Türk edebiyatında birinci roman nedir?
Roman tipi, Türk edebiyatına 19. yüzyılda Tanzimat devrinde girmiştir. Türk edebiyatındaki birinci roman hakkında farklı görüşler vardır. Şemseddin Sâmi tarafınca kaleme alınan ve 1875 yılında kitap olarak yayımlanan Taaşşuk-ı Talat ve Fitnat isimli eser, Osmanlıca harflerle basılmış birinci romandır.
Bazı kaynaklar 1851 yılında Vartan Paşa tarafınca kaleme alınan Akabi Öyküsü isimli yapıtı ilk Türkçe roman olarak kabul ederler lakin Ermeni harfleriyle basıldığı için Osmanlıca basılan Taaşşuk-ı Talat ve Fitnat yapıtını Türk edebiyatındak birinci roman olarak kabul edenler çoğunluktadır.
Günümüzden bin yıl evvel bir bayan muharrir tarafınca kaleme alınan dünya edebiyatındaki birinci roman nedir sorusunu yanıtlayarak bu eser hakkında bilmeniz gereken ayrıntılardan bahsettik. Tahminen bir gün tozlu bir kütüphanenin rafları içinde kaybolmuş yeni bir eser bulunur ve edebiyat tarihi hakkında bildiğimiz her şey yeniden değişir. Mevzu hakkındaki fikirlerinizi yorumlarda paylaşabilirsiniz.
Dünya edebiyatındaki ve hatta tarihteki birinci roman olarak nitelendireceğimiz eser, bin yıldan uzun bir vakit evvel kadim bir kültüre sahip olan Japonya topraklarında yazıldı. Üstelik bu yapıtın muharriri bir bayandı. O periyodun kurallarını düşündüğümüz vakit bir hanımın gereğince eğitim alabilmesi ve roman yazacak kadar kendini geliştirebilmesi büyük bir muvaffakiyettir. Gelin dünya edebiyatındaki birinci romana biraz daha yakından bakalım.
Farkı daha güzel anlayabilmek için roman tipine bakalım: Roman nedir, özellikleri nelerdir?
Edebi bir yazım tipi olan romanın en dikkat çeken ve başkalarından ayırıcı özelliği düz yazı biçiminde yazılıyor olmasıdır. Hikaye ve gibisi tiplere göre hayli daha uzundur. Gerçeklerden ilham alsa da temel özelliği kurgusal olmasıdır fakat bu kurgusallığı insanın gerçek tecrübelerine dayandırır. Tahminen de en kıymetli özelliği sayfalarca dolusu anlatıyı pak, birbirine bağlı bir olay örgüsü ortasında okuyucuya aktarmasıdır. Romanlar basılı yapıtlardır.
Bu noktada bir parantez açalım; roman hakkında bu temel ayrıntıları paylaşmamızın gayesi okuyucuya ansiklopedik bir bilgi vermek değil, romanın ne olduğundan emin olmanızı sağlamak. Zira dünya edebiyatındaki birinci romanın milattan daha sonra binli senelerda yazıldığını duyar duymaz ‘Nasıl ya bu biçimde Gılgamış Destanı birinci romandır.’ halinde yanlış yansılar olabilir.
Türün birinci örneği olarak dünya edebiyatında yazılan birinci roman nedir, kim yazmıştır?
Dünya edebiyatında yazılan birinci roman Genji Monogatari, İngilizce ismiyle The Tale of Genji isimli yapıttır. Ülkemizde Genji’nin Kıssası ismiyle yayımlanan romanın müellifi, Murasaki Shikibu isimli sarayda misyonlu soylu bir bayandır. Murasaki Shikibu’nun Genji Monogatari’yi yazmaya 1001 yılında başladığı ve 1010 yılında tamamladığı düşünülüyor. Roman 800 waka ve 54 kısımdan oluşmaktadır.
Bu eşsiz yapıtın muharriri Murasaki Shikibu kimdir? Hakkında pek bilgi yok:
Genji Monogatari, İngilizce ismiyle The Tale of Genji romanının müellifi Murasaki Shikibu’nun 978 yılında Japonya’nın Kyoto kentinde dünyaya geldiği ve bir daha burada 1014 yılında ömrünü kaybettiği varsayım ediliyor. Aslında Murasaki Shikibu müellifin gerçek ismi değil. Murasaki ismi romandaki kahramanın lakabından geliyor. Shikibu ise müellifin babasının nazaranvli olduğu ofisteki unvanının bir yansıması.
Murasaki Shikibu, Japonya’nın en asil ailelerinden olan Fujiwara soyundan geliyor. Lakin bölgenin akrabalık yapısına göre kendisi bu ailenin pek de asil olmayan uzak bir kolunu temsil ediyor. Shikibu, İmparatoriçe Jōtō Mon’in’in sarayında nedime olarak bakılırsav yaptığı ve asil bir ailenin akrabası olduğu için düzgün bir eğitim alarak Çince öğrendi. Uzak bir kuzeni olan Fujiwara Nobutaka evlendi ve bir kız çocuğu oldu.
Yazıldığı periyot kimsenin önemsemediği The Tale of Genji romanının değeri uzun yıllar bilinmedi:
The Tale of Genji ismiyle birinci defa 1935 yılında İngilizceye 6 cilt olarak Arthur Waley tarafınca çevrilen Genji Monogatari, 1976 yılında aslına daha sadık bir biçimde Edward Seidensticker tarafınca tekrar çevrildi. Son olarak 2001 yılında Royall Tyler çevirisiyle ve notlarla zenginleştirilmiş olarak yeniden basıldı.
Genji Monogatari romanının İngilizceye çevrilme macerası daha sonra derece değerlidir zira lakin çevirisi yapıldığı vakit tüm dünyada ismi duyulmuş ve Japon edebiyatının başyapıtlarından biri olarak kabul edilmiştir. Gariptir, dünya edebiyatının birinci romanı olarak kabul edilen Genji Monogatari, yazıldığı periyot bile değer görmedi.
Harvard Üniversitesi’nde bakılırsavli Japon Kültürü uzmanı Melissa McCormick’in aktardığına nazaran; Murasaki Shikibu, Genji Monogatari yapıtını yazdığı vakit periyodun edebiyat loncasına gösterdi. Maalesef aldığı cevap son derece aşağılayıcıydı. Çünkü o devrin niyetine bakılırsa kurgu eserler edebi hiyerarşinin en alt basamağında kabul ediliyordu. aslına bakarsanız onlara bakılırsa kalitesiz kurgu roman çeşidindeki yapıtın yetmezmiş üzere bir bayan tarafınca yazılmış olması, onun hiç var olmaması manasına geliyordu.
Japon aristokrasisini en çıplak haliyle anlatan Genji’nin Kıssası romanının konusu:
Murasaki Shikibu tarafınca kaleme alınan dünya edebiyatının birinci romanı Genji’nin Hikâyesi’nde Prens Genji isimli aristokrat bir karakterin başarılar, şiir, müzik, sanat ve aşk dolu hayatı anlatılıyor. Kibar ve şık bir insan olan Prens Genji, roman boyunca bir fazlaca farklı bayanla tutku dolu aşk maceraları yaşar.
Prens Genji’nin gönül maceralarından bahsedildiği için bu romanın bir aşk kıssası anlattığını düşünmeyin. Sayfalar ilerledikçe roman hayli daha sert bir bahse geçerek Budizm inancından kelam etmeye başlıyor. Budistlerin dünyanın boş ve anlamsız olduğu halindeki yaygın kanısına eşsiz bir bakış açısıyla yaklaşan müellif, insani hisleri tabiat güzellikleriyle birleştirerek yer yer aksiyonun tavan yaptığı sahneler anlatıyor.
Genji’nin Öyküsü yapıtı, tarihin birinci romanı olarak kabul edildiği için edebi bedeli tartışılmaz. Lakin edebi pahasının yanı sıra tarihi bir bedeli de vardır. Çünkü kitabın her bir sayfasında 11. yüzyıl Japon aristokrasisine dair eşsiz bilgiler görürüz. O periyodun aristokrat insanlarının kültürü, cümbüş anlayışı, giysi usulü, ahlaki anlayışları ve günlük hayatları bu romanla bir arada günümüze kadar aktarılmıştır.
Peki Türk edebiyatında birinci roman nedir?
Roman tipi, Türk edebiyatına 19. yüzyılda Tanzimat devrinde girmiştir. Türk edebiyatındaki birinci roman hakkında farklı görüşler vardır. Şemseddin Sâmi tarafınca kaleme alınan ve 1875 yılında kitap olarak yayımlanan Taaşşuk-ı Talat ve Fitnat isimli eser, Osmanlıca harflerle basılmış birinci romandır.
Bazı kaynaklar 1851 yılında Vartan Paşa tarafınca kaleme alınan Akabi Öyküsü isimli yapıtı ilk Türkçe roman olarak kabul ederler lakin Ermeni harfleriyle basıldığı için Osmanlıca basılan Taaşşuk-ı Talat ve Fitnat yapıtını Türk edebiyatındak birinci roman olarak kabul edenler çoğunluktadır.
Günümüzden bin yıl evvel bir bayan muharrir tarafınca kaleme alınan dünya edebiyatındaki birinci roman nedir sorusunu yanıtlayarak bu eser hakkında bilmeniz gereken ayrıntılardan bahsettik. Tahminen bir gün tozlu bir kütüphanenin rafları içinde kaybolmuş yeni bir eser bulunur ve edebiyat tarihi hakkında bildiğimiz her şey yeniden değişir. Mevzu hakkındaki fikirlerinizi yorumlarda paylaşabilirsiniz.