ahmetbeyler
Yeni Üye
İklim değişikliği, iklim krizi, global ısınma… Bu tabirleri son senelerda sık sık duyar olduk. Haberlerde, toplumsal medyada her gün bu mevzuda bir şeylerle müsabaka ihtimaliniz gayet yüksek.
Peki ne diyor bu haberler? Global olarak ortalama sıcaklık 2030 yılına kadar 1,5 derece artmış olacak, bu geri dönülemez hududumuz ve her şey giderek daha makus olacak. Orman yangınları, öldürücü sıcak hava dalgaları, seller, sular altında kalacak şehirler… Bir dakika… Sadece 1,5 derecelik artış mı bunlara sebep olacak? 1,5 derecelik sıcaklık artışı günlük olarak bile yaşanan bir durum, nasıl olacak da dünyayı bu kadar sarsacak?
her insanın aklına bir sefer de olsa gelmiştir…
”Cidden bu kadar insan 1,5 derecelik sıcaklık artışı için mi yaygara koparıyor? Nedir ki 1,5 derece. Al işte sana ispat, iklim krizi diye bir şey yok!”
Konuya yüzeysel bir bakış atan her insanın aklına üstteki üzere bir cümlenin gelmiş olması olası. Çünkü 1,5 derecelik ortalama sıcaklık artışının felaketlere sebep olabileceği kanısı kulağa biraz garip gelebiliyor. Lakin durum aslında hiç de o denli değil. Gelin, tane tane açıklayalım.
Durumun nasıl olduğuna yakından bakmak için evvel bir söze odaklanmamız gerek: ‘ortalama’
İklim krizi çalışmalarında kullanılan ‘ortalama sıcaklık artışı’ tabiri, bunun ne manaya geldiğini bilmeyenler için haklı olarak baş karıştırıyor ve üstte saydığımız soruları sorduruyor. Pekala ne manaya geliyor bu ‘ortalama sıcaklık artışı’?
Aslında ‘ortalama’ sözü burada bize anlamamız gereken her şeyi sunuyor. İklim krizi ile ilgili kullanılan bu söz, dünya genelinde bir yılın ortalama sıcaklığını tabir ediyor. Yani tüm dünyada sıcaklıkların sırf 1,5 derece arttığı manasına ya da makul bir günde-bölgede 1,5 derecelik bir artış olduğu anlamına gelmiyor.
İklim krizi, dünyanın her yerini tıpkı oranda etkilemiyor. Kimi bölgelerde sıcaklıklarda önemli artışlar meydana gelirken kimi bölgelerde ise daha evvel hiç olmadığı kadar şiddetli fırtınalara, soğuk hava dalgalarına niye oluyor.
Örneğin bu 1,5 derecelik artış orta enlemlerde ortalama 3 derece olarak kendini gösterecek. Daha soğuk enlemlerde ise en soğuk gecede 1,5 derecelik bir ortalama artış kendin 4,5 derecelik bir artış olarak gösterecek.
Şu yanılgıyı da önlemek gerekiyor; sıcaklıklardaki 1,2,3 derece üzere kulağa yüksek gelmeyen artışlar aslına bakarsanız kıymetli. Zira bu ufak değişimler nem, yağış üzere bir epeyce konuda tesir ediyor. İstikrardaki ufacık bir sarsıntı bile büyük sonuçlar doğuruyor.
”Nasıl yani, sıcaklıklar her yerde artmıyor mu? bu biçimde global ısınma gerçek değil!”
İklim krizi ve global ısınma ile ilgili bir başka soru işareti de burada başlıyor. Madem dünyanın her yerinde sıcaklıklar hayli artmıyor, hatta kimi yerlerde daha kuvvetli fırtınalar, seller yaşanıyor, bu biçimde global ısınma gerçek değil mi?
İklim krizi ile ilgili en yaygın yanlışlardan biri, bu krizin dünyanın her yerinde hava sıcaklıklarını birebir derecede ve biçimde etkilediği niyeti. meğer o denli değil. Üstte da söylemiş olduğimiz üzere, dünyanın her bölgesi farklı etkileniyor. Bunun tesirlerini ülkemizde de gördük.
Özellikle geçtiğimiz sene bir yandan aşırı sıcaklar ve orman yangınlarıyla gayret ederken bir yandan Karadeniz’de yaşanan sel felaketiyle baş başa kaldık. Kış mevsimi boyunca bir epeyce bölgede yıllardır yaşanmamış şiddette kar fırtınaları yaşandı, kentler elektriksiz kaldı.
Bunların hiç biri tesadüf değil; hepsi iklim krizi ile ilgili. Ama konuyu daha güzel anlayabilmek için iklim değişikliğinin tam olarak ne olduğuna bir göz atalım.
Kafa karışıklıklarını gidermek ismine: iklim değişikliği tam olarak nedir, ne tabir ediyor?
İklim değişikliği, tüm dünya genelinde iklimde yaşanan istikrarsız ve uzun müddetli değişimleri tabir ediyor. Her ne kadar son senelerda halk içinde da konuşulan bir gündeme dönüşmüş olsa da bilim insanlarınca 30 yıldan fazla müddettir bu husus araştırılıyor ve tesirleri hesaplanıyor. Yani yeni bir husus değil.
Peki ne oldu da iklim ‘değişmeye’ başladı? İşte bu noktada da devreye insan faktörü giriyor. 1800’lü yılların sonundan itibaren, sanayi ihtilali ve devamında gelen tüm ‘gelişmeler’ ile kömür, petrol üzere fosil yakıtların kullanması arttı.
Fosil yakıtlar, Dünya’yı saran, Güneş’in ısısını hapseden ve sıcaklıkları yükselten bir örtü üzere davranan sera gazı emisyonları üretmeye başladı. Ayrıyeten artan dünya nüfusu ve kullanılan güç ölçüsünün daima artması, kentleşme ile birlikte dünya üzerinde ormanların azalması, hayvancılığın bir sanayi haline gelmesi üzere türlü faktörler bir ortaya gelince kelam konusu ısınma hızlandı ve tesiri de arttı.
Isınmanın tesiriyle birlikte atmosferdeki nem oranı da artmaya başladı. Bu da yağış istikrarlarını bozdu. Daha fazla kasırga, çok yağış üzere olaylar yaşanmaya başladı. Yani ısınma bir yanda dünyanın kimi bölgelerini kavururken, bir yandan da birebir ısınmanın tesiriyle farklı bölgelerde daha sert ‘yağışlar’ ve çok soğuk hava olayları ortaya çıktı.
Konuyu daha güzel anlayabilmek için 2021 yılında yaşanan felaketlere göz atalım;
Her ne kadar tüm dünyada hükümetler ve dev şirketler karbon ayak izlerini azaltmak ve iklim değişikliğini önlemek için türlü tedbirler açıklasalar da, bilim insanlarından gelen araştırma sonuçları, krizin tesirlerinin giderek arttığını ve kestirim edilenden daha süratli ilerlediğini gösteriyor…
Kaynaklar: climate.nasa.gov, npr.org, Reuters, teyit.org, climaterealityproject.org, United Nations, BBC, yaleclimateconnections.org, EU Science Hub
Peki ne diyor bu haberler? Global olarak ortalama sıcaklık 2030 yılına kadar 1,5 derece artmış olacak, bu geri dönülemez hududumuz ve her şey giderek daha makus olacak. Orman yangınları, öldürücü sıcak hava dalgaları, seller, sular altında kalacak şehirler… Bir dakika… Sadece 1,5 derecelik artış mı bunlara sebep olacak? 1,5 derecelik sıcaklık artışı günlük olarak bile yaşanan bir durum, nasıl olacak da dünyayı bu kadar sarsacak?
her insanın aklına bir sefer de olsa gelmiştir…
”Cidden bu kadar insan 1,5 derecelik sıcaklık artışı için mi yaygara koparıyor? Nedir ki 1,5 derece. Al işte sana ispat, iklim krizi diye bir şey yok!”
Konuya yüzeysel bir bakış atan her insanın aklına üstteki üzere bir cümlenin gelmiş olması olası. Çünkü 1,5 derecelik ortalama sıcaklık artışının felaketlere sebep olabileceği kanısı kulağa biraz garip gelebiliyor. Lakin durum aslında hiç de o denli değil. Gelin, tane tane açıklayalım.
Durumun nasıl olduğuna yakından bakmak için evvel bir söze odaklanmamız gerek: ‘ortalama’
İklim krizi çalışmalarında kullanılan ‘ortalama sıcaklık artışı’ tabiri, bunun ne manaya geldiğini bilmeyenler için haklı olarak baş karıştırıyor ve üstte saydığımız soruları sorduruyor. Pekala ne manaya geliyor bu ‘ortalama sıcaklık artışı’?
Aslında ‘ortalama’ sözü burada bize anlamamız gereken her şeyi sunuyor. İklim krizi ile ilgili kullanılan bu söz, dünya genelinde bir yılın ortalama sıcaklığını tabir ediyor. Yani tüm dünyada sıcaklıkların sırf 1,5 derece arttığı manasına ya da makul bir günde-bölgede 1,5 derecelik bir artış olduğu anlamına gelmiyor.
İklim krizi, dünyanın her yerini tıpkı oranda etkilemiyor. Kimi bölgelerde sıcaklıklarda önemli artışlar meydana gelirken kimi bölgelerde ise daha evvel hiç olmadığı kadar şiddetli fırtınalara, soğuk hava dalgalarına niye oluyor.
Örneğin bu 1,5 derecelik artış orta enlemlerde ortalama 3 derece olarak kendini gösterecek. Daha soğuk enlemlerde ise en soğuk gecede 1,5 derecelik bir ortalama artış kendin 4,5 derecelik bir artış olarak gösterecek.
Şu yanılgıyı da önlemek gerekiyor; sıcaklıklardaki 1,2,3 derece üzere kulağa yüksek gelmeyen artışlar aslına bakarsanız kıymetli. Zira bu ufak değişimler nem, yağış üzere bir epeyce konuda tesir ediyor. İstikrardaki ufacık bir sarsıntı bile büyük sonuçlar doğuruyor.
”Nasıl yani, sıcaklıklar her yerde artmıyor mu? bu biçimde global ısınma gerçek değil!”
İklim krizi ve global ısınma ile ilgili bir başka soru işareti de burada başlıyor. Madem dünyanın her yerinde sıcaklıklar hayli artmıyor, hatta kimi yerlerde daha kuvvetli fırtınalar, seller yaşanıyor, bu biçimde global ısınma gerçek değil mi?
İklim krizi ile ilgili en yaygın yanlışlardan biri, bu krizin dünyanın her yerinde hava sıcaklıklarını birebir derecede ve biçimde etkilediği niyeti. meğer o denli değil. Üstte da söylemiş olduğimiz üzere, dünyanın her bölgesi farklı etkileniyor. Bunun tesirlerini ülkemizde de gördük.
Özellikle geçtiğimiz sene bir yandan aşırı sıcaklar ve orman yangınlarıyla gayret ederken bir yandan Karadeniz’de yaşanan sel felaketiyle baş başa kaldık. Kış mevsimi boyunca bir epeyce bölgede yıllardır yaşanmamış şiddette kar fırtınaları yaşandı, kentler elektriksiz kaldı.
Bunların hiç biri tesadüf değil; hepsi iklim krizi ile ilgili. Ama konuyu daha güzel anlayabilmek için iklim değişikliğinin tam olarak ne olduğuna bir göz atalım.
Kafa karışıklıklarını gidermek ismine: iklim değişikliği tam olarak nedir, ne tabir ediyor?
İklim değişikliği, tüm dünya genelinde iklimde yaşanan istikrarsız ve uzun müddetli değişimleri tabir ediyor. Her ne kadar son senelerda halk içinde da konuşulan bir gündeme dönüşmüş olsa da bilim insanlarınca 30 yıldan fazla müddettir bu husus araştırılıyor ve tesirleri hesaplanıyor. Yani yeni bir husus değil.
Peki ne oldu da iklim ‘değişmeye’ başladı? İşte bu noktada da devreye insan faktörü giriyor. 1800’lü yılların sonundan itibaren, sanayi ihtilali ve devamında gelen tüm ‘gelişmeler’ ile kömür, petrol üzere fosil yakıtların kullanması arttı.
Fosil yakıtlar, Dünya’yı saran, Güneş’in ısısını hapseden ve sıcaklıkları yükselten bir örtü üzere davranan sera gazı emisyonları üretmeye başladı. Ayrıyeten artan dünya nüfusu ve kullanılan güç ölçüsünün daima artması, kentleşme ile birlikte dünya üzerinde ormanların azalması, hayvancılığın bir sanayi haline gelmesi üzere türlü faktörler bir ortaya gelince kelam konusu ısınma hızlandı ve tesiri de arttı.
Isınmanın tesiriyle birlikte atmosferdeki nem oranı da artmaya başladı. Bu da yağış istikrarlarını bozdu. Daha fazla kasırga, çok yağış üzere olaylar yaşanmaya başladı. Yani ısınma bir yanda dünyanın kimi bölgelerini kavururken, bir yandan da birebir ısınmanın tesiriyle farklı bölgelerde daha sert ‘yağışlar’ ve çok soğuk hava olayları ortaya çıktı.
Konuyu daha güzel anlayabilmek için 2021 yılında yaşanan felaketlere göz atalım;
- Şubat 2021’de ABD’de Teksas’ta büyük bir soğuk hava dalgası ve kar fırtınası yaşandı. Günlerce elektrik kesintilkeriyle gayret eden halk, konutları ve gerekli donanımları bu tipten bir iklime uygun olmadığı için büyük zorluk çekti. Ölümler yaşandı. Ülkemizde de 2021’de kış aylarında ekstrem yağışlar ve soğuk hava dalgaları tesirliydi. Misal elektrik kesintisi meseleleri Türkiye’de de yaşandı.
- Çin’de, Sudan’da ve Avrupa’da 2021 yılında yüzlerce mevte sebep olan sel felaketleri yaşandı. Çok yağış kaynaklı bu sellerde hayat alanları ziyan gördü, tesirleri haftalarca devam etti. Benzeri bir sel felaketleri zinciri ülkemizde de yaşandı. Karadeniz bölgesinde bir epey vilayette ölümlerle sonuçlanan ekstrem hava şartları yaşandı.
- Temmuz 2021, dünya tarihinde kayıtlı en sıcak ay oldu. ABD, Kanada ve Avrupa’da rekor sıcaklıklar kaydedildi. Çok sıcak kaynaklı ölümler yaşandı. Sıcaklıklar kimi bölgelerde 54 dereceye kadar çıktı.
- Orman yangınları 2021’de dünyanın farklı köşelerinde dehşetli görüntüler ortaya çıkardı. İtalya, Kanada, Hindistan, Pakistan, ABD, Avustralya üzere bir epeyce ülke 2021’de büyük orman yangınlarıyla uğraş ederken en büyük yangınlar ülkemizde yaşandı.
- Kasırgalar bilhassa ABD’de ömrü durma noktasına getirdi. Milyarlarca dolarlık zararın meydana geldiği kasırgalar tarihin en büyük kasırgaları ortasına girerken ölümler yaşandı.
Her ne kadar tüm dünyada hükümetler ve dev şirketler karbon ayak izlerini azaltmak ve iklim değişikliğini önlemek için türlü tedbirler açıklasalar da, bilim insanlarından gelen araştırma sonuçları, krizin tesirlerinin giderek arttığını ve kestirim edilenden daha süratli ilerlediğini gösteriyor…
Kaynaklar: climate.nasa.gov, npr.org, Reuters, teyit.org, climaterealityproject.org, United Nations, BBC, yaleclimateconnections.org, EU Science Hub