ahmetbeyler
Yeni Üye
Kapitalizm fazlaca farklı bir sistemdir ve canı isterse konutta otururken sizi beni bir rock yıldızı falan yapabilir. Yapamayacağını düşünenler için Cadılar Bayramı‘nın tarihi hoş bir karşı argümandır. Sonuçta öte dünyanın korkutucu ruhlarının gönlünü güzel tutmak için yapılan hasat sonu etkinliklerini alıp internetten radyolu elektrikli süpürge indirimi falan kovaladığımız bir güne çevirmeyi başardı.
Eski ismiyle Samhain’in nasıl olup da bugün Baby Shark görüntülerinde yer alan bir temaya dönüştüğünün kıssası, aslında toplumların da teknoloji ile nasıl ilerlediklerini ve inanışlarının da bu ilerlemelere nasıl ahenk sağladığının bir kıssası. Çayınızı kahvenizi aldıysanız başlıyoruz.
Nedir bu Samhain? Bağbozumu üzere bir şey mi?
Türkiye’de çokça üzüm bağı bulunuyor ve bilhassa Ege Bölgesi sık sık bağbozumu şenliklerine konut sahipliği yapıyor. Samhain de biraz bağ bozumu şenlikleri üzere hasat sonu aktifliği fakat bizdeki hasat ile bu aktifliğin ortaya çıktığı bölgeler tıpkı değil. 31 Ekim ile 1 Kasım’ı bağlayan gece, sonbahar ve kış ekinokslarının tam ortasındadır. (İlkokulda sınıfın ardındaki panodan sonbahar ekinoksunu 23 Eylül, kış ekinoksunu 21 Aralık olarak biliyoruz.)
Şimdi Türkiye üzere ülkelerde iklim daha yumuşak, Güneş’i görme ihtimalimiz daha yüksek. Kuzeye gitgide hava durumunun daha berbat hale geldiğini görüyoruz. bir epey inancın temelini iklim ve coğrafya oluşturur. Samhain inancı da pek ışık görmeyen bölgelerde yaşayan Kelt toplumundan çıkıyor.
Kuzey Avrupa’ya kış çökerken hasat toplama vakti…
Kışın hayli daha sert olduğu, toprağın bile donduğu Kuzey Avrupa ülkelerinde kışın başlangıcı, büyük bir değişimin de habercisidir. Örneğin İskandinav toplumları, kışın Longhaul ismi verilen dev ev/han yapılarına çekilip havaların düzelmesini beklerlerdi. Keltler için durum biraz daha parlak olsa da, hayli oldukca az daha parlak diyebiliriz lakin. Karanlık günler, fırtınalar, kar fırtınaları bu bölge için de hiç uzak şeyler değildir.
Öğleden daha sonra gezen mumya diye bir şey duydunuz mu? Ya da Alacakaranlık serisine kadar akşamüzeri mahallede gezen vampir? Kahvaltıdan daha sonra gelip çocuk korkutan öcü? Ben de o denli düşünmüştüm. İnsanlık, korktukları şeyleri karanlıkla ilişkilendirmeye eğilimlidir. Cadılar, öcüler, hayaletler, zamlar… Keltlerin de karanlık vakit içinder öncesi etraflarını arındırmak, kendilerini ve sevdiklerini muhafazaya almak istemeleri çok olağan.
İkinci Thor sinemasını hatırlıyor musunuz? Ne yazık ki o denli bir sinema var ve aslında o sinema, bu inanıştan kimi ipuçları alıyor. Samhain gününde bizim dünyamız ile ruhlar alemi içindeki perdenin inceldiğine inanılırdı. Buradaki ruhlar alemi de aslında bizim bildiğimiz öbür dünyadan farklı. Onu da açıklayalım.
Beyaz derili, uzun uzunluklu, havalı elf mi olur kardeşim?
Yüzüklerin Efendisi’ni ya da öteki fantastik üretimleri izlerken gördüğümüz bir elf imajı vardır: Hepsi çok hoş ya da güzel varlıklardır, epey zariflerdir. Eski Avrupa adetlerinde elfler pek de o denli şeyler değiller. Aslında Elf ya da Fae sözcükleri bizdeki manalarıyla cin ve periye yakındır, Yüzüklerin Efendisi’ndeki Elfler de Türk öykülerindeki perilere daha hayli emsal. her neyse, bu doğaüstü halk Avrupa toplumlarında genellikle vefat ve mevtten ötesi ile ilişkilendirilirdi. İnsanları kandıran, muziplik peşinde koşan ve yolculara dadanan kötücül yaratıklardı. Pagan inançlarının yerini Hristiyanlık alana kadar halk söylencelerinde yerini alan bu halk, paganizmin yerini Hristiyanlığın alması sürecinde “sisler alemine” geçti. Avalon diye bir krallıkları vardı ve daha sonrasında da bu krallık sislerin ortasına gitti. Hristiyanlık gelene kadar ise gereç dünyasının ortasına gezebilen bu halka genel olarak Aos Si adı verildi.
Hasat bitmiş olduğinde, beşerler Aos Si’lerden saklanmak için onlar üzere giyinip kılık değiştirirdi. bu biçimdece insan oldukları anlaşılmaz ve başları perilerle belaya girmezdi. Ambarlarını dolduran beşerler, Aos Si’lere de bir şeyler ayırırlardı ki aç kalıp insanlara saldırmasınlar. Avrupa kökenli masallara -Andersen’in yumuşatılmış versiyonları değil, “Çocuklara bunu mu anlatıyorsunuz?” dedirten özgün versiyonları- baktığımızda da ne görüyoruz? Aç periler. “50 kuruş ver, tırrek” der üzere yolculara yanaşıp yemek isterlerdi. Bu durum günümüzde ise “Şaka mı, şeker mi?” sorusuna dönüşmüş durumda.
Masal kahramanlarını dakika başı lanetlediklerini düşündüğümüzde insanların bu perilerden korunmak için yemek ayırmaları olağandır. Süt kaymağı bırakmak ve ekmek üzere perilerin yapamadığı yemekleri sunmak, bilhassa Britanya’da hayli popülerdi.
bu biçimde haydi her yanda ateşler yakalım!
O devirde peri kılığına girmiş kişilerin birbirlerinden de bir şeyler istemesi pek olağan bir adetti. Bir öbür adet ise her yanda ateşler yakmaktı. Çok sayıda şenlik ateşi yakılırken, temizleyici ve esirgeyici tesiri olduğuna inanılan bitki ve baharatlar da atılırdı. Bu bitkilerin bir kısmı da cadıları uzak tutmaya faydaydı.
Yemekler yapıp, her yere yemek bırakıp, çokça da bitki ve baharat yakarak hayat alanlarını dev bir açık büfeye çeviren Keltler natürel ki bir de ziyafet çekerlerdi. Sonuçta elektriği yıldırımdan öteki bir yerde görmemiş beşerler oldukları için, gece vakti ateş başında yapabilecekleri fazlaca fazla şey de yoktu aslına bakarsanız.
Bir de kurban sıkıntısı var doğal.
Bugünün standartlarında bebekken çalışmaya başlayıp (üç yaşından falan bahsediyorum burada), ergenliğe girdikleri üzere yetişkin olarak bedellendirilen ve orta yaşları bile görmeden ölüp giden beşerler için bu biçimdelar hayat aslına bakarsan hayli sevinçli değildi. O yüzden de Samhain gibi vakit içinderda eğlenceyi öne çıkararak yüreklerini toplarlardı. O periyotta soytarılar ve kılık değiştirip şov yapanlar vakit içinde seyyar tiyatro kümelerine dönüşmüştü. Alışılmış her şey bu biçimde sevinçli değildi. Birtakım halklar çocuklar da dahil olmak üzere insan kurbanları verirdi.
Samhain’in vefatla ilişkilendirilmiş olmasının niçinlerinden bir öbür sebebi ise neredeyse bütün toplumların o dönemde kesecekleri hayvanlara da karar vermesiydi. Hayvanlar kesilip etlerin kış için hazır hale getirilmesinden daha sonra bir ölçü da et pişirilip husus komşuya dağıtılırdı.
iOS’tan hayli güncellenen bayram mı olur?
Bir kültür ile başkası karşılaştığında ikisi içinde bir etkileşim illa olur. Samhain’in dönüşümü ise Kelt toplulukların istila edilmeleriyle gerçekleşti. birinci vakit içinderda Romalılar bölgeyi işgal etti. Kendi kültürlerindeki Feralia ve Pomona festivalleri ile Samhain birleştirildi. Tohum ve meyvelerin tanrıçası olan Pomona’nın tesiri de bu bayramda elmaların ve bitkilerin öne çıkmasını sağladı. Feralia şenliği ise ölülerin anıldığı ve onlara minnetin sunulduğu bir bayramdı. Roma için ekonomik ve toplumsal reaksiyonları dizginleyen bir alternatif olarak Samhain dönüştürüldü. Bu esnada Romalılar bir yandan da Beytüllahim’li İsa olarak bilinen Hz. İsa’yı çarmıha geriyorlardı, yani farklı inançlara hürmet konusunda oldukca da parlak bir uygarlık değillerdi.
Aradan birkaç yüz yıl kadar geçince Roma da Hristiyanlığı benimsemişti. Papa 4. Boniface, 13 Mayıs’ı Sevgililer Günü ismi altında ziyafet günü ilan etmişti. Ortadan 200 yıl geçince de Vatikan o günü 1 Kasım’a kaydırmaya karar vermişti. bu biçimdece Hristiyan olmaya pek de niyetli olmayan Kuzey Avrupa ve Britanya halklarının Samhain bayramlarıyla bu gün birleşmiş oldu. Bu günün adı All Saints’ Day’dir, bugün Cadılar Bayramı’nın İngilizce ismi olan Halloween de bugünden (All Hallows’ Eve) gelir. 200 sene kadar daha beklediğimizde de 2 Kasım’ın bu kere Ruhlar Günü olarak isimlendirildiğini görüyoruz.
Tamam da bir balkabağıdır gidiyor, o nereden çıktı?
“Coca-Cola’nın yılbaşı satışları için Noel Baba figürünü ortaya çıkardığı üzere, Balkabağı adetini de daha fazlaca Pumpkin Spice Latte satmak isteyen Starbucks çıkarmıştır.” desek herbiçimde bu kadar müddet balkabağından bahsetmediğimiz için inandırıcı olurdu fakat sahiden de kabakların Samhain’de yeri vardı. Yalnızca balkabağı olmak zorunda değillerdi. Su kabağı ya da şalgam kullanılması epey daha yaygındı. Washington Irwing gelip de Jack-o-Lantern ismi verilen balkabağını Başsız Süvari’nin kafasına koyduğu Legend of Sleepy Hollow adlı yapıtı yazdıktan daha sonra balkabağı tanınan oldu. İnsanı kandıran parlak renkli yaratıklara yönelik inancın da bu hususta tesiri oldu.
Hristiyanlık pek de barışçıl biçimde yayılmış bir din değildi ve bu tavrı, inançlar ve davranışlar üzerinde de birebir biçimde kendini gösteriyordu. Samhain inancı da tabiatı gereği fazlaca süratli bir biçimde şeytanlaştırıldı. Bir inanışa bakılırsa Jack-o-Lantern’ler, Araf’ta sıkışmış ruhlardı. Halk içindeki söylentilerden birine göre Samhain’in kendi müritlerini tanıyıp onlara musallat olmaması için bu cinsten fenerler kapıya koyulurdu. Mumlar en az üç gün yakılırdı ki Samhain gelip musallat olmasın.
İnanmazsınız, bu bayramın da son hali Amerika’dan ithal
Tarımla ilgisi pek de kalmamış, her bir gereksinimini marketten gideren beşerler olarak şüphesiz ki mevzu artık bağ bozumu şenlikleri değil, cümbüş kısmına odaklanılmış durumda. Bakınız çabucak her Amerikan güldürü dizisinin bir cadılar bayramı kısmı oluyor. Günümüzdeki Cadılar Bayramı da Amerika’dan ithal.
Son 200 yılda nüfusu azalan tek ülke olan İrlanda’dan giden göçmenler, ABD’ye kendi inançlarını da yanlarında götürmüştü. Roaring 20’s olarak isimlendirilen 1920’lerde Cadılar Bayramı da başta bu topluluklar içinde olmak üzere ABD’de eğlenceyi çağrıştıran bir şenliğe dönüştü. Gazlı içecekleri “Ramazan sofralarının vazgeçilmezi” olarak kabul ettirmeyi başaran kültürel yayılmacılığın birinci denemelerinden biri Cadılar Bayramı idi. Kostümler, şeker toplamaca ve partiler aslında Amerikan tesiridir.
Tarih boyunca savaşlarla, inanç çatışmalarıyla, farklı kültürlerin müsabakasıyla devamlı değişim geçirmiş bu gelenek artık kozmik bir cümbüş kaynağı haline gelmiş durumda. Benim açımdan ise balkabağı ile yapılabilecek en düzgün şey hala balkabağı böreği.
Kaynaklar: History,WorldHistory, Albany, Cambridge, Brittanica
Eski ismiyle Samhain’in nasıl olup da bugün Baby Shark görüntülerinde yer alan bir temaya dönüştüğünün kıssası, aslında toplumların da teknoloji ile nasıl ilerlediklerini ve inanışlarının da bu ilerlemelere nasıl ahenk sağladığının bir kıssası. Çayınızı kahvenizi aldıysanız başlıyoruz.
Nedir bu Samhain? Bağbozumu üzere bir şey mi?
Türkiye’de çokça üzüm bağı bulunuyor ve bilhassa Ege Bölgesi sık sık bağbozumu şenliklerine konut sahipliği yapıyor. Samhain de biraz bağ bozumu şenlikleri üzere hasat sonu aktifliği fakat bizdeki hasat ile bu aktifliğin ortaya çıktığı bölgeler tıpkı değil. 31 Ekim ile 1 Kasım’ı bağlayan gece, sonbahar ve kış ekinokslarının tam ortasındadır. (İlkokulda sınıfın ardındaki panodan sonbahar ekinoksunu 23 Eylül, kış ekinoksunu 21 Aralık olarak biliyoruz.)
Şimdi Türkiye üzere ülkelerde iklim daha yumuşak, Güneş’i görme ihtimalimiz daha yüksek. Kuzeye gitgide hava durumunun daha berbat hale geldiğini görüyoruz. bir epey inancın temelini iklim ve coğrafya oluşturur. Samhain inancı da pek ışık görmeyen bölgelerde yaşayan Kelt toplumundan çıkıyor.
Kuzey Avrupa’ya kış çökerken hasat toplama vakti…
Kışın hayli daha sert olduğu, toprağın bile donduğu Kuzey Avrupa ülkelerinde kışın başlangıcı, büyük bir değişimin de habercisidir. Örneğin İskandinav toplumları, kışın Longhaul ismi verilen dev ev/han yapılarına çekilip havaların düzelmesini beklerlerdi. Keltler için durum biraz daha parlak olsa da, hayli oldukca az daha parlak diyebiliriz lakin. Karanlık günler, fırtınalar, kar fırtınaları bu bölge için de hiç uzak şeyler değildir.
Öğleden daha sonra gezen mumya diye bir şey duydunuz mu? Ya da Alacakaranlık serisine kadar akşamüzeri mahallede gezen vampir? Kahvaltıdan daha sonra gelip çocuk korkutan öcü? Ben de o denli düşünmüştüm. İnsanlık, korktukları şeyleri karanlıkla ilişkilendirmeye eğilimlidir. Cadılar, öcüler, hayaletler, zamlar… Keltlerin de karanlık vakit içinder öncesi etraflarını arındırmak, kendilerini ve sevdiklerini muhafazaya almak istemeleri çok olağan.
İkinci Thor sinemasını hatırlıyor musunuz? Ne yazık ki o denli bir sinema var ve aslında o sinema, bu inanıştan kimi ipuçları alıyor. Samhain gününde bizim dünyamız ile ruhlar alemi içindeki perdenin inceldiğine inanılırdı. Buradaki ruhlar alemi de aslında bizim bildiğimiz öbür dünyadan farklı. Onu da açıklayalım.
Beyaz derili, uzun uzunluklu, havalı elf mi olur kardeşim?
Yüzüklerin Efendisi’ni ya da öteki fantastik üretimleri izlerken gördüğümüz bir elf imajı vardır: Hepsi çok hoş ya da güzel varlıklardır, epey zariflerdir. Eski Avrupa adetlerinde elfler pek de o denli şeyler değiller. Aslında Elf ya da Fae sözcükleri bizdeki manalarıyla cin ve periye yakındır, Yüzüklerin Efendisi’ndeki Elfler de Türk öykülerindeki perilere daha hayli emsal. her neyse, bu doğaüstü halk Avrupa toplumlarında genellikle vefat ve mevtten ötesi ile ilişkilendirilirdi. İnsanları kandıran, muziplik peşinde koşan ve yolculara dadanan kötücül yaratıklardı. Pagan inançlarının yerini Hristiyanlık alana kadar halk söylencelerinde yerini alan bu halk, paganizmin yerini Hristiyanlığın alması sürecinde “sisler alemine” geçti. Avalon diye bir krallıkları vardı ve daha sonrasında da bu krallık sislerin ortasına gitti. Hristiyanlık gelene kadar ise gereç dünyasının ortasına gezebilen bu halka genel olarak Aos Si adı verildi.
Hasat bitmiş olduğinde, beşerler Aos Si’lerden saklanmak için onlar üzere giyinip kılık değiştirirdi. bu biçimdece insan oldukları anlaşılmaz ve başları perilerle belaya girmezdi. Ambarlarını dolduran beşerler, Aos Si’lere de bir şeyler ayırırlardı ki aç kalıp insanlara saldırmasınlar. Avrupa kökenli masallara -Andersen’in yumuşatılmış versiyonları değil, “Çocuklara bunu mu anlatıyorsunuz?” dedirten özgün versiyonları- baktığımızda da ne görüyoruz? Aç periler. “50 kuruş ver, tırrek” der üzere yolculara yanaşıp yemek isterlerdi. Bu durum günümüzde ise “Şaka mı, şeker mi?” sorusuna dönüşmüş durumda.
Masal kahramanlarını dakika başı lanetlediklerini düşündüğümüzde insanların bu perilerden korunmak için yemek ayırmaları olağandır. Süt kaymağı bırakmak ve ekmek üzere perilerin yapamadığı yemekleri sunmak, bilhassa Britanya’da hayli popülerdi.
bu biçimde haydi her yanda ateşler yakalım!
O devirde peri kılığına girmiş kişilerin birbirlerinden de bir şeyler istemesi pek olağan bir adetti. Bir öbür adet ise her yanda ateşler yakmaktı. Çok sayıda şenlik ateşi yakılırken, temizleyici ve esirgeyici tesiri olduğuna inanılan bitki ve baharatlar da atılırdı. Bu bitkilerin bir kısmı da cadıları uzak tutmaya faydaydı.
Yemekler yapıp, her yere yemek bırakıp, çokça da bitki ve baharat yakarak hayat alanlarını dev bir açık büfeye çeviren Keltler natürel ki bir de ziyafet çekerlerdi. Sonuçta elektriği yıldırımdan öteki bir yerde görmemiş beşerler oldukları için, gece vakti ateş başında yapabilecekleri fazlaca fazla şey de yoktu aslına bakarsanız.
Bir de kurban sıkıntısı var doğal.
Bugünün standartlarında bebekken çalışmaya başlayıp (üç yaşından falan bahsediyorum burada), ergenliğe girdikleri üzere yetişkin olarak bedellendirilen ve orta yaşları bile görmeden ölüp giden beşerler için bu biçimdelar hayat aslına bakarsan hayli sevinçli değildi. O yüzden de Samhain gibi vakit içinderda eğlenceyi öne çıkararak yüreklerini toplarlardı. O periyotta soytarılar ve kılık değiştirip şov yapanlar vakit içinde seyyar tiyatro kümelerine dönüşmüştü. Alışılmış her şey bu biçimde sevinçli değildi. Birtakım halklar çocuklar da dahil olmak üzere insan kurbanları verirdi.
Samhain’in vefatla ilişkilendirilmiş olmasının niçinlerinden bir öbür sebebi ise neredeyse bütün toplumların o dönemde kesecekleri hayvanlara da karar vermesiydi. Hayvanlar kesilip etlerin kış için hazır hale getirilmesinden daha sonra bir ölçü da et pişirilip husus komşuya dağıtılırdı.
iOS’tan hayli güncellenen bayram mı olur?
Bir kültür ile başkası karşılaştığında ikisi içinde bir etkileşim illa olur. Samhain’in dönüşümü ise Kelt toplulukların istila edilmeleriyle gerçekleşti. birinci vakit içinderda Romalılar bölgeyi işgal etti. Kendi kültürlerindeki Feralia ve Pomona festivalleri ile Samhain birleştirildi. Tohum ve meyvelerin tanrıçası olan Pomona’nın tesiri de bu bayramda elmaların ve bitkilerin öne çıkmasını sağladı. Feralia şenliği ise ölülerin anıldığı ve onlara minnetin sunulduğu bir bayramdı. Roma için ekonomik ve toplumsal reaksiyonları dizginleyen bir alternatif olarak Samhain dönüştürüldü. Bu esnada Romalılar bir yandan da Beytüllahim’li İsa olarak bilinen Hz. İsa’yı çarmıha geriyorlardı, yani farklı inançlara hürmet konusunda oldukca da parlak bir uygarlık değillerdi.
Aradan birkaç yüz yıl kadar geçince Roma da Hristiyanlığı benimsemişti. Papa 4. Boniface, 13 Mayıs’ı Sevgililer Günü ismi altında ziyafet günü ilan etmişti. Ortadan 200 yıl geçince de Vatikan o günü 1 Kasım’a kaydırmaya karar vermişti. bu biçimdece Hristiyan olmaya pek de niyetli olmayan Kuzey Avrupa ve Britanya halklarının Samhain bayramlarıyla bu gün birleşmiş oldu. Bu günün adı All Saints’ Day’dir, bugün Cadılar Bayramı’nın İngilizce ismi olan Halloween de bugünden (All Hallows’ Eve) gelir. 200 sene kadar daha beklediğimizde de 2 Kasım’ın bu kere Ruhlar Günü olarak isimlendirildiğini görüyoruz.
Tamam da bir balkabağıdır gidiyor, o nereden çıktı?
“Coca-Cola’nın yılbaşı satışları için Noel Baba figürünü ortaya çıkardığı üzere, Balkabağı adetini de daha fazlaca Pumpkin Spice Latte satmak isteyen Starbucks çıkarmıştır.” desek herbiçimde bu kadar müddet balkabağından bahsetmediğimiz için inandırıcı olurdu fakat sahiden de kabakların Samhain’de yeri vardı. Yalnızca balkabağı olmak zorunda değillerdi. Su kabağı ya da şalgam kullanılması epey daha yaygındı. Washington Irwing gelip de Jack-o-Lantern ismi verilen balkabağını Başsız Süvari’nin kafasına koyduğu Legend of Sleepy Hollow adlı yapıtı yazdıktan daha sonra balkabağı tanınan oldu. İnsanı kandıran parlak renkli yaratıklara yönelik inancın da bu hususta tesiri oldu.
Hristiyanlık pek de barışçıl biçimde yayılmış bir din değildi ve bu tavrı, inançlar ve davranışlar üzerinde de birebir biçimde kendini gösteriyordu. Samhain inancı da tabiatı gereği fazlaca süratli bir biçimde şeytanlaştırıldı. Bir inanışa bakılırsa Jack-o-Lantern’ler, Araf’ta sıkışmış ruhlardı. Halk içindeki söylentilerden birine göre Samhain’in kendi müritlerini tanıyıp onlara musallat olmaması için bu cinsten fenerler kapıya koyulurdu. Mumlar en az üç gün yakılırdı ki Samhain gelip musallat olmasın.
İnanmazsınız, bu bayramın da son hali Amerika’dan ithal
Tarımla ilgisi pek de kalmamış, her bir gereksinimini marketten gideren beşerler olarak şüphesiz ki mevzu artık bağ bozumu şenlikleri değil, cümbüş kısmına odaklanılmış durumda. Bakınız çabucak her Amerikan güldürü dizisinin bir cadılar bayramı kısmı oluyor. Günümüzdeki Cadılar Bayramı da Amerika’dan ithal.
Son 200 yılda nüfusu azalan tek ülke olan İrlanda’dan giden göçmenler, ABD’ye kendi inançlarını da yanlarında götürmüştü. Roaring 20’s olarak isimlendirilen 1920’lerde Cadılar Bayramı da başta bu topluluklar içinde olmak üzere ABD’de eğlenceyi çağrıştıran bir şenliğe dönüştü. Gazlı içecekleri “Ramazan sofralarının vazgeçilmezi” olarak kabul ettirmeyi başaran kültürel yayılmacılığın birinci denemelerinden biri Cadılar Bayramı idi. Kostümler, şeker toplamaca ve partiler aslında Amerikan tesiridir.
Tarih boyunca savaşlarla, inanç çatışmalarıyla, farklı kültürlerin müsabakasıyla devamlı değişim geçirmiş bu gelenek artık kozmik bir cümbüş kaynağı haline gelmiş durumda. Benim açımdan ise balkabağı ile yapılabilecek en düzgün şey hala balkabağı böreği.
Kaynaklar: History,WorldHistory, Albany, Cambridge, Brittanica